Mədəniyyətimizin dünya təbliğində nisbətən zəif yerimiz - müstəqillik dövrü kinomuzun problemləri…

Azərbaycan mədəniyyətinin dünyada tanıdılması işinə uzun illərdir başlanılsa da, hələ də mədəniyyətin, incəsənətin elə vacib sahələri, istiqamətlər var ki, biz onları dünyaya lazımı səviyyədə təqdim edə bilməmişik.

Məsələn, elə götürək kinonu. Azərbaycan kinosunun dünya kino arenasına çıxışı o qədər dar və məhduddur ki, bir-iki istisnanı nəzərə almasaq, bizim filmlər dünyada tanınmır. Nəinki dünyada, hətta yaxın ölkələrdə, Türk dünyasında belə filmlərimizin təbliğatı çox zəifdir. Azərbaycan kinosunun dünyaya çıxışı zəif olduğu kimi, müxtəlif kateqoriyalı film festivallarında elə də böyük uğur qazana bilmir. Bunun səbəbi əlbəttə, filmlərimizin zəif olması ilə bağlı deyil, əksinə bizim kifayət qədər maraqlı filmlərimiz var. Qətiyyən o iddiada da deyilik ki, Azərbaycanda dünya çapına çıxacaq film çəkmək üçün rejissor yoxdur, əksinə, var.

Niyə biz beynəlxalq kino festivallarında söz sahibi ola bilmirik?

Azərbaycan kinosunun dünyaya çıxışına mane olan amillərin çox olduğu deyilir. Ekspertlər hesab edir ki, kinomuzu dünyaya çıxarmaq üçün müxtəlif şərtlərə əməl etməliyik. Yəni dünya kinosunun, kino bazarının öz şərtləri var, biz də o şərtlər daxilində addımlar atmalıyıq. Son 30 ildə biz bu addımı ata bilməmişik. İndiyə qədər nə beynəlxalq Kann Festivalında bir yer qazana bilmişik, nə də “Oskar”ımız var. Əslində, kinonun irəliləməsi üçün bütün vacib şərtlərə əməl edilməlidir, bu sahədə xarici kino şirkətləri ilə işbirliyi olmalıdır. Azərbaycan kinosunda peşəkarlar çoxdur, sadəcə, o peşəkarların yolunu açmaq, işlərinə dəstək vermək lazımdır. Bir də, təbii ki, burada lobbiçiliyin də rolu çox olmalıdır…Azərbaycan filmləri beynəlxalq festivallara qatılır, insafən müxtəlif kateqoriyalı festivallarda ödüllər də qazanır, amma bununla da iş bitir. Azərbaycan kinosu beynəlxalq kino festivallarında aparıcı qüvvə rolunu oynamalıdır. Çünki bizim filmlər nə ideya, nə bədiilik, nə aktyor oyunu, nə də texniki cəhətdən zəifdir. Sadəcə olaraq bizim lobbiçiliyimiz zəifdir. Azərbaycanın beynəlxalq festivallarda söz sahibi olması çox vacibdir. Ekspertlər hesab edir ki, Azərbaycan AVROMAŞ-ın üzvü olmalıdır, yalnız bundan sonra kinomuzun beynəlxalq aləmə yolu açıla bilər. Mədəniyyət Nazirliyi kino sahəsi ilə bağlı bir sıra işlərə start verib, o cümlədən də Kino Agentliyinin yaradılacağını bəyan edir. Amma hələ Kino Agentliyi yaradılmayıb. Belə bir qurumu 30 il əvvəl də yaratmaq olardı, amma yaradılmadı ki, Azərbaycan kinosunu beynəlxalq aləmə daşımaq asan olsun.

“Bu mövzularda film çəkib dünya arenasına rahatca çıxarmaq olar”

Aktyor Faiq Mirzəyev mövzuya maraqlı bir şərh verib: “Deməzdim ki, Azərbaycanda yaxşı filmlərin çəkilməyi üçün istedadlı aktyorlarımız, yaxud da pul yoxdur. Belə bir sual çıxır ortaya ki, məgər çəkilən savadsız, mənasız, duzsuz filmlərə pul xərclənmir? Həmin filmlərdə istedadlı aktyorlar da var, Hollivud, Bollivud, İran və Türk filmlərinə ayrılan pul qədər də olmasa da, o filmlərə yaxşı pul ayrılır. Bu problemin kökündə başqa səbəblər dayanır. Dünya arenasına çıxmaq üçün məhəllə kütləsinin zövqünə yox, daha bəşəri mətləblərə toxuna biləcək rejissor, ssenarist lazımdır ki, ətrafına istedadlı aktyorları yığsın və o filmə nə qədər lazımdırsa, o qədər də pul ayrılsın. Belə olsa, filmlərimiz dünya arenasına çıxacaq. Yoxsa, "3 badam 1 qoz” mövzularla, məhəllə mövzuları ilə, qurşaqdan aşağı söyüşlərlə, yaradıcı heyətdə olan birinin yaşadığı primitiv sevgi macəraları ilə, heyətdəki adamların aralarındakı zarafatlardan əmələ gələn ssenarilərlə alınmayacaq. Dünya qloballaşır, rejissor, ssenarist sənəti də qloballaşır, onlar dünyada nələrin baş verdiyini, dünyanı nələrin maraqlandırdığını bilməlidirlər.

Məsələn, deyirik ki, "Sarı gəlin”i ermənilər oğurladı. Bəs yaxşı, bugünə kimi niyə bu mövzuda bir film çəkilməyib? Yaxud da Fransada vəfat etmiş milyonçu Mirzə Əsədullayevin qızı, Musa Nağıyevin nəvəsi, mütərəqqi fikirli bir xanım Ümbülbanu (Banin) haqqında bir film çəkilməyib. Bu mövzularda film çəkib dünya arenasına rahatca çıxarmaq olar”.

Türk dünyasının vahid kino mərkəzi yaradılsın...

Azərbaycanda olan kino mütəxəssisləri deyir ki, bu sahədə hər şey sıfırdan başlamalıdır. Onlar hesab edir ki, xarici kino şirkətlərini Azərbaycana dəvət etmək lazımdır. Postsovet ölkələrinin əksəriyyətinin kinosunun dünyaya çıxışını tezləşdirən xarici kino kompaniyaları ilə çəkdikləri müştərək filmlərdir. Ekspertlərin fikrincə, Azərbaycan beynəlxalq aləmə çıxmaq üçün müştərək layihələrdə iştirak etməlidir, amma bizdə beynəlxalq müştərək kino layihələrinə maraq elə də yüksək deyil. Ekspertlərin fikrincə, Azərbaycan AVROMAŞ-a üzv olandan sonra artıq bizim beynəlxalq aləmdə kinomuzun təbliğinə heç bir əngəl qalmayacaq. Bu təşkilata üzvlük həm də bizim kinomuza sərmayələrin yatırılmasına şərait yaradacaq. Azərbaycan kinosunun beynəlxalq əlaqələrinin gücləndirilməsi üçün xeyli işlər də görülməlidir. Ən vacibi isə kinoprokatdır ki, bizim filmlərimizin çox cüzi hissəsini kinoprokatda görə bilərik. Dünyanın çox az ölkəsində Azərbaycan kinosunu tanıyırlar. Acı da olsa deyək ki, heç Türk dünyasında bizim kino tanınmır. İstanbulda Türk Şurasının mediaforumu keçirilərkən mövzulardan biri kino və serial sahəsində əlaqələrin qurulması idi. Hətta orada belə təşəbbüslər də olub ki, Türk dünyasının vahid kino mərkəzi yaradılsın və burada kino çəkilişləri, müşrərək layihələr, habelə kinonun təbliği həyata keçirilsin. Əslində, bu da maraqlı ideyadır, həyata keçərsə bu sahədə çox yeniliklərə, inkişafa imza ata bilərik. Əlbəttə, Azərbaycan kinosu beynəlxalq aləmdə tanıdılmalı, festivallarda yüksək ödüllər almalıdır...Bunun üçün isə qarşıda duran çox böyük çətinlikləri aşmalıyıq.

İradə SARIYEVA

Bakı Xəbər 2021.- 3 noyabr.- S.12.