Azərbaycan “qaz siyasəti” ilə Türkiyə, Rusiya və hətta ABŞ-ı bir araya gətirə bildi…

Enerji sektorunda Azərbaycan daha bir mühüm uğura imza atır

Dünya enerji bazarları uğrunda bu gün kifayət qədər sərt rəqabətin getməsi heç kimə sirr deyil. Məsələn, Avropanın enerji bazarında hələ də Rusiya və ABŞ arasında kəskin rəqabət hökm sürür. Eləcə də dünyanın enerji resurslarının mənimsənilməsində eyni prosesi müşahidə etmək olar. Amma bu vəziyyətdə Azərbaycanın həyata keçirdiyi enerji siyasəti ona beynəlxalq miqyasda tamam fərqdi bir yanaşmanın sərgilənməsinə gətirib çıxarıb.

Məsələn, istər ABŞ, istərsə də Rusiya Azərbaycanın Avropanın enerji bazarına çıxmasına hansısa maneələr yaratmır. Əksinə, ölkəmizin bu istiqamətdə fəaliyyəti dəstəklənir. Hətta qeyd olunan istiqamətdə Azərbaycanla rəqabət əvəzinə, əməkdaşlıq ön plana çıxır. Bunu Rusiya təbii qazını Türkiyə və bu ölkə üzərindən Avropaya nəql edəcək “Türk axını” qaz boru xəttinin açılışı fonunda da görmək olar.

Xatırladaq ki, artıq bu kəmər istismara hazır vəziyyətə gətrilib. “Türk axını” layihəsi üzrə tikinti işlərinə isə hələ 2017-ci ildə başlanıb. Bu qaz kəmərinin Qara dənizdən keçən qoşa xəttinin uzunluğu 930 kilometrdir. Boru kəmərinin birinci xətti Türkiyə bazarı üçün, ikincisi Cənubi və Cənub-Şərqi Avropa ölkələrinə qaz tədarükü üçün nəzərdə tutulub. Xətlərin hər birinin ötürücülük qabiliyyəti 15,75 milyard kubmetrdir. İndi həm Azərbaycanın çəkdiyi TANAP, həm də “Türk axını” rəqib yox, əməkdaşlıq formatında baş tutan layihələr kimi qiymətləndirilir. Xatırladaq ki, TANAP 2019-cu ilin sonlarında tam istismara verilib. Belə ki, noyabrın 30-da Türkiyənin Ədirnə şəhərinin İpsala qəsəbəsində TANAP-ın Faza-1 hissəsinin açılış mərasimi keçirilib. İpsala qəsəbəsi TANAP-ın MS4 ölçü stansiyasının yerləşdiyi və Avropaya Azərbaycan qazını nəql edəcək TAP-a birləşdirilən ərazidir. Qarşıdakı dövr ərzində isə Azərbaycan TANAP vasitəsilə Türkiyəyə daha çox qaz nəql etməyi düşünür. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan İstanbulda “Türk axını” təbii qaz boru kəmərinin açılış mərasimindəki çıxışında bu xüsusda bildirib ki, qarşıdakı illərdə TANAP-ın ötürücülük qabiliyyətinin əvvəlcə illik 24 milyard kubmetrə, daha sonra da 31 milyard kubmetrə çatdırılması planlaşdırılır: “Bir ay əvvəl bölgəmizin ən strateji boru kəmərlərindən biri olan TANAP-ı əziz qardaşım, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə birgə istifadəyə verdik. “Enerjinin İpək Yolu” adlandırılan TANAP-la ilkin mərhələdə ildə 16 milyard kubmetr Azərbaycan təbii qazı Türkiyə və Avropa istehlakçılarına çatdırılacaq”.

Bu fonda Azərbaycanın yanaşması budur ki, TANAP və “Türk axını” təbii qaz kəmərləri bir-birinə rəqib deyil. Energetika naziri Pərviz Şahbazov bildirir ki, hər iki layihə bölgənin - həm Türkiyənin, həm də Cənub-Şərqi Avropanın enerji təhlükəsizliyinə xidmət edəcək: “Türk axını” layihəsinin TANAP-a alternativ olmasından söhbət gedə bilməz. Bu layihələr paralel olaraq həyata keçiriləcək. Hər ikisi bölgənin - həm Türkiyənin, həm də Cənub-Şərqi Avropanın enerji təhlükəsizliyinə xidmət edəcək”. Elə Rusiya da məsələyə məhz bu prizmadan yanaşır. Hətta Rusiyanın Bakıdakı səfiri Mixail Boçarnikov qeyd edir ki, Rusiya qazı müəyyən mərhələdə Azərbaycanla Türkiyəni birləşdirən TANAP qaz kəməri ilə nəql oluna bilər: “Mən Azərbaycanı TANAP layihəsinin işə salınması münasibətilə təbrik etmək istəyirəm, bu böyük uğurdur. Azərbaycan bu layihəyə yatırım qoyub və indi onun bəhrəsini görməyə tam əsası var. Həm Azərbaycan, həm Rusiya neft-qaz ölkələridir. Və hər iki ölkə öz mineral ehtiyatlarını özü hasil edir. Hərçənd, biz burada da əməkdaşlıq edirik, mən Rusiya şirkətlərinin Azərbaycanın neft, qaz-kondensat yataqlarının işlənməsində iştirakını nəzərdə tuturam. Kim bilir, bəlkə bizim qaz da hansısa mərhələdə TANAP layihəsinə qoşulacaq, mən bunu istisna etməzdim”.

Rusiya qazının TANAP vasitəsilə nəqlinin mümkünlüyünü Pərviz Şahbazov da istisna etmir. O qeyd edib ki, bu variant müəyyən mərhələlərdə mümkün olan ssenarilərdən biridir: “Hazırda bu barədə konkret nəsə demək çətindir. Düşünürəm ki, bütün ölkələrin istəkləri və imkanları olduqda mövcud infrastrukturdan istifadə etmək imkanı olacaq”. Nazir həmçinin əlavə edib ki, Rusiya və Türkiyə arasındakı yeni qaz kəməri olan “Türk axını” region üçün önəmli layihədir və Azərbaycan əvvəldən bu layihəyə dəstəyini bildirib: “Biz düşünürük ki, bu layihə həm Rusiya, həm də Türkiyə üçün bir sıra məsələlərin həllində böyük rol oynayır. Bu layihə Türkiyənin enerji təhlükəsizliyini təmin etməyə, Türkiyənin iqtisadi inkişafına öz töhfəsini verir. Layihə Rusiya üçün də önəmlidir”.

Nazir Azərbaycanın Türkiyə və Rusiya ilə əməkdaşlığından da danışaraq bildirib ki, Azərbaycan Türkiyə ilə enerji sahəsində böyük əməkdaşlıq həyata keçirir: “Azərbaycan bu günə qədər Türkiyədə ancaq enerji sektoruna 11,3 milyard dollar məbləğində investisiya yatırıb. SOCAR Türkiyədə ən böyük xarici sərmayədardır. Eyni zamanda, Azərbaycan və Türkiyə beynəlxalq əhəmiyyətə malik layihələr həyata keçirib və keçirməkdə davam edir. Türkiyədə “Petkim”, STAR kimi layihələr həyata keçirilir. Bütün bunlar Azərbaycanla Türkiyənin enerji sahəsində əməkdaşlığına böyük töhfə verir. Bundan sonra da bir sıra layihələr həyata keçiriləcək. Azərbaycan Rusiya ilə də yaxın tərəfdaş ölkədir. Beləliklə, Türkiyə ilə Rusiya arasında həyata keçirilən layihələr, eləcə də Azərbaycanla Türkiyə arasında həyata keçirilən layihələr ölkələrin, regionun inkişafına xidmət edir. Düşünürəm ki, bu layihələr bu üç ölkənin iqtisadi inkişafına böyük töhfə verməkdədir”.

Nahid SALAYEV

Bakı xəbər 2020.- 10 yanvar.- S.9.