Zaman yaralara məlhəm olsaydı, həyat yoldaşım övlad dağına dözərdi...

Dördüncü yazı

Günəşli qəsəbəsinin girişində duruxdum, küləyin müşayiəti ilə bir az irəliyə getdim, gedəcəyim ünvanı dəqiq bilmədiyimdən yan tərəfdəki dükana daxil oldum. Satıcı, - buyur, nə lazımdı, - deyəndə mən Musa və Tural qardaşlarının yaşadığı evi soruşdum. Ortayaşlı adam idi, cəld bayıra çıxdı, sağ əlini qarşıdakı evlərə sarı uzadıb dedi:

- Bax, bu küçədən sola dön, düz get, qarşıdakı küçədən sağa dön və yenə də düz get, xatirə lövhəsi görəcəyin küçədən sağ çiyni üstə irəlilə, evi tapacaqsan. - Üzünə təbəssüm qondurub soruşdu: - Yəqin jurnalistsən...

Mən ötəri nəzərlərlə satıcını süzdüm:

- Haradan bildin?

Satıcı bir az narahat, bir az da küsgün baxışlarla gözlərimə baxdı:

- Onları son vaxtlar ancaq jurnalistlər - qələm adamları axtarır.

Söz məni üzdü: Bu necə ola bilər? Bir ana iki oğlunu şəhid verir, zaman isə soyuqqanlılıqla hər şeyi unutdurur?

Dükana yenicə gələn yaşlı kişi sanki pıçıltılarımı duydu, divara söykənə-söykənə dedi:

- Bu qəsəbədə iki ailədə hər iki qardaş şəhid olub. Sən kimin üçün gəlmisən?

Mən pencəyimi təlatümü artan küləyin əlindən almağa çalışa-çalışa dedim:

- Hər biri üçün. İndi Musa və Turalın yaşadığı evə getmək istəyirəm.

Yaşlı kişi, onun ətrafına toplaşan digər kənd adamları da bir ağızdan dedilər ki, Musa və Tural hamımızın qürur yeridir. Ailəcanlı, qayğıkeş, zəhmətin nə olduğunu bilən uşaqlar idi hər ikisi. Gözümüzün qarşısında böyüdülər, müharibəyə getdilər.

Satıcı qeyri-ixtiyari söhbətə müdaxilə etdi:

- Vallah, mən onları bu cür ruhda ki görürdüm, inanırdım ki, Vətən üçün böyük işlər görəcəklər. Yanılmadım. Hər ikisi Vətənin ən ali, ən yüksək mükafatını aldı...

Yaşlı kişi dedi:

- Oğul, sənə elə gəlməsin ki, bu şəhid qardaşları ancaq qələm adamları axtarır, əsla, kənd camaatı hər gün demək olar ki, onların ruhu qarşısında ehtiram göstərir. - Dedi və gözlərini satıcının ləngər vuran çöhrəsinə zillədi...

Mənə ünvan göstərən adamlarla söhbəti bitirib qarşıya şütüdüm. Necə demişdilər, o tərzdə də ünvanı tapdım. Məni şəhid qardaşların xatirəsinə düzəldilmiş xatirə-bulaq kompleksi qarşıladı. Burada böyük bir əzəmət, ruhumu titrədən misilsiz bir çırpıntı vardı. Sanki Musa və Tural canlı halda mənə - xoş gəlmisən, - deyir, içəri dəvət edirdi. Lövhədəki peşəkar işin heyrətində üzdüyüm an darvaza səs-küy saldı, qapı açıldı. Salamımı acı girdablarda əriyən üzüntü ilə aldığından, əmin oldum ki, qarşımdakı şəhid anasıdır...

Yenə salam verdim. O, qara örpəyini küləyin əlindən alıb - xoş gəlmisən, - dedi. İçəri keçdik. Həyətdəki vücudsuz görkəmlər bağrımı sıxdı, anladım ki, şəhid evinə daxil oluram. Belə də olmalıdır.

Dəhşətverici haldır ki, şəhid qardaşların evində olduğum vaxt ərzində ancaq küləyin səsini eşitdim. Şəhid anasının pıçıltı ilə dedikləri ruhuma sirayət edirdi, qulaqlarıma yox. Ancaq mən nəsə yazmalı idim. Ona görə şəhid anasına təkrarən sual verir, bəzi detallara aydınlıq gətirməsini xahiş edirdim. O da düşdüyüm vəziyyəti aşkarca görür, suallarımı təmkinlə cavablandırırdı. Qəfildən dedi ki, Musa tankda yanaraq həlak olub... - Barmaqları ilə bağrını yaraladı: - Sən o ağrılara necə dözdün, bala? - Xeyli vaxt bu ağrının içində qovruldu, əridi, yandı. Külünü ovcuna götürüb gözlərinə atdı... (Dəhşət idi, buna canmı dözər?) Xeyli keçəndən sonra da dedi ki, bir qurtum çay iç.

Boğazı qəhərdən parça-parça olana çay dərman olmaz. Mən çay dolu stəkanı geriyə itələyib nisgil hopmuş gözlərimi divardakı şəkillərə zillədim. Hər iki qardaşın çöhrəsində Allahdan gələn bir yaraşıq, bir qaynar görkəm var idi. Gözlər tab etməz bu şəkillərdəki həyat çalarlarını ayırd etməyə. Gərək şir ürəyi yeyəsən, gərək elə bu şəhid qardaşların özləri olasan ki, nikbin baxışlardakı nigarançılığı duya və mahiyyətini anlayasan.

Qəfildən dedim:

- Hər iki qardaşda mələk sifəti var.

Ürəyi sızıltı və yanğıdan yorğun düşən ana dedi:

- Ürəkləri özlərindən də gözəl idi. Mən bəlkə də mələklərdə günah tapardım, onlarda yox.

Sakit səslə içimdə pıçıldadım:

- Elə mələktimsal idilər ki, həyat nemətlərini dadmamış əbədiyyətə köç etdilər...

İçimdəki durğun hərarətin iştahsız hala düşdüyü an “Vətən sərhəd deyil ki...” şeirimin sədasını eşitdim:

***

Mən torpaqdan irəli,

Torpaq məndən geridir.

Vətən sərhəd deyil ki,

Vətən tövbə yeridir.

Yumruqlarım silahdı,

Dur, qabağa ver məni.

Yenə yaman qudurub

Bu nanəcib erməni.

Sığallayıb öpdükcə

Dərd içimi qanadır...

Şəhidi olan Vətən

Oğlu ölmüş anadır.

Canına qurban, əsgər,

Nazı yoxdu ədanın.

Bu dəfə elə vur ki,

Gözü çıxsın gədanın.

Bu xalqa əzab verir

Ölüm, itki, yas artıq.

Üçrəngli bayrağını

Qarabağda as artıq!

Şeirin sədası bitdi, içimdə sevinc hissləri yer aldı. Çünki lokal xarakterli antiterror əməliyyatları zamanı cəmi 44 saata Azərbaycan əsgəri üçrəngi bayrağımızı Qarabağdan asdı. İndi Xankəndi, Xocalı, Ağdərə, bütün ərazilərimiz Ordumuzun nəzarətindədir. Sanki hayqırıb demək istədim ki, rahat uyuyun, əziz şəhidlər, rahat uyuyun Musa və Tural, arzularınız çin oldu. Siz Vətəni bütöv görmək istəyirdiniz, Vətən bütövdür! Qeyrətli oğullar qisasınızı düşməndən aldı. İçimizdəki intiqam hissinin yerini indi Qələbə sevincləri doldurub. Bu sevinci bizə siz yaşatdınız, otuz illik inamsızlığa siz son qoydunuz. Başımızı dik tuta bildiyimiz üçün sizə minnətdarıq!

Rahat uyuyun!

Yeriniz behiştdir!

Gücüm yox, təsəlli verim...

İkinci səfərimdə Musa və Turalın yaşadıqları evi tanıdığımdan, Nəhayət xanıma əziyyət vermək istəmədim, düşündüm ki, şəhid qardaşların adını daşıyan küçədə bir qədər dözüm, tab yığım, sonra Günəşli qəsəbəsinin dərinliklərinə doğru hərəkət edim. Elə də etdim, qəsəbənin tənhalığa çıxan hissəsinə çatanda gözlərimdə ani çırpıntılar yarandı, bu da səbəbsiz deyildi. Nəhayət xanım bir az aralıda - evinin qarşısında şəhid övladları üçün inşa edilmiş xatirə-bulaq kompleksinə söykənib duruxmuşdu. Bəlkə də bilmirdi Musa üçün ağlasın, ya Tural üçün. Gözləri övladlarının iri lövhədə əks olunan şəkillərinə baxa-baxa kilidlənir, ürəyi qubar bağlayırdı. Anidən (sanki) gəldiyimi hiss etdi, zülmət hopmuş gözlərini güclə hərəkətə gətirib mənə tərəf boylandı, əlinin işarəsindən başa düşdüm ki, - gəl, ay oğul, gəl, - deyir. Yaxınlaşdıqca, dağ boyda qadın - qəlbi şəhid dağından mum olmuş ana gah fikir qanadında yoxa çıxır, gah da çöhrəsini sarmış ağır təlatümün müşayiəti ilə gözlərimə görünürdü...

Qəribə idi, budəfəki görüşümüzdə də şəhər küləkli və narahat idi. Nəhayət xanıma salam verən kimi dedim:

- Gücüm yox, sizə təsəlli verim. Elə bir halda qərar tutmusunuz ki, acılarınızı kiritmək üçün təsəlli dərman deyil...

Nəhayət xanım (sanki) gözləri ilə demək istədi ki, övlad dağı qədər ağır dərd yoxdur, bu ləngərin istisində daşlar belə muma dönür...

Evdəyik. Yenidən Musa və Turalla bağlı xatirələr dilə gəlir. Divardakı şəkillər də bizimlə danışır. Burada hər an bir ömür qədər üzücü görünür. Düşdüyün təsirin altından çıxmaq üçün yol tapa bilmirsən. Çabaladıqca, bütün səmtlər səni Musa və Turalın yoxluğuna aparır...

Nəhayət xanım deyir:

- Vətənə iki oğul verdim. Vətən hər iki oğlumu özünə həyan etdi. O, indi əmindi, həyanı var. Mənim isə nə əlimi uzatdıqda tuta biləcəyim bir səmt, nə də için-için ağlayanda təsəlli ala biləcəyim bir duyğu belə yoxdur. Vətən Vətən oldu, yüzlər, minlər uğrunda canını qurban verdi, mənim harayıma kim yetsin? Ürəyimdə hansı bir hissə yer verim ki, qəlbimi parça-parça olmaqdan qurtarsın? Varmı? - Gözlərinin hənirini susqun baxışlarıma hopdurub əlavə edir: - Şəhid anası olmaq çox çətindi, oğul. Yalnız oğlu şəhid olmuş analar bilir ki, şəhid anası kimdir.

Söz o qədər ağır gəlir ki, gözlərimi stolun üstündə yan-yana düzülmüş şəkillərdən çəkə bilmirəm. Bəlkə də Nəhayət xanımı qəm dağından endirə bilmək üçün araya söz qatıram:

- Övladlarınız yuxunuza gəlir?

Nəhayət xanımı dərddən-qubardan ayırmaq müşkül məsələdir. Dərindən ah çəkərək deyir:

- Axır vaxtlar yuxularıma da gəlmirlər. Bəlkə də görürlər ki, onlardan ötrü çox ağlayıram, küsür, məndən uzaqlaşırlar.

Nədənsə, qəfildən susqun hisslərin qoynuna düşdüm. Bu dəfə Nəhayət xanım sual verdi:

- Övladlarım haqda yazacağınız kitabın çapını nə vaxta mümkün edəcəksiniz? - Cavab gözləmədən yenə sual verdi: - Mingəçevirdə təqdimat keçirməyi planlaşdırırsınız?

Mən süst xəyalların əsiri olan gözlərimi dəftər vərəqində etdiyim qeydlərdə gəzdirə-gəzdirə cavab verdim:

- Kitabı ya ilin sonuna, ya da yeni ilin əvvəlinə planlaşdırmışıq. İnşallah, Mingəçevirdə təqdimatını da keçirəcəyik.

Nəhayət xanım da “İnşallah” dedi və gözlərini bayırdakı təlatümə dikib əlavə etdi:

- Övladlarımdan sonra yaşamaq həvəsim yoxdur. Bəlkə də Allaha asi düşürəm. Ancaq elə indi içimdə bir arzu cücərdi: Allah imkan versin, Musa və Tural haqqında yazdığınız kitabın təqdimatını görüm...

Mən şəhid anasının bu göynərti verən sözündən diksindim, gözlərimə inam dolu təbəssüm hopdurub dedim:

- Görəcəksiniz, inşallah, Allah o sevinci sizə nəsib edəcək. - Ani susdum, elə ani də dedim: - Zaman bütün yaraları sağaldır...

Nəhayət xanım amanı kəsilmiş adam halı ilə soruşdu:

- Sizcə, zaman bütün yaraları sağaldır? - Köks ötürdü, ah çəkdi: - Sizcə, zaman bütün yaraları unutdurur? - Öz sualına xeyli susandan sonra özü cavab verdi: - Kaş ki, zaman bütün yaraları sağalda və unutdura biləydi... Musa və Turalın yoxluğundan görün nə qədər vaxt keçib... Elə bilirəm dünən şəhid olublar. Elə bilirəm onları dünən torpağa qoymuşam. Sinəmə vurduqları yara sağalmır, bala. Sinəmə çəkilən övlad dağını zaman unutdura bilməz. - Sual dolu nəzərlərini üzümə dikdi: - Şəhid anaları, sinələrinə övlad dağı çəkilən anaların hansı bu dərdi unuda bilib ki? Çətindi, vallah, çox çətindi. Zaman yaralara məlhəm olsaydı həyat yoldaşım övlad dağına dözərdi. Çox çalışdı, çox cəhd etdi, bacarmadı, mümkün olmadı. Vəfat etdi. Qovuşdu balalarına. Mən də dözə bilmirəm, mənim üçün də çox çətindi. Övlad acısı iti bıçaq kimidir, ürəyi elə deşir ki, ah-nalən ərşə çıxır. Sanırsan ki, o bıçaq içindədir, tərpənən kimi kəsir-doğrayır...

Nəhayət xanımın “ittihamı” - kəskin, qəti, cavabı mümkünsüz sualları qarşısında şəhid heykəli kimi daşlaşdım. Və susdum. Çünki əlavə dialoqa ehtiyac yox idi. Nə deyəcəkdim, deyəcəkdim ki, zaman yaraları sağaldır?

(Ardı var)

Hikmət Məlikzadə

Bakı Xəbər 2023.- 28 dekabr, (№ 237).- S.14.