Qədim əlyazmalarımızın elektronlaşdırılması işi necə gedir...

Aybəniz Əliyeva-Kəngərli: “Mütəxəssislərimiz vaxtaşırı kurslar keçir, öz bilik və təcrübələrini daha da genişləndirirlər”

Qədim əlyazmalar xalqların tarixinin, ədəbiyyatının, elminin, mədəniyyətinin minilliklərdən bu günə daşınan nadir dəyərlərindəndir. Bildiyimiz kimi, Azərbaycan alimlərinin, şairlərinin, təbib və səyyahlarının, sənətkarlarının əlyazmaları da mövcud olub. Tariximizə, folklorumuza, ədəbiyyatımıza aid olan əlyazmaların xeyli hissəsi xarici ölkə muzeylərində, kitabxana və arxivlərində qorunur, qalan qismi isə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda toplanıb.Son illər bütün dünyada əlyazmaların elektronlaşdırılması həyata keçirilir. Dünyanın ən qədim, nadir əlyazmalarının elektron variantları hazırlanır. İnformasiya texnologiyalarının verdiyi fürsətdən yararlanaraq dünyada bu proses həyata keçirilir.

Sözsüz ki, dünyanın bir parçası olan Azərbaycanda da bu işin həyata keçirilməsi olduqca vacibdir.

Yeri gəlmişkən, 2013-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə təsdiq edilən “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı”nda da bu məsələnin aktuallığı qeyd edilib. Dövlət Proqramının bəndlərindən birində Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Əlyazmalar İnstitutunda saxlanan əlyazmalardan istifadəni asanlaşdırmaq məqsədilə “Əlyazmaların elektron kitabxanası”nın və internet portalının yaradılması, əlyazmaların elektronlaşdırılmasının vacibliyi qeyd olunur.

AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunda əlyazmaların elektronlaşdırılması sahəsində nə kimi işlər görülür?

Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun direktor müavini, filologiya elmləri doktoru Aybəniz Əliyeva-Kəngərli “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, İnstitutun Elektron resurslar şöbəsində əlyazmaların və çap kitablarının elektronlaşdırılması işi ilə məşğul olunur.

O qeyd etdi ki, əlyazmaları elektronlaşdıraraq multimedia disklərinə köçürür, müvafiq proqramlara yerləşdirib internetdə yayırlar. Burada türkdilli, ərəbdilli, farsdilli əlyazmaların və əski çap kitabların müasir informasiya vasitələrinin tətbiqi yolu ilə elektron kataloqu yaradılıb. Direktor müavininin sözlərinə görə, türkdilli, ərəbdilli, farsdilli əlyazmaların elektron kitabxanası formalaşdırılıb. Elektronlaşdırılmış əlyazmaların mühafizəsi, uzun müddət saxlanması və istifadəsi üçün multimedia disklərinə köçürüldüyünü deyən müsahibim bildirdi ki, institutun veb saytının optimal kontentinin formalaşması, onun aktuallığının təmin edilməsi və qorunması həyata keçirilib.

Aybəniz Əliyeva-Kəngərlinin sözlərinə görə, bu işin həyata keçirilməsi sahəsində heç bir çətinliklə üzləşmirlər: “Bizim bununla bağlı Elektron resurslar şöbəmiz var və biz orada əlyazmaları elektronlaşdırırıq. Birinci işimizi Azərbaycandilli türk əlyazmasının elektronlaşmasından başladıq. Bilirsiniz ki, institutumuzda ərəb, fars və türk dillərində olan əlyazmalar saxlanır. Artıq türkdilli əlyazmalarla iş başa çatıb, hazırda ərəbdilli əlyazmaların elektronlaşdırılması ilə məşğuluq. Bu əlyazmaların həm kataloqunu hazırlamışıq, həm də elektron tam mətnli kitabxana yaradırıq ki, bütün dünya ondan istifadə edə bilsin. Kataloqlaşdırma işini başa çatdırmışıq. Əlyazmaların elektronlaşdırılmasına gəlincə, 40 mindən artıq əlyazmanın tam mətnini elektronlaşdırmışıq”.

Əlyazmaların elektronlaşdırılmasını həyata keçirərkən hansı ölkənin təcrübəsindən istifadə edildiyinə gəlincə, müsahibimiz bildirdi ki, Rusiyanın İRBİS 64 proqramından yararlanıblar. “Mən o vaxt Mərkəzi Elmi Kitabxananın direktoru olarkən Rusiyanın İRBİS 64 proqramını almışdıq. Bu əlyazmalar da həmin proqram əsasında eyni mütəxəssislər tərəfindən işlənildi, bu gün də o iş davam edir. Deyim ki, bu işə sırf peşəkar yanaşma olduğundan və gərəkli texnoloji vasitələrlə təmin olunduğumuzdan, heç bir çətinliklə üzləşmirik. Mütəxəssislərimiz vaxtaşırı kurslar keçir, öz bilik və təcrübələrini daha da genişləndirirlər. Deyim ki, heç bir çətinlik hiss etmirik, bu hətta çox zövqverici bir işdir” - deyə bildirən müsahibimiz nəzərə çatdırdı ki, bu işin həm dünya, həm də özümüz üçün əhəmiyyəti danılmazdır.Aybəniz xanım qeyd etdi ki, əlyazmaların elektronlaşması dünya mütəxəssisləri və öz mütəxəssislərimiz üçün o əlyazmaların daha əlyetən olmasına şərait yaradır: “Bunun əhəmiyyəti çoxdur. Ən vacibi isə əlyazmaların qorunmasıdır. Bilirsiniz ki, hər dəfə əlyazmalara əl dəyəndə o nadir nəşrlər təhlükəyə düşə bilir. Ancaq indi belədir ki, əlyazmanı sifariş verən oxucu, mütəxəssis onu elektron variantda əldə edəcək. Bizim institutda 250-dən artıq əməkdaş çalışır, onların hamısı kompyuteri bilir, onda yazmağı bacarırlar. Yəni əlyazmaların elektronlaşması dövrün tələbidir və biz də bu işi həyata keçiririk. Əlyazmaların elektronlaşdırılması işi hələ tam başa çatmayıb və bu sahədə fəaliyyətimizi davam etdiririk”.

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.- 2018.- 1 may.- S.15.