Əhalinin keyfiyyətli enerji təminatı: görülmüş işlər, real vəziyyət və perspektivlər...

Axşam düşəndə yanar

Şəhər nura boyanar

Küçələrdən boylanar –

Qırmızı, yaşıl, sarı,

Bakının işıqları...

Mərhum müğənni Şövkət Ələkbərova uşaqlığımın ən populyar mahnılarından olan “Bakının işıqları”nı oxuyarkən əslində Bakı bugünkü qədər işıqlı deyildi və yəqin, bu mahnının sözlərini “sapa düzən” Adil Babayev də Bakının bugününü görsəydi, belə düşünərdi... Elə dahi Səməd Vurğunun “Bakının sayrışan ulduzlarından, çadrasız-boyasız türk qızlarından” söz açan misraları da, Bakı gözəlləri ilə yanaşı, paytaxta əsrarəngiz bəzək verən, Xəzərin sularında əks olunaraq Bakı gecələrinə bir ayrı yaraşıq qatan rəngarəng işıqların vəsfi idi. Təsadüfi deyil ki, hazırkı orta və yaşlı nəslin nümayəndələri nostalji xatirələrə daldıqda Bakının məhz bu özəlliyini xatırlayır...

Bu yaxınlarda sosial şəbəkədə bir xarici turistin Bakı haqqında təəssüratı gözümə dəydi. “Gecələri bir başqa, gündüzləri bir ayrı gözəl Bakı” yazan əcnəbi qonaq rəngarəng işıqlı Bakı gecələrini nağıla bənzədir, burada olarkən özünü nağıl qəhrəmanı kimi hiss etdiyini bildirirdi. Elə qürur duydum ki... Bu gün Bakını əsrarəngiz nura qərq edən isə yorulmaq bilmədən çalışan, evlərimizə, küçələrimizə və nəhayət həyatımıza işıq paylayan nurlu insanların bir araya gəldiyi bəlli ünvan – “Azərişıq”dır...

Elə bu yazıda da bu gün evlərimizə, küçələrimizə nur paylayan həmin ünvan – “Azərişıq” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti və onun keçdiyi yoldan, əldə etdiyi uğurlardan, gələcək perspektivlərindən bəhs edəcəyik. Beləliklə...

Bakının hüdudlarını aşaraq bütün Azərbaycanı nura qərq edən “Azərişıq”necə yarandı...

Deyilənə görə, "Bakının işıqları” keçmiş SSRİ məkanında deyildiyi kimi "İliç lampası" ilə yaranmayıb, onun tarixi daha qədim zamanlara gedir. Mənbələrə görə, Bakıda elektrik enerjisi Avropanın bu gün ən inkişaf etmiş şəhərlərindən daha öncə istehsal və istehlak olunub. Tarixi sənədlərdə göstərilir ki, Bakıda ilk elektrik stansiyası 1895-ci ildə Bayıl şossesi üzərindəki "Bakinski dok"da quraşdırılıb. Azərbaycan Dövlət Tarixi Arxivinin sənədlərinə görə, o zaman cərəyan alman istehsalı olan "Algemayne" sisteminin dinamo-maşınından alınırdı. Çox keçmədən, 1903-cü ildə artıq elektrik stansiyalarının sayı 70-ə çatdırılır. Lakin təbii ki, bu stansiyalar öz gücünə görə indikilərlə müqayisə oluna bilməzdi. O üzdən həmin dövrdə hər obyektin nəzdində öz stansiyası fəaliyyət göstərirdi.

Bakının və ümumiyyətlə Azərbaycanın elektrik enerjisi ilə təchizatının əsaslı şəkildə yenidənqurulması, təbii olaraq, müstəqilliyimizin ilk illərinə təsadüf edir. O illərdə “Mən xoşbəxtəm ki, Azərbaycanın müstəqil elektrik enerjisi potensialının yaradılmasına nail olmuşam”- deyən mərhum prezident Heydər Əliyev SSRİ rəhbərliyində çalışdığı dönəmdə Azərbaycanın özünü təmin edəcək ayrıca stansiyanın tikilməsilə bağlı sovet rəhbərliyi qarşısında dəfələrlə məsələ qaldırmasını belə xatırlayırdı:"Hər dəfə elektrik stansiyası tikilməsi haqqında məsələ qoyarkən mənə deyirdilər ki, bu nəyə lazımdır? Bizdə - SSRİ-də vahid elektrik enerjisi sistemi var... bütün SSRİ-ni əhatə edən sistem var. Azərbaycana nə qədər elektrik enerjisi istəyirsinizsə verək. Mən deyirdim ki, yox, istəyirəm bizim özümüzünkü olsun. Niyə özümüzünkü olsun? Mən istəyirdim ki, müəyyən sahələrdə biz asılı olmayaq. Bu gün mən iftixar hissi ilə deyə bilərəm ki, Azərbaycan elektrik enerjisi sahəsində asılı deyildir. Özü həmin elektrik stansiyalarında elektrik enerjisi istehsal edir".

Təbii ki, müstəqilliyin əldə olunduğu o ağır illərdə - hər sahənin sıfırdan başlamalı olduğu dönəmdə gələcək inkişaf üçün baza rolunu oynayacaq möhkəm fundamentin qurulması asan məsələ deyildi və maliyyə-texniki tərəfindən başqa, bu həm də böyük əzmkarlıq tələb edirdi. Zaman göstərdi ki, Azərbaycanda digər sahələrdə olduğu kimi, enerji sahəsində də sistem ta əvvlindən düzgün qurulub və o üzdən də ölkəmizin enerji təminatı sahəsində uğurlu nəticələrə nail olunur...

Prezidentin “İşıqlı Azərbaycan” layihəsinin ilk qaranquşu – “Azərişıq”...

O zamandan “çox sular axdı” və illər sonra – 2015-ci ilin oktyabrında “Bakıelektrikşəbəkə”nin bazasında “Azərişıq” ASC-nin yaradılması Prezident İlham Əliyevin “İşıqlı Azərbaycan” layihəsinin həyata keçirilməsinin ilk qaranquşu oldu. Çünki bununla “Bakıelektrikşəbəkə”nin təkcə Bakı və ətraf qəsəbələri deyil, bütün Azərbaycan ərazisini əhatə edən yeni bir quruma çevrilməsi baş tutdu ki, bu da ölkə başçısının apardığı iqtisadi və sosial siyasətin uğurlu nəticələrindən biri idı.

Əslində 2006-cı ildən başlayaraq 9 il müddətində Bakı və ətraf qəsəbələrin dayanıqlı və keyfiyyətli elektrik enerjisi ilə təminatı istiqamətində yaradılan yüksək səviyyəli xidmət, elmi-texniki nailiyyətlər bu qurumun daha genişmiqyaslı fəaliyyətin öhdəsindən gələcəyi barədə təsəvvür yaradırdı. Yəqin elə bu göstəriciləri nəzərə alan dövlət rəhbərliyi “Bakıelektrikşəbəkə” kollektivinə növbəti etimad göstərdi və beləliklə də qurumun fəaliyyəti Bakı və ətraf qəsəbələrin hüdudlarını aşaraq Azərbaycana yayıldı. Beləliklə, 2015-ci ilin 10 fevral tarixində Prezidetin 1045 saylı sərəncamı ilə “Bakıelektrikşəbəkə” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin bazasında daha geniş arealı – bütün ölkəni elektrik enerjisilə təmin edəcək “Azərişıq” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti yaradıldı.

Prezident dedi ki...

“Azərişıq” yaradılarkən onun qarşısına böyük vəzifələr qoyulub və bu missiyanın yerinə yetirilməsinin çətin olduğunu dövlət başçısı da vurğulayıb. Prezident İlham Əliyev hələ o zaman bu mövzuda danışarkən deyib: “Azərişıq” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti bu il yaranıb. Cəmiyyətin qarşısında vəzifə qoyulubdur ki, bölgələrdə elektrik enerjisi ilə təchizat Bakıdakı kimi olsun. Çox sadə bir göstərişdir. Ancaq bunu icra etmək o qədər də sadə məsələ deyil. Həm vəsait lazımdır, həm texniki məsələlər həllini tapmalıdır. Bölgələrdə köhnəlmiş infrastruktur, əfsuslar olsun ki, kifayət qədər çoxdur. Yeni infrastruktur, ötürücü xətlər, transformatorlar, yəni bölgələrdə bütün elektrik təsərrüfatı Bakının səviyyəsinə qalxmalıdır”.

Prezident onu da deyib ki, “Biz elektrik enerjisinin ixracı ilə məşğuluq. Bunu gələcəkdə daha da böyük həcmdə edə bilərik. Ancaq əlbəttə ki, ilk növbədə ölkə daxilində, xüsusilə bölgələrdə, uzaq kəndlərdə bütün enerji infrastrukturu ən yüksək səviyyədə olmalıdır”.

Bu gün əminliklə demək olar ki, regionda və dünyada geosiyasi mövqeyini möhkəmləndirən Azərbaycan milli enerji sektorunu da hər cür asılılıqdan çıxarmaqla özünün enerji təhlükəsizliyini tam təmin edib. Respublikanın şəhər və rayonlarında paylayıcı elektrik şəbəkələrinin yenidənqurulması və inkişaf etdirilməsi üzrə hazırlanan və 2016-cı ilin aprel ayında Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiq edilən 2015-2025-ci illər üzrə Tədbirlər Planı isə regional elektrik şəbəkələrinin normal istismar vəziyyətinə çatdırılması üçün irihəcmli investisiya qoyuluşları və irihəcmli tikinti, yenidənqurma və bərpa işlərini nəzərdə tutan çox önəmli sənəd oldu.

“Azərişıq”ASC-də aparılan yenidənqurma və inkişaf...

"Azərişıq” ASC-nin yaradılmasından keçən qısa zaman kəsiyində onun regionlarda gördüyü işlər isə miqyasına görə ölçüyəgəlməzdir. Belə ki, abonentlərin keyfiyyətli və fasiləsiz elektrik enerjisi ilə təmin edilməsi üçün bu az müddət ərzində regionlarda 19 ədəd 110 kV-luq, 91 ədəd 35 kV-luq yarımstansiya tikilərək istifadəyə verilib. Yeni yarımstansiyaların əksəriyyətində idarəetmənin təkmilləşdirilməsi və çevikliyin artırılması məqsədilə SCADA dispetçer idarəetmə mərkəzi yaradılıb. 5000-ə qədər 10-6 kV-luq Trtansformator Məntəqəsi və Komplekt Trasformator Məntəqəsi quraşdırılıb. 125 min km müxtəlif gərginlikli elektrik veriliş xətləri çəkilib. Eyni zamanda, quraşdırılan yeni tipli elektron sayğacların sayı milyon yarımı keçib ki, nəticədə ölkənin 1000-ə yaxın kənd və qəsəbəsinin elektrik təchizatı tamamilə yenidən qurulub və bu istiqamətdə fəaliyyət davam etməkdədir. Bu illər ərzində ölkəmizin turizm cəlbediciliyi proqramı nəzərə alınaraq, Qəbələ, Şəki, Zaqatala, Qax, Quba və turizm potensiallı digər rayonlarda turizm obyektlərinin, eyni zamanda əhalinin fasiləsiz elektrik təchizatının səmərəliliyinin artırılması məqsədilə geniş yenidənqurma işləri aparılıb. Eyni yenidənqurma işləri cəbhə bölgəsində də həyata keçirilib. Belə ki, qoşunların təmas xəttində "Tərtər”, "Şıxarx”, "Daş Salahlı”, "Cocuqmərcanlı” kimi yarımstansiyalar tikilib, Lələtəpə və başqa qaynar nöqtələrə, o cümlədən işğaldan azad olunandan 22 il sonra Tərtərin Çaylı kəndinə elektrik enerjisi verilib. Bu ilin fevral ayında ölkə başçısının Mingəçevirə səfəri zamanı isə Səhmdar Cəmiyyətin o zamankı rəhbəri Baba Rzayev dövlət başçısına məlumat verib ki, “Azərişıq” ASC-nin Mərkəzi Aran Regional Elektrik Təchizatı və Satış İdarəsi ötən müddətdə Mingəçevir, Bərdə, Tərtər, Yevlax, Kürdəmir, Ağdaş, Naftalan, Goranboy, Ucar, Ağsu, Göyçay şəhər və rayonları üzrə 1 milyon 200 min nəfər əhalini əhatə edən 261 min abonentə xidmətin səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün kompleks tədbirlər reallaşdırıb. Ağsu rayonunda 110 kilovoltluq 3, Ağdaş rayonunda 35 kilovoltluq 8 yarımstansiya tikilib, 490 yeni transformator məntəqəsi quraşdırılıb, 5700 transformator məntəqəsi əsaslı təmir olunub. Həmçinin 10,2 kilometr 110 kilovoltluq, 127 kilometr 35 kilovoltluq, 870 kilometr 6-10 kilovoltluq, 710 kilometr 0,4 kilovoltluq hava xətləri, 2300 kilometr özünüdaşıyan izolyasiyalı naqillər çəkilib, 11 min yeni sayğac quraşdırılıb və 51 min sayğac yenisi ilə əvəz edilib. Görülmüş işlər nəticəsində texniki itkilər 13,5 faizdən 11,1 faizə enib, elektrik enerjisinin satışında yığım 65,5 faizdən 94,1 faizə yüksəlib.

Beləliklə, görünən odur ki, ötən müddət ərzində “Azərişıq” fəaliyyətini ən ucqar yaşayış məskənlərinə qədər genişləndirərək genişmiqyaslı işlər görüb və görməkdədir. Halbuki, çox da uzaq olmayan illərdə nəinki ucqar kəndlər, hətta paytaxtın “bir addımlığında” olan Bakı kəndləri enerji təchizatında sayagəlməz problemlər yaşayırdı. Heç kəsə sirr deyil ki, bu qəsəbə və kəndlərdə qazsızlıq probleminin yaşanması qış aylarında elektrik paylayıcılarının hədsiz yüklənməsinə gətirirdi ki, nəticədə onsuz da keyfiyyət sarıdan bugünkü vəziyyətdən çox-çox uzaq olan sistem çökür, təmiri isə günlərlə, hətta həftələrlə çəkirdi ki, bu da əhalinin yaşamını dözülməz edirdi. Bu gün Bakı kəndlərində enerji təchizatında “sıfır problem” vəziyyətinə nail olunması məhz “Azərişıq” ASC-nın ciddi uğurlarından sayılmalıdır. Bu uğurlar isə, qeyd etdiyimiz kimi, təkcə Bakı və onun qəsəbələrilə məhdudlaşmır və regionlarımız paytaxt Bakıdan geri qalmır. Artıq Azərbaycanın ucqar dağ kəndləri belə elektrik enerjisi ilə tam təchiz olunaraq, zülmət gecələri nura qərq olub.

"Azərişıq”ın abonentlərin rahatlığı üçün həyata keçirdiyi yeniliklərdən biri də ASC-nin müştərilərə “ASAN xidmət” və “ASAN kommunal” vasitəsilə xidmət göstərməsidir. Ötən ay jurnalistlər üçün keçirilən mətbuat konfransında “Azərişıq” ASC-nin Perspektiv İnkişaf və “ASAN xidmət”lə İş İdarəsinin rəisi Elsevər Rüstəmli deyib ki, 2018-ci ilin 7 ayı ərzində “Azərişıq” ASC-yə “ASAN xidmət” vasitəsilə göstərdiyi 13 xidmət üzrə 101 min müraciət edilib. Təbii ki, bu əlçatanlıq xidmətin bütün bürokratik əngəlləri aşaraq məmur-vətəndaş ünsiyyətini sadələşdirməsi sayəsində mümkün olub və bu müraciətlərin əksəriyyətinin nəticəsini tapdığı heç bir şübhə doğurmur.

Göründüyü kimi, “Azərişıq” ASC öz müqəddəs missiyasını – respublikamızı nura qərq etmək missiyasını uğurla həyata keçirir və daim təkmilləşir. Heç şübhə yoxdur ki, Səhmdar Cəmiyyət ölkənin inkişaf yolunda bundan sonra da öz missiyasına sadiq qalacaq və Azərbaycanı işıqlı sabaha aparan yollara sözün həqiqi mənasında nur çiləyəcək...

Yolunuz, yolumuz işıqlı olsun!

Samirə SƏFƏROVA

Bakı xəbər.- 2018.- 2 oktyabr.- S.13.