Azərbaycan üçün Beynəlxalq Frankofoniya Təşkilatı çərçivəsində də Ermənistanı sıxışdırmaq şansları açılır

Azərbaycan ərazilərinin hələ də bir hissəsini işğal altında saxlayan Ermənistan zaman-zaman özünün təcavüzkar siyasətinə hüquqi don geyindirmək üçün müxtəlif cəhdlər etsə də, hər dəfə böyük fiaskoya uğrayıb. Azərbaycanın yürütdüyü xarici siyasət, həyata keçirdiyi diplomatik aktivlik fonunda Ermənistanın işğalçı dövlət olduğunu təsbit edən çoxsaylı sənəd, qətnamə və qərarlar qəbul olunub.

Bir sözlə, dünya Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü qəbul edir, Dağlıq Qarabağ və onun ətrafındakı 7 rayonun Ermənistan işğalı altında olduğunu yaxşı bilir. Amma görünən odur ki, üzləşdiyi iflasa rəğmən, Ermənistan təxribatçı fəaliyyətinə son qoymağı hələ də düşünmür. Bunu Ermənistanın paytaxtı İrəvanda 58 dövlətin təmsil olunduğu Beynəlxalq Frankofoniya Təşkilatının (BFT) 17-ci zirvə görüşü fonunda da aydın görmək olar.

Məlumat üçün bildirək ki, Frankofoniya sözü ilk dəfə 1880-ci illərdə fransız coğrafiyaşünası Onezim Reklü tərəfindən fransız dilində danışan bütün insanları və ölkələri təyin etmək üçün işlədilib. Həmin vaxtdan başlayaraq Frankofoniya sözü bütün dünyada fransız dilini ana dili və yaxud ikinci dil olaraq istifadə edən insanların birliyini nümayiş etdirən bayram kimi qeyd edilir. Bu bayram Azərbaycanda da qeyd edilir və cari ilin mayında Gəncə Dövlət Universitetində Frankofoniya bayramı ilə bağlı keçrilən tədbiri buna əyani misal kimi göstərmək olar.

Beynəlxalq Frankofoniya Təşkilatının 17-ci zirvə görüşünün Ermənistanda baş tutması üçün Fransada və ABŞ-da yaşayan erməni lobbisinin əməyi az olmayıb. Ermənistan isə bu təşkilata 2008-ci ildə üzv qəbul edilib. Həmin il martın 1-də ölkədə baş tutan prezident seçkisinin nəticələrinin saxtalaşdırılmasına etiraz olaraq İrəvanda dinc aksiyalar keçirilmişdi. Ordu və polis mitinqi güc vasitəsilə dağıtmış və nəticədə 10 aksiya iştirakçısı öldürülmüş, onlarla insan yaralanmışdı. Belə bir hadisədən sonra Ermənistanın təşkilata üzv qəbul edilməsi Frankofoniya devizinə zidd sayıldığından, elə o vaxt buna etirazlar edilirdi. Burada daha bir maraqlı məqamı qeyd edək ki, təşkilatın nizamnaməsinə əsasən, dövlətləri bu təşkilat çərçivəsində birləşdirən əsas amil fransız dili və fransız mədəniyyətinə yaxınlıq olsa da, dünyada sülhün və əmin-amanlığın, insan hüquq və azadlıqlarının təşviq edilməsi arzusu da qurumun missiyasını və fəaliyyətinin əsas prinsiplərini təşkil edir. Ermənistanda isə fransız dilində danışanların sayı çox deyil. Faktdır ki, Ermənistan monoetnik dövlətdir və burada başqa xalqlar, demək olar ki, yoxdur. Digər tərəfdən, bu ölkə ilk növbədə işğal siyasəti ilə sülhün və əminamanlığın, insan hüquq və azadlıqlarının təşviq edilməsinə qarşı olduğunu da reallıqda sübut edib. Lakin hər halda reallıq budur ki, Beynəlxalq Frankofoniya Təşkilatının 17-ci zirvə görüşü işğalçı ölkədə baş tutur. Ermənistan isə fransız dili və mədəniyyəti ilə bağlı olan bu hadisədən də siyasi dividend əldə etmək istəyir. Bunu İrəvanda açılan “Frankofoniya şəhərciyi”ndə Azərbaycanın işğal edilmiş Dağlıq Qarabağ bölgəsinin Ermənistan pavilyonu nəzdində təqdim edilməsi də təsdiq edir. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Leyla Abdullayeva bildirir ki, bu addım Ermənistanın Frankofoniya təşkilatından öz siyasi məqsədləri üçün istifadə etdiyini açıq şəkildə nümayiş etdirir: “Vurğulamaq istərdik ki, beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərini, BMT Nizamnaməsini, Helsinki Yekun Aktını kobud şəkildə pozaraq gücdən istifadə etməklə Azərbaycana qarşı hərbi təcavüz və işğal törədən Ermənistanın bu əməlləri, həmçinin, Frankofoniya təşkilatının nizamnaməsi və təşkilatın məqsəd və məramları ilə ziddiyyət təşkil edir. Ermənistanın Frankofoniya təşkilatının gündəliyini siyasiləşdirmək cəhdləri bu ölkənin öz işğalçı və təcavüzkar siyasətini ört-basdır etmək və ATƏT-in Minsk Qrupu həmsədrlərinin, o cümlədən təşkilatın təşəbbüskarı olan Fransanın münaqişənin sülh yolu ilə tənzimlənməsi səylərinə xələl yetirmək niyyətinin göstəricisidir”.

Lakin görünən həm də budur ki, əvvəlki illərdə olduğu kimi, Ermənistanın Frankofoniya təşkilatının çərçivəsində təxribat cəhdləri yenə iflasa uğrayacaq. Çünki qurum Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanyır. Xatırladaq ki, hələ 2010-cu ildə İsveçrənin Montrö şəhərində keçirilmiş zirvə görüşündə təşkilat Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı qətnamə qəbul edib və burada ATƏT-in Minsk Qrupunun səylərinin dəstəkləndiyi, münaqişənin sülh yolu ilə beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində həll olunmasının vacibliyi vurğulanıb.

Həmçinin, təşkilat üzvlərinin ayrı-ayrılıqda və ya beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində Azərbaycan torpaqlarının Ermənistan tərəfindən işğalını tanıması faktı xüsusi qeyd edilməlidir. Məsələn, qurum üzvlərindən Rumıniya və Cibuti, həmçinin təşkilata müşahidəçi dövlətlər Meksika, Sloveniya, Bosniya və Herseqovina Xocalıda baş vermiş qətliamı rəsmi şəkildə soyqırımı kimi tanıyırlar. Frankofoniya təşkilatının lideri hesab olunan Fransa özü Minsk Qrupunun həmsədri kimi Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyır. Digər tərəfdən onu da qeyd edək ki, erməni lobbisinin, İrəvanın cəhdlərinə rəğmən, Fransa son dövrlərdə daha çox Bakı ilə yaxınlaşmaq cəhdlərində bulunur. Bunu rusiyalı politoloq, Valday klubunun eksperti Aleksey Fenenko “Moskva-Bakı” portalına müsahibəsində xüsusi olaraq vurğulayır. O, Azərbaycanla yaxınlaşmaq istəyən Parisin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində səylərini artıracağını da qeyd edir: “Fransa Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə dair öhdəlik götürən ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədri olaraq qalır. Amma buna rəğmən, son 10 ildə Paris özünü Qarabağ münaqişəsinin sülhlə nizamlanmasından faktiki olaraq kənarlaşdırılmış hiss edir”. Fenenkonun sözlərinə görə, indiyədək Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması ilə əslində Moskva və Vaşinqton məşğul olub: “Paris isə həmişə ehtiyat oturacağın harasındasa əyləşib. Amma indi Nikol Paşinyanla Armen Sarkisyanın hakimiyyətə gəlməsindən sonra fransızlar ənənəvi “irsi mülkiyyətindən” – Ermənistandan sıxışdırılıb çıxarıldıqlarını hiss edir. Çünki Ermənistanda Amerikanın təsiri qəfil möhkəmlənməyə, Almaniyanın qeyri-kommersiya təşkilatları və alman biznesinin buradakı mövqeləri isə güclənməyə başlayıb. Belə vəziyyətdə fransızlar artıqdır”.

Rusiyalı politoloqun fikrincə, regionda ABŞ və Almaniyaya məğlub olmağa başladığını dərk edən Paris Cənubi Qafqaza geri dönmək üçün Bakıya üz tutmağa başlayıb. Fenenko hesab edir ki, İrəvanın və Fransadakı güclü erməni lobbisinin etirazına baxmayaraq, Azərbaycan Prezident İlham Əliyevin iyulda Parisə səfəri öncəsi fransalı həmkarı Emmanuel Makronun 1990-cı illərin əvvəllərindən bəri Azərbaycana silah satışını qadağan edən embarqonu ləğv etməsi və nəticədə, Fransadan 3 ədəd “OPV-90” hərbi patrul gəmisi alınmasını nəzərdə tutan, ümumi dəyəri 500 milyon avro dəyərində müqavilənin imzalanma perspektivi, hətta gəmilərin Azərbaycanda müştərək istehsalına dair ikitərəfli danışıqların aparılması buna nümunədir. Yəni indiyədək ermənipərəst mövqeyilə seçilən Parisin artıq Bakıya ehtiyac duyduğu ortaya çıxır. Rusiyalı politoloqun sözlərindən belə aydın olur ki, proseslərin bu cür inkişafı regionda Azərbaycanın üstünlüyünü və artıq diktə edən tərəf kimi Bakının geosiyasi çəkisini bir qədər də artıracaq: “Görünür, daha Fransanı Cənubi Qafqazda sırf ermənipərəst kurs yeridən bir ölkə hesab etmək olmaz. Yəqin ki, yaxın gələcəkdə Parislə Bakının münasibətləri yaxşılaşacaq. Lakin məsələnin digər tərəfi odur ki, Fransa silahdan başqa real olaraq Azərbaycana nə təklif edə bilər?”. Onun fikrincə, Parisin Azərbaycana ehtiyacı həm də ABŞ, Rusiya, qismən də Böyük Britaniya və İsrail tərəfindən getdikcə qlobal silah bazarından sıxışdırılan Fransanın Azərbaycanla hərbi əməkdaşlıq vasitəsilə bu sahədəki imicini bərpa etmək istəyilə izah olunur. Bütün bunlar bir daha təsdiq edir ki, Frnasa qarşıdakı dövr ərzində Ermənistanla müqayisədə daha çox Azərbaycana yaxınlaşacaq. Bu vəziyyətdə Fransanın Qarabağ məsələsində daha çox Azərbaycanın mövqelərinə uyğun davranış sərgiləməsi də qaçılmazdır. Bu isə bəri başdan onu deməyə əsas verir ki, İrəvan Beynəlxalq Frankofoniya Təşkilatının 17-ci zirvə görüşündə də istəyinə nail olmayacaq. Fransa prezidenti Emmanuel Makronun görüşdə Ermənistan barədə xoş sözlərini isə ekspertlər sadəcə diplomatik etika ilə izah edirlər. Fransalı ekspert Jak Soppelsan bu fonda diqqəti ona yönəldir ki, yaranmış durumda Azərbaycan həqiqətlərinin dünyada, o cümlədən Fransada yayılması vacibdir: “Hamı haqlı tərəfin ölkəniz olduğunu bilməlidir. Çünki Azərbaycan zərərçəkən tərəfdir. Fransa BMT Təhlükəsizlik Şurasının və ATƏT-in Minsk Qrupunun üzvüdür. Fransa vasitəçi qismində Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində böyük rol oynaya bilər. Digər tərəfdən, Azərbaycan Beynəlxalq Frankofoniya Təşkilatına üzv olmaq üçün namizədliyini irəli sürüb. Lakin erməni diasporunun təsiri nəticəsində Azərbaycan təşkilata üzv qəbul olunmur. Fransada yaşayan erməni mənşəli son nəslin nümayəndələri, heç vaxt Dağlıq Qarabağda və Ermənistanda yaşamamalarına baxmayaraq, özlərini çox aqressiv aparırlar. Bu məsələ həll edilməlidir və Paris burada öz səylərini ortaya qoymalıdır”.

Bununla yanaşı, nəzərə alaq ki, Beynəlxalq Frankofoniya Təşkilatının üzvlərinin bir qismi Avropa Şurasında, digər bir qismi İslam Əməkdaşlıq Təşkilatında Dağlıq Qarabağın işğal faktını təsdiqləyən sənədlər qəbul ediblər. Bu da İrəvanın təşkilatın görüşündə istəyinə nail olmasını mümkünsüz hala gətirən daha bir faktdır. Proseslər göstərir ki, qarşıdakı dövr ərzində Azərbaycanın atdığı addımlar Beynəlxalq Frankofoniya Təşkilatı çərçivəsində Ermənistanın bütün cəhdlərini iflasa uğradacaq.

Tahir TAĞIYEV

Bakı xəbər.- 2018.- 16 oktyabr.- S.9