Fədai döyüşçü kimi anılan oğul

Güllədən biçilmiş bir köynək ver mənə,

Analar saçını yolmasın...

Bu təsirli və kövrəldici misralar “Ağ ümid” şeir və mahnısından götürülüb. Qarabağ müharibəsində döyüş yolu keçmiş qeyrətli və fədakar oğullar haqqında yazılan bu misralarda ön cəbhə həyatının ölümlü-itimli gerçəkliyi ifadə olunur. Müharibə həm şücaət meydanı, sınaq məqamı, həm də həyatını qurban verən, itkin düşüb taleyi bilinməyən, yaralanıb əlil olan oğullar, gözləri yolda qalan, ata, oğul, qardaş, ər itkisinin ağrı-acısı ilə yaşayan ailələr, hamımız üçün qan yaddaşı deməkdir. Döyüşə atılan oğullar özlərini qorumağı deyil, Vətən torpağını qorumağı düşünürdülər, bu od-alovlu anlarda onların bir çoxu üçün geriyə yol yox idi...

Daxili İşlər Nazirliyi Daxili Qoşunlarının Qarabağ müharibəsində şəhid olmuş və itkin düşmüş hərbi qulluqçularının siyahısında əsgər Cavadov Elman Xurşud oğlunun da adı var. Onun qısa hərbi xidmət və döyüş yolu hərbi anda sədaqət, əsgər ləyaqəti nümunəsidir. O, 1973-cü il sentyabrın 5-də Sumqayıt şəhərində dünyaya göz açıb. Cavadovlar ailəsinin sonbeşiyi idi. Ailə üzvlərinin dediyinə görə, çox istiqanlı, doğmalarına diqqətli və mehriban, hamıya xeyirxah münasibət göstərən gənc olub. Elman Sumqayıt şəhərindəki 3 saylı orta məktəbdə təhsil alıb. Yeniyetmə yaşlarından əlbəyaxa döyüş idman növlərinə maraq göstərib. Xüsusən karate idman növü üzrə məşqlərə gedib. İdmanla məşğul olması onu həm fiziki cəhətdən, həm də iradəcə möhkəmləndirib, eləcə də pis vərdişlərdən qoruyub. Valideynlərindən aldığı tərbiyəyə xələl gətirə biləcək heç bir hərəkətə yol verməyib.

Elman Sumqayıtdakı 7 saylı texniki-peşə məktəbində də oxuyub. Peşə öyrənməyə, zəhmət sərf edib əməyə qatılmağa laqeyd yanaşmayıb.

1992-ci ilin aprel ayında Elman Sumqayıt Şəhər Hərbi Komissarlığı (hazırda Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidmətinin Sumqayıt Şəhər İdarəsi) tərəfindən həqiqi hərbi xidmətə çağırılıb. Həmin aydan etibarən DİN-in Daxili Qoşunlarının “N” saylı hərbi hissəsində hərbi xidmətə başlayıb. Bu hərbi hissə 1991-ci ilin dekabr ayından Azərbaycanın Daxili Qoşunlarının tabeliyinə verilmişdi. 1992-ci ilin mart ayının 12-dən başlayaraq Daxili Qoşunların şəxsi heyəti torpaqlarımızın müdafiəsində dayanırdı. “N” saylı hərbi hissənin hərbi qulluqçuları da həmin dövrdə ön cəbhəyə göndərilirdilər. Ümumiyyətlə, bu hərbi hissə ağır döyüş sınaqlarından keçib. Hərbi hissənin şəxsi heyəti Tərtər, Ağdərə və Kəlbəcər döyüş zonasında erməni işğalçılarına qarşı mətinliklə vuruşub.

Elman “N” saylı hərbi hissədə hərbi andı qəbul edib. Burada 2-ci patrul bölüyündə atıcı vəzifəsinə təyin olunub. Bölüyün qarşısına qoyulan tapşırıqların xüsusiyyətlərini, döyüş silah və sursatlarının taktiki-texniki göstəricilərini, əsgər üçün zəruri olan digər hərbi bilikləri təlimlərdə mənimsədikdən sonra ön cəbhəyə göndərilənlərin sırasında olmağa can atıb. Hərbi hissədən ailəsinə göndərdiyi məktublarında əsgərlik həyatının nəbzi duyulur, həmçinin, öz doğmalarına döyüşə getməyə hazır olduğunu, belə ağır günlərdə arxa cəbhədə canının sıxıldığını, öz yerini döyüşən oğulların sırasında gördüyünü bildirirdi.

Elman hərbi hissədən döyüş bölgəsinə bir-birini dəyişməklə, birləşmiş hərbi dəstə tərkibində göndərilən şəxsi heyətin sırasında Kəlbəcər-Ağdərə istiqamətində döyüş tapşırıqlarının yerinə yetirilməsinə cəlb olunub. İlk döyüş sınaqlarından alnıaçıq çıxması onu daha da ruhlandırıb. Ön cəbhənin yuxarıda qeyd olunan istiqamətindəki yaşayış məntəqələrimizin və düşmənlə təmas xətti boyu mövqelərimizin keşiyində qorxmaz əsgər kimi dayanan Elman döyüşçü yoldaşlarını özünə qardaş bilirdi. Döyüşçülərin birgə çəkdirdikləri çox nadir bir şəkil var. Şəkildə fotoobyektivə baxan üzlərdə məğrurluq və qətiyyət sezilir. Həmin şəkil onların bir qisminin həyatda çəkdirdikləri son şəkildir. İlk dəfə Cavadovlar ailəsində gördüyüm və bizim fotoarxivimizdə olmayan bu şəkil yaddaş baxımından olduqca dəyərlidir.

Elman ön cəbhəyə sonuncu dəfə 1992-ci il 15 iyun tarixində göndərilib. Bu tarix hərbi hissədən verilmiş müvafiq sənəddə öz əksini tapıb. Onun son döyüşü 1992-ci il iyul ayının 19-da, Ağdərənin Aterk (hazırda Həsənriz) kəndi ərazisində olub. Həmin döyüşdə əsgər E.Cavadov xəbərsiz itkin düşüb. Ermənilərin hücumu zamanı döyüşçülərimiz hər tərəfdən şiddətli atəşə tutulublar. Onlar bu qeyri-bərabər, köməksiz vəziyyətdə qaldıqları döyüşdə son nəfəslərinədək vuruşublar. Sonrakı günlərdə döyüşçülərin taleyi ilə bağlı qeyri-müəyyənlik hökm sürüb. Aterk (Həsənriz) həmin vaxt növbəti dəfə işğaldan azad edildikdən sonra onlarla hərbi qulluqçumuzun yandırılan, düşmən vəhşiliyinin digər izləri aşkarlanan, torpağa gömülən meyitlərinin qalıqları tapılıb. Elmanın atası Xurşud Cavadov bəzi valideynlərlə birgə hərbçilərin icazəsi ilə o vaxt Aterkə (Həsənriz) gedib və orada tapılan meyitlərin qalıqlarını öz gözləri ilə görüb. Belə ki, meyit qalıqlarının bir hissəsi düşmən tərəfindən ərazidəki qoz ağacının altında torpağa basdırılıb. Həlak olanların əksər qisminin meyitini tanınmaz halda olması səbəbindən təsbit etmək mümkün olmayıb. Meyitlərin qalıqları Bakıda Şəhidlər Xiyabanına gətirilərək qardaşlıq məzarında dəfn edilib. Məzarüstü mərmər lövhədə əsgər E.Cavadovun da adı həkk olunub.

Cavadovlar ailəsinin Elmanın müharibə itkini kimi axtarışı üçün aidiyyəti qurumlara müraciətləri heç bir nəticə verməyib.

Sumqayıt Şəhər Məhkəməsinin 25 fevral 2009-cu il tarixli müvafiq qətnaməsi ilə əsgər E.Cavadov müharibədə ölmüş elan edilib. Ailəyə dövlətimiz tərəfindən müvafiq müavinət təyin olunub.

Elmanın atası 2012-ci ildə vəfat edib. Şəhid atası kimi ürəyində nisgillə bu dünyadan küskün köçüb. Anası Salvar Cavadova, qardaşı Elxan Cavadov, bacıları Sədaqət Şirinzadə, İradə Cavadova və Nailə Eminova üçün bu ötən illər bir xəbər gözləntisi, habelə onun yoxluğu gerçəkliyi ilə barışmaq acısı ilə keçib. Bu günədək Aterk (Həsənriz) döyüşü haqqında müxtəlif şəxslərdən və mənbələrdən eşitdikləri, öyrəndikləri məlumatlar qaranlıq qalan təfərrüatlara işıq salmayıb. Müharibənin bir üzü də budur.

Bu gün düşmənin işğalı altında olan Aterk (Həsənriz) kəndi ərazisində 19 iyul 1992-ci il tarixli döyüşdə mətinliklə vuruşaraq şəhidlik zirvəsinə ucalmış və qardaşlıq məzarında dəfn olunmuş, habelə orada dəfn olunmamış döyüşçülərimizin əziz xatirəsi həmişə yaddaşımızda yaşayacaqdır.

Yalçın QAYA

Bakı xəbər.-2018.- 21-23 aprel.- S.14.