Azərbaycanın Ermənistan üzərində sürətlə artan hərbi üstünlüyü kənardan daha aşkar görünməyə başlayıb

Azərbaycanın malik olduğu böyük iqtisadi imkanlar ölkənin hərbi gücünün davamlı şəkildə artması, ordumuzun ən müasir silah və texnika ilə təmin edilməsinə də münbit şərait yaradır. Bunun nəticəsidir ki, texniki təminat və döyüş qabiliyyəti baxımından Azərbaycan Silahlı Qüvvələri dünyanın ən güclü 50 ordusu sırasında yer alır. Digər önəmli məqam budur ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi davam etdikcə, ərazilərimiz işğal altında qaldıqca Azərbaycan ordusunu davamlı şəkildə gücləndirəcək. İşğalçı Ermənistanın qeyd olunan xüsusda ölkəmizlə ayaqlaşa bilməsi isə, sadəcə, mümkünsüzdür.

Hazırda səfalət içində boğulan İrəvanın belə bir vaxtda yenidən hərbi xərclərini artırması isə ölkəni daha sürətlə uçruma yuvarlatmaq deməkdir. Rusiyanın “regnum.ru“ portalının yazdığına görə, Ermənistan 2019-cu ildə hərbi büdcəsini 647 milyon dollara qədər artırmaq niyyətinə düşüb: “Ermənistanın müdafiə büdcəsinin kəskin artımı ilk dəfə 2018-də qeydə alınıb, 2017-ci ildəkindən 17,6% çox olmaqla 518 milyon dollar təşkil edib. 2019-cu ildə daha çox artım gözlənir və bu göstərici təxminən 647 milyon dollar olacaq. Hərbi büdcənin bu cür artırılması ÜDM faizlərində də hissolunacaq şəkildə əks olunub. Belə ki, göstərici 2018-ci ildə 3,8%-ə yaxın olub, 2019-cu ildə 4,5%-ə çatacaq. Bu tempdə sonrakı artım çətin olacaq, ÜDM-dən 5-6% o yana getmək ölkə iqtisadiyyatı üçün artıq yetərincə təhlükəlidir“. Portal onu da yazır ki, əslində, hərbi büdcənin artımında Rusiyadan alınan kreditlər də mühüm rol oynayır: “Büdcənin özünün artımından savayı, Rusiyanın güzəştli kreditlərini də qeyd etmək gərəkdir. Onlardan hələlik ikisi verilib - birinci 2016-da 200 milyon dollar, ikincisi 2018-də 100 milyon dollar. Daha 100 milyon dollarlıq kredit üçün fəal danışıqlar aparılır. Bu zaman qeyd etmək gərəkdir ki, 2019-cu il artımı istisnasız olaraq kreditin hesabınadır. Ötən iki ildə də bu vəsaitlər həmin nisbətlərdə iştirak edib“. Amma bu artımlar hələ Ermənistanın Azərbaycanla ayaqlaşa biləcəyi demək deyil. Əksinə, erməni ekspert Vahan Tumacyan qeyd edir ki, hərbi büdcənin belə artımı ölkə iqtisadiyyatının daha böyük problemlərlə üzləşməsi deməkdir: “Bununla biz Azərbaycana çata biləcəyimizi düşünürüksə, səhv edirik. Azərbaycanın təhlükəsizliyə ayırdığı xərc hələ də Ermənistanın ümumi dövlət büdcəsindən artıqdır“. Elə “regnum.ru“ portalı da məsələnin bu tərəfinə diqqət çəkir: “Aydındır ki, Ermənistanda hətta indiki artım nəzərə alınmaqla Azərbaycanın büdcəsinə çatmağa hələ çox var“.

Digər erməni hərbi ekspert Qraçya Petrosyan isə vurğulayır ki, Ermənistan Azərbaycan kimi müasir silahlar da ala bilmir. O, bunun konkret isbatı kimi Rusiyanın hər iki ölkəyə satdığı hərbi texnikanı göstərir. Qeyd edir ki, Rusiya Azərbaycana daha müasir, Ermənistana isə əsas etibarı ilə köhnə silahlar satır. Onun sözlərinə görə, Ermənistan üçün ilk növbədə Azərbaycanın Rusiyadan aldığı raket-artilleriya vasitələri, İsrail və Çexiyadan alınan uzunmənzilli döyüş vasitələri təhlükə yaradır: “Silahın mənzili baxımından baxsaq, ən güclü silah İsrailin LORA silahı sayılır. LORA, yaylım atəşindən fərqli olaraq, hədəfi operativ-strateji mənzildə məhv edən raketdir. Biz başa düşməliyik ki, burada problem Ermənistan və Azərbaycan arasında hansı tərəfin daha çox silah və hərbi sursat toplaya bilməsində deyil. Anlamalıyıq ki, belə bir miqyasda silah toplanması baş verirsə, o zaman həmin silahlar bir gün mütləq atəş açacaq. Bizim yaxın müttəfiqimiz Rusiya da çox gözəl başa düşür ki, silahla təmin etdiyi Azərbaycan həmin silahlarla Ermənistan orudusunu vuracaq”.

Bu arada Rusiyanın TASS agentliyi də xatırladır ki, Bakı Moskvadan həqiqətən də böyük həcmdə müasir silahlar alıb. Agentlik ölkəmizin son illərdə Rusiyadan aldığı silahların siyahısını dərc edib. Burada qeyd edilir ki, Azərbaycan Rusiya silahlarının ən iri idxalçılarından biridir. TASS bildirir ki, Rusiya silahlarının Azərbaycana axını 2005-ci ildən başlayıb. Belə ki, hələ 2005-2010-cu illərdə Azərbaycanın güc strukturları üçün yeni vertolyotlar alınıb. Bura Mi-172, Mi-171B, Ka-32A vertolyotlatları, 62 T-72B tankı, 4 zirehli təmir-təxliyyə maşını BREM-1, 6 “Msta-B” yedəklənən haubitsası, 70 BTR-82A yeni zirehli transportyorları, 100 “Kornet-E” tank əleyhinə raket kompleksləri, iki diviziyon S-300 PMU “Favorit” zenit-raket kompleksləri daxildir. Bunlardan əlavə, Azərbaycan tərəfi 2013-2018-ci illərdə Rusiyadan quru qoşunları üçün xeyli miqdarda yeni hərbi texnika alıb. Bunlar 100 T-90S əsas döyüş tankı, 118 BMP-3 piyada döyüş maşını, 230 ədəd BTR-82A, 166 artilleriya sistemi, o cümlədən 152 millimetrlik 18 “Msta-S” özüyeriyən haubitsaları, 18 özüyeriyən “Vena” haubitsaları, 18 “Smerç” reaktiv yaylım atəşi sistemi, 24 TOS-1A “Solntsepek” ağır odsaçan sistemləri aiddir. Eyni zamanda, Azərbaycan Rusiyadan iki diviziyon “Xrizantema-S” tank əleyhinə özüyeriyən raket kompleksi, 152 millimetrlik yedəklənən “Msta-B” haubitsaları, 120 millimetrlik, daşınan “Sani” minaatanları, avtomobil nəqliyyatı, mühəndis avadanlıqları, zirehli təmir-təxliyyə maşını BREM-1M və BREM-L, döyüş sursatları da alıb. Eləcə də Azərbaycan Rusiyaya hava hücumundan müdafiə sistemləri sifariş edib. Həmin sifariş əsasında Azərbaycan Rusiyadan 300 daşınan zenit-raket kompleksi “İqla-S” və onlara aid 1500 raket alıb. Bakının Rusiyadan yenə silahlar alması istisna olunmur və yuxarıda qeyd olunan silahların böyük əksəriyyəti Ermənistan ordusunda yoxdur. Qraçya Petrosyan bütün bunların İrəvan tərəfindən nəzərə alınmasını vacib sayır. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan ordusu insan resursu baxımından da Ermənistandan öndədir: “Başqa sözlə, biz anlamalıyıq ki, qarşıdurmanın əsas vasitəsi həm də əsgərlər sayılır. Bizim rəhbərliyimiz müasir aviasiya vasitələri almaq istədiyini bəyan edir. Mən hesab edirəm ki, bizim bir o qədər də böyük olmayan regionumuz üçün zərbə aviasiyasına bu qədər böyük məbləğin xərclənməsi effektiv sayıla bilməz. Çünki hər şeydən əvvəl, bu texnika çox bahadır. İkincisi isə, 400 kilometrlik radiusda fəaliyyət göstərmək üçün bu effektli variant deyil. Bunun əvəzinə dağlıq ərazi şərtlərində zərbə helikopterlərinin alınması effekt verə bilər. Yeri gəlmişkən, Azərbaycan artıq Rusiyadan dağlıq ərazidə döyüş aparmaq qabiliyyətinə malik və hətta rusların özlərinin də “uçan tank” adlandırdığı müasir zərbə helikopterləri alıb”.

Bu arada helikopterlərlə bağlı Ermənistanın narahatlığına yol açan daha bir məqam onların zərbə sistemlərinin yenilənməsidir. Belə ki, İsrailin “Rafael” şirkəti Azərbaycanın döyüş helikopterlərini modernizə edilmiş “Spike” raketləri ilə silahlandırır. Şirkətin regional direktoru Şimon Naymen faktı təsdiq edib: “Hazırda biz Azərbaycanda hərbi helikopterlərdə modernizə edilmiş “Spike” raketlərinin quraşdırılmasını həyata keçiririk. Bu raketlərin fəaliyyət radiusu 30 kilometrdir. Bu isə o deməkdir ki, modernizə edilmiş “Spike” raketi ilə silahlanmış hərbi vertolyot düşmən üçün əlçatmaz olacaq. Başqa sözlə, vertolyotlar Azərbaycanın nəzarətində olan ərazilərdən düşmənin nəzarəti altında olan ərazilərə dəqiq zərbə endirəcək, bu zaman özü atəş altına düşməyəcək”.

Burada onu da xatırladaq ki, Azərbaycan ordusunun döyüş vertolyotlarının düşmənin daşınan zenit-raket komplekslərinin fəaliyyət radiusuna daxil olmadan hədəflərə dəqiq zərbə endirmək imkanında olduğunu bu ilin mayında müdafiə naziri Zakir Həsənov da silahlı qüvvələrin 100 illiyinə həsr edilmiş mətbuat konfransı zamanı açıqlamışdı. Nazir bildirmişdi ki, 2016-cı ilin aprel döyüşlərinin təcrübəsindən çıxış edilərək, döyüş vertolyotlarının düşmənin daşınan zenit-raket komplekslərinin fəaliyyət radiusuna daxil olmadan 50 kilometrə qədər məsafədən hədəfləri vurmağa imkan verən sistemlərlə təchiz edilməsi həyata keçirilir. 2016-cı ilin aprelində Azərbaycan xüsusi təyinatlı qüvvələrinin bir vertolyotu düşmən mövqelərinə yaxın məsafədən zərbə endirərkən vurulmuşdu. Azərbaycanın döyüş vertolyotlarının İsrail istehsalı olan raketlərlə təchiz edilməsi hələ bir neçə il əvvəl başlamışdı. Lakin o zaman söhbət radiusu 10-20 kilometr olan raketlərdən gedirdi. Ermənistan isə son illərdə Rusiyadan “Verba” daşınan zenit-raket sistemləri əldə etdiyindən, həmin radiuslu raketlər Azərbaycan ordusunun vertolyotlarının düşmənə zərbə endirərkən atəş altına düşməsini qaçılmaz edə bilərdi. İndi isə vertolyotlar təmas xəttini keçmədən, yaxud hücum edən qoşunların onlarla kilometr arxasından düşmən hədəflərinə sərrast zərbələr endirib onların tanklarını, zirehli maşınlarını, atəş nöqtlərini sıradan çıxara biləcək. Bütün bunlar, öz növbəsində, ordumuzun düşmən üzərində üstünlüyünü artıran məqamlar kimi qiymətləndirilir. Elə bu səbəbdəndir ki, qeyd edilənlərin nəzərə alınmasının vacibliyi erməni ekspertlərin özləri tərəfindən də açıq şəkildə vurğulanır. Elə rus hərbi ekspert Pavel Felqenhauer də Ermənistanın narahatlığının əbəs olmadığını bildirir: “Azərbaycan müxtəlif hərbi istiqamətlər üzrə Ermənistandan çox irəlidədir. Məsələn, Ermənistanda ümumiyyətlə ciddi aviasiya sistemi yoxdur, onların yalnız helikopterləri var. Ümumiyyətlə, nəzərə almaq lazımdır ki, hazırda Azərbaycan silahlı qüvvələri ümumi sayına, ağır silahların sayına görə və indi də raket sahəsində, xüsusilə də İsrail raketlərinin hesabına keyfiyyətcə hərbi üstünlüyə malikdir. Özü də onlar daha çox təkmilləşdirilib“. Belə vəziyyətdə aydındır ki, erməni tərəfinin hərbi xərcləri nə qədər artırmasından asılı olmayaraq, onun Azərbaycanla paritet yarada bilməsi mümkün deyil. Əksinə, düşmənin bu istiqamətdə addımları Ermənistanın daha da zəifləməsinə gətirib çıxarır.

Tahir TAĞIYEV

Bakı xəbər.- 2018.- 3 oktyabr.- S.9.