Lahıc misgərlik sənəti daha çox qayğı istəyir, əks halda…

Rza Əliyev: “Misgərlik sənəti artıq peşə təhsilinə daxil edilməlidir ki, itib-batmasın”

“Düşünürəm ki, bu sənətin məhv olmaması üçün dövlətimiz bu məsələnin həllində yardımçı olacaq”

“Nadir hallarda muzeylərdən sifarişlər alırıq”

Misin dilini misgər bilər. Misi danışdırmağı bacaran sənətkarların sayı elə də çox deyil. Təəssüf ki, ata-babalarımızdan miras qalan qədim xalq sənəti növlərindən olan misgərlik bu gün texniki tərəqqinin qarşısından bir neçə addım geri çəkilmək məcburiyyətində qalıb. Böyük tarixi inkişaf yolu keçən misgərlik çətin sənət olduğu üçün çox insan bu sahəni seçmək istəmir. Nəzərə alsaq ki, bu sənət Azərbaycan xalqının tarixi keçmişinin, mədəniyyət və etnorqafiyasının bir parçasıdır, onda gənclər misgərliyə könül verməlidirlər.

Bu gün Azərbaycanda Lahıc misgərliyin əsas ünvanı kimi tanınır. Qədim dövrlərdən başlayaraq indiyə qədər Lahıc misgərliyin ev sahibi kimi öz simasını, varlığını qoruyub saxlayıb. Bu gün nəinki Azərbaycanda, hətta dünyada Lahıc misgərliyin gerçək məkanı kimi özünü təsdiqləyib.

Məlumat üçün bildirək ki, Lahıc misgərlik sənəti Azərbaycanın İsmayıllı rayonunun Lahıc qəsəbəsində ənənəvi xalq sənəti olaraq bu gün də yaşadılır. Lahıc misgərləri 2015-ci ildə UNESCO-nun Qeyri-maddi mədəni irs üzrə Reprezentativ siyahısına daxil edilib. Tarixən Lahıcda çoxlu sayda misgər olub. Bu sənətlə əsasən eyni ailənin üzvləri məşğul olublar və bir nəsil əmanəti kimi nəsildən-nəsilə ötürülüb.

Lahıcın məşhur misgərlərindən olan Əliyevlər sülaləsi ilk dəfə bu sənətlə 1725-ci ildən məşğul olmağa başlayıb.

Neçə yüzillərdən başlayaraq Azərbaycanda Lahıc misgərliyin əsas mərkəzinə çevrilib. Lahıcda XIX əsrdə külli miqdarda məişət əşyası və ev avadanlığı hazırlanırdı. Buradakı məhsullar həm keyfiyyət, həm də kəmiyyət baxımından o dövrün mərkəzi şəhərlərində hazırlanan məişət əşyalarından heç də geri qalmayıb. XIX əsrin ortalarında Lahıcda 200-dək misgərlik emalatxanası fəaliyyət göstərib.

Məlumatlara görə, 2010-cu il aprelin 19-da Lahıcda “Misgər-tənəkəçi” kursu açılıb. İlk kursu Lahıcdan olan 12 nəfər gənc bitirib. Kursun aparıcısı ixtisasca müəllim, həm də bu sənətin bilicisi olan Nəzər Əliyev olub. İlk kursu bitirən gənclərin bir çoxu Lahıc Tarix-Mədəniyyət Qoruğunda işə düzəlib. Qalanları işə qəsəbədəki sexlərdə bu sənətlə məşğul olurlar.

Bu gün Lahıc misgərlik sənətinin vəziyyəti, müasir ustaların yaratdıqları müxtəlif mis əşyalara tələbat hansı səviyyədədir? Lahıclı misgərlərin əl əməyi bazarda özünə yer tuta bilirmi? Misgərlik əşyalarının alınması ilə bağlı muzeylər tərəfindən ustalara sifarişlər verilirmi?

Bildirək ki, bu gün Lahıcda fəaliyyət göstərən misgərlik emalatxanalarının sayı əvvəlki illərlə müqayisədə çox azdır. Bu işlə məşğul olan ustaların, sənətkarların da adları barmaqla sayılacaq qədərdir.

Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü, lahıclı misgər Rza Əliyev “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, hazırda misgərlik sənəti özünün bir qədər ağır dövrünü yaşayır. Usta Rzanın sözlərinə görə, bu sənətin inkişaf etməsi, itib-batmaması üçün dövlət səviyyəsində tədbirlər görülməsinə ehtiyac var. O qeyd etdi ki, dövlət bu sahəyə diqqət göstərir, amma hazırda misgərlərin daha çox qayğıya ehtiyacı var. Dövlətin dəstəyi sayəsində Lahıc misgərlik sənətinin UNESCO-nun Qeyri-maddi mədəni irs üzrə Reprezentativ siyahısına daxil edildiyini xatırladan usta Rzanın bildirdiyinə görə, bu müsbət haldır: “Lahıc misgərlik sənəti UNESCO-da qeydiyyatdan keçib, bunu alqışlayırıq. İstəyirik ki, misgərlik sənəti daha çox təbliğ edilsin və özünə münbit bazar tapsın”.

“Çox istərdim ki, siz gəlib Lahıcda bizim emalatxanaları, buradakı iş şəraitini gözlərinizlə görərsiniz. Bu gün dünyanın hər yerindən sifarişlərimiz olur. Bakıdan tutmuş, Amerikaya, Fransaya qədər çox yerlərdən sifarişlər alırıq. Elə vaxtlar olur ki, Lahıca gələn turistlər də burada qaldıqları müddətdə bizə sifarişlər verirlər. Sifarişlər olsa da, ancaq yüksək səviyyədə deyil. Əvvəlki illərlə müqayisədə bu il misgərlik nümunələrinin satışında bir qədər azalma var. Ancaq keçən ilə qədər sifarişçilərimizin sayı lap çox idi” - deyə Rza Əliyev bildirdi.

Çox nadir hallarda muzeylərdən sifarişlər aldıqlarını deyən usta Rzanın sözlərinə görə, bu sahəyə tələbat demək olar ki, azalıb: “Nadir hallarda muzeylərdən sifarişlər alırıq. Siz soruşursunuz və yadıma salmaq istəyirəm ki, muzeylər bizə nə zaman müraciət edib. Bir dəfə bizim misgərlərə Tarix Muzeyindən bir sifariş verilmişdi. Bayraqla bağlı sifariş idi. Qədim dövrlərdə ordunun qabağında aparılan ələmlərin, bayraqların hazırlanması ilə bağlı idi sifariş. İndi isə belə sifarişlər yoxdur. Lahıcda mən də daxil olmaqla bir neçə usta var ki, müxtəlif məişət əşyaları, mis alətlər hazırlayırıq. İndinin özündə də dolça, mis samovar, ləyən, güyüm, xəncər və s. düzəldirik. Ancaq sifarişlər azdır, tələbat üst səviyyədə deyil. Çox arzu edərdik ki, lahıclı misgərlərin işi, fəaliyyəti diqqətdən kənarda qalmasın, bizə dövlət qurumları tərəfindən sifarişlər verilsin və biz də o sifarişlərə uyğun işlər görək. Dövlət sifarişləri olarsa, bu çox yaxşı olar, bizim işimizə təkan verər. Bu gün ABAD fəaliyyət göstərir, bu qurum bizə 2 faizlə kredit verir. Deyim ki, ABAD-ın bizə güclü dəstəyi var, xeyr, yoxdur. ABAD deyir ki, malı ver mənə aparıb satım, həm mən qazanım, həm də sən. Bu da bizi qane etmir. ABAD bizə sifariş versə, bu daha yaxşı olar. ABAD bizim əl işlərimizi aparıb satır, öz faizini götürəndən sonra bizim pulumuzu verir. Biz xarici turistlərə əl işlərimizi satanda onlara o işləri gömrükdən keçirmələri üçün rəsmi sənəd verə bilmirik. Ancaq ABAD o sənədi onlara verə bilir. Sənətkarın öz malını xaricə çıxarması problemə çevrilib. Çox arzu edərdik ki, aidiyyəti dövlət qurumları bu sahədə bizə yardımçı olsunlar. Bilirsiniz ki, misgərlik sənətinə dövlət qayğısı var, narazı deyilik. Lakin aidiyyəti qurumların dəstəyi ilə bu sənətin hazırda daha geniş şəkildə inkişafa ehtiyacı var. Bu gün Lahıcda bir neçə misgər sənətkar var. Biri qardaşımdır, biri əmim oğlu Nəzər Əliyevdir, biri də mənəm. Biz bu sənətin, demək olar ki, sonuncu nümayəndələriyik. Bizdən sonra gələn yoxdur. Bu gün o çəkici vuran adamlar azdır. Atam hacı Nağı da, qardaşım Novruz Əliyev də misgər olublar, hazırda hər ikisi haqq dünyasındadır.

O vaxt təklif etdim ki, gəlin Lahıcda misgərliklə bağlı peşə təhsili verən bir məktəb açaq. Belə bir məktəbin açılmasına həqiqətən də böyük ehtiyac var. Bu məktəbdə misgərliyi öyrənmək istəyən hər tələbəyə ayda 100-150 manat verilsin. Bu gün peşə məktəblərində oxuyan tələbələrə hər ay pul verilir ki, onların bu peşələrə marağı artsın. Misgərlik sənəti artıq peşə təhsilinə daxil edilməlidir ki, itib-batmasın. Bunu yoxsa başqa cür inkişaf etdirmək çətin olacaq. Uşaqlar yanımıza gəlib bu sənəti öyrənmək istəyirlər, lakin görürlər ki, perspektiv yoxdur çıxıb gedirlər. Gənclərdə bu sənətə maraq aşılamaq lazımdır. İstəyirik ki, gənclər bizdən sonra bu sənəti yaşatsınlar. Narahatıq ki, biz gedəndən sonra bu sənətlə kimlər məşğul olacaq? Gənclərin gəlib bir-iki ay bizim yanımızda məşğul olması onların sənətkar olması demək deyil. Bir sənətin sənətkarı olmaq üçün adama illər bəs etmir. Gəncləri stimullaşdırmaq lazımdır ki, onlar bu sənətdə daimi qalsınlar. Özü də misgərlik öyrənmək istəyən gənclərin qarşısına şərt qoyulmalıdır ki, əgər bu sənətlə məşğul olacaqsansa öyrən, olmayacaqsansa, vaxtını itirmə. Misgərlik ixtisasını Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq Kollecinə də daxil etmək olar. Lap misgərlik təhsilini Rəssamlar İttifaqının nəzdində emalatxana açmaqla da inkişaf etdirmək olar. Misgərliyin təhsilə gətirilməsi çox vacib bir məsələdir. Düşünrəm ki, aidiyyəti qurumlar bu məsələ ilə ciddi məşğul olacaqlar. Biz bu sənəti özümüzdən sonrakı nəslə ötürməliyik ki, sənət yaşasın.

Ümumiyyətlə, misgərlərin sayı elə də çox deyil və hər ustaya ayda 300-500 manat maaş verilsə, yaxşı olar. Bu sənət artıq batıb gedir. Mən də indən sonra uzaqbaşı 20 il işləyə bilərəm, qardaşım Kəbleyi Əliyev də, Nəzər Əliyev də mənim kimi. Bu gün əşya, qab düzəldənlər yoxdur, bizim uşaqlar da naxışçılıqla məşğul olur, hazır qablara naxış vururlar. Bu gün Hacı, Vahid, Ağakişi və digərləri naxış vurmaqla məşğuldurlar, ancaq onların arasında misgər yoxdur. Onlar da köhnə qabları, güyümləri və s. naxışlayırlar. Bu gün qabları Türkiyədən gətirib naxışlayıb bazarda satırlar. Biz bu gün sənətdə üç ustayıq ki, xammal üzərində istədiyimiz fiquru ala bilirik, istədiyimiz sənət əsərini düzəldə bilirik. Mən xəncər, balta və başqa əşyalar düzəldirəm. Bizə lazımdır ki, aylıq maaş versinlər. 30 ildir mən bu sənətdəyəm, 40 ildir də qardaşım. Məqsədimiz sənəti yaymaqdır. Bəlkə sabah bir gənc misgər meydana çıxdı və məndən də yaxşı sənətkar oldu. Yeni misgərlər nəsli yetişməlidir. Bu gün Azərbaycanda misgərlər çox azdır. Nə Gəncədə, nə Şəkidə, nə Tovuzda, nə də başqa yerlərdə misgərlər yetişmir. Ümumiyyətlə, həmişə başqa bölgələrdə işləyən misgərlərin də hamısı lahıclılar olub. Dövlətimiz inkişaf etmiş, güclü dövlətdir. Çox arzu edirik ki, dövlət Lahıc misgərlik sənətinin inkişafına maliyyə dəstəyi göstərsin. Bakıda və bölgələrdə misgər emalatxanaları yaradılmalıdır ki, gənclər gəlib orada öyrənsinlər və sonra da sənəti davam etdirsinlər. Təklif edərdim ki, elə bir emalatxana İçərişəhərdə yaradılsın. Bunun çox müsbət nəticələri ola bilər. Bizim sənətə sənətkar lazımdır, alverçiyə ehtiyacımız yoxdur. Alverçi bizdən alır, başqasına satır, bununla sənət yaşamır. Nə qədər çox misgər emalatxanası açılarsa, o qədər yaxşı olar. Bu, ölkəmizə turist axınına da müsbət təsir edər. Turist gəlib görəndə ki, İçərişəhərdə misgərlik emalatxanası var, həm burada gedən iş prosesini gözləri ilə görər, həm məhsulları alar, həm də gedib öz ölkəsində bu sənəti təbliğ edər. Heç olmasa bu emalatxanalar üç ay fəaliyyət göstərsinlər ki, sənəti öyrənmək istəyənlər emalatxanalarda məşğul ola bilsinlər. Düşünürəm ki, bu sənətin məhv olmaması üçün dövlətimiz bu məsələnin həllində yardımçı olacaq”.

Hazırda qalayçılıq sənətinin də ağır böhran yaşadığını deyən usta Rzanın sözlərinə görə, qalayçılıqla məşğul olanlar yoxdur. “Bu gün qalayçılar yoxdur ki, mis qabları qalaylasın. Bu sahəyə də diqqət yetirilməlidir. Qalayçılığın itib-batmasına imkan verməməliyik”- deyə usta Rza bildirdi.

Bu gün turistlərin ən çox üz tutduğu məkanlardan birinin Lahıc olduğunu deyən usta Rzanın sözlərinə görə, turistlər Lahıca qəsəbənin qədim daş küçələrini və misgərlik sənətini görmək üçün gəlirlər. Turistlərin bu sənətə maraqla yanaşdığını deyən usta Rza bir daha aidiyyəti qurumları Lahıc misgərlik sənətinə qayğı və diqqət göstərməyə çağırdı.

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.- 2018.- 28-30 iyul.- S.12.