Vətənpərvərlik erkən yaşlarda təlqin edilməlidir ki...

Cəmiyətdə, xüsusən də gənclər, yeniyetmələr arasında vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyəsi, heç şübhəsiz ki, erkən yaş dövrlərindən başlamalıdır. Burada söhbət ilk olaraq məktəbəqədər yaş dövründən gedir.

Məktəbəqədər yaş uşağın ümumi inkişafının təməlidir, bütün yüksək insani prinsiplərin başlanğıc dövrüdür. Uşaqlarımızda insanlığın qorunması, onları arzuolunmaz təsirlərə qarşı daha davamlı edəcək mənəvi əsasların yaradılması, onlara ünsiyyət qaydalarını, insanlar arasında yaşamaq bacarığını öyrətmək məktəbəqədər uşaqlarda mənəvi-vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyəsi üçün əsas ideyalar hesab olunur. Təbii ki, valideynlər üçün ən böyük xoşbəxtlik sağlam, yüksək əxlaqlı övladlar böyütməkdir.

Vətənpərvərlik tərbiyəsi, həyatımızın mənəvi başlanğıcına maraq ailədən başlayır

Məlumdur ki, məktəbəqədər yaşda uşaqlar çox emosional olurlar. Ətrafımızdakı dünyanın bu emosional və təxəyyüllü qavrayışı vətənpərvərliyin formalaşması üçün əsas ola bilər. Vətənpərvərlik hissi məzmunca o qədər çoxşaxəlidir ki, onu bir neçə sözlə ifadə etmək mümkün deyil. Bu, insanın öz doğma yurd-yuvasına məhəbbət, öz xalqı, mədəniyyəti ilə fəxr və ətraf mühitlə ayrılmazlıq hissi, ölkəsinin sərvətini qorumaq və artırmaq istəyidir.

Vətən hissi uşağın təfəkküründə gördüklərinə, heyran qaldıqlarına, ruhunda reaksiya doğuranlara heyranlıqla başlayır. Bir çox təəssüratlar onun tərəfindən hələ dərindən dərk edilməsə də, uşaqlıq qavrayışından keçdikdə vətənpərvər şəxsiyyətin formalaşmasında böyük rol oynayır. Ona görə də ata və ana kimi doğma mədəniyyət də uşağın ruhunun ayrılmaz hissəsinə, şəxsiyyətini formalaşdıran başlanğıca çevrilməlidir. Əxlaqi-vətənpərvərlik tərbiyəsində böyüklərin, xüsusən də yaxın insanların nümunəsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Yaşlı ailə üzvlərinin həyatından konkret faktlara əsaslanaraq uşaqlara “Vətənə borc”, “məhəbbət” kimi mühüm anlayışları aşılamaq lazımdır. Uşağa başa salmaq lazımdır ki, biz 44 günlük müharibədə Vətənimizi sevdiyimiz üçün qalib gəldik. Vətən də insanların xoşbəxtliyi üçün canını fəda edən qəhrəmanlarını şərəfləndirir. Onların adları şəhər, küçə, meydan adlarında əbədiləşdirilir, şərəfinə abidələr ucaldılır. Mənəvi, yaradıcı vətənpərvərlik uşaqlıqdan aşılanmalıdır. Ancaq hər bir hiss kimi vətənpərvərlik də müstəqil şəkildə əldə edilir və fərdi şəkildə yaşanır. Bu, birbaşa insanın şəxsi mənəviyyatına, onun dərinliyinə bağlıdır. Təbii ki, insanın tərbiyəsinin əsası ailədə qoyulur. Vətənpərvərlik tərbiyəsi, həyatımızın mənəvi başlanğıcına maraq da ailədən başlamalıdır. Amma bu gün təəssüf ki, burada müəyyən problemlərə də rast gəlinir. Və burada söhbət valideynlərin övladları ilə pedaqoji söhbətlərə vaxtının olmaması deyil, onları çətin işlərdən, mənəvi səylərdən qorumaq istəyimizdir. Hər bir ailənin öz qapalı dünyası və öz həyatı, öz sevinci və kədəri, qayğıları və adət-ənənələri, öz həyat tərzi olur. Bu fonda müəyyən edilib ki, valideynlərin uşaqlarla çoxlu söhbət və oyun keçirdikləri ailələrdə uşaqlar daha yaxşı inkişaf edir. Bununla belə, sübut edilib ki, valideynləri ilə və ya onlardan biri ilə ünsiyyət imkanından məhrum olan uşaqlarda həssaslıq artır, onlar həmyaşıdları ilə əlaqə qurmaqda çətinlik çəkirlər. Uşağın inkişafı üçün ciddi bir təhlükə, onun fizioloji ehtiyacları tam ödənilsə belə, duyğuların, sevginin olmamasıdır. Valideynlər və uşaq arasında yalnız daimi ünsiyyət dərin emosional əlaqələrin qurulmasına kömək edir və qarşılıqlı sevinc doğurur. Övladları valideynlərinə məhəbbət və hörmətlə böyütmək, onların əcdadlarına hörmət etmək pedaqogikanın aparıcı ideyalarından biridir. Digər bir ideya isə erkən yaşlardan müsbət əxlaqi keyfiyyətləri - zəhmətkeşlik, dözümlülük, sözə əməl etmək, əməksevərlik, təvazökarlıq, dürüstlük kimi məqamları inkişaf etdirməklə gələcək ailə başçısını yetişdirməkdir. Xüsusi sosioloji və psixoloji-pedaqoji tədqiqatlar göstərir ki, ailə və uşaq bağçası öz xüsusi funksiyalarına malik olmaqla bir-birini əvəz edə bilməz və uşağın hərtərəfli inkişafı naminə qarşılıqlı əlaqədə olmalıdır.

Valideynlərin də üzərinə böyük məsuliyyət düşür

Yuxarıda qeyd edilənlər vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyəsində valideynlərin də üzərinə böyük məsuliyyət düşdüyünü göstərir. Bu mənada hesab olunur ki, valideynlər uşaqlarına bu hissləri aşılamaq üçün erkən yaş dövründə müəyyən addımlar atmalıdırlar. Məsələn, uşağı “kiçik vətən”lə - yaxınlıqdakı küçə, məhəllə, məmləkət, onun məşhur sakinləri, attraksionlar, simvollarla tanış etmək mütləqdir. Valideyn uşağa təhsil baxımından ən vacib olanı görməyə kömək etməlidir. Bura insanların işi, şəhərin və ya bölgənin görünüşünün dəyişdirilməsi kimi məqamlar daxil ola bilər.

Eyni zamanda istirahət günlərində uşaqlarla məqsədyönlü gəzintilər, yaddaqalan yerlərə, əbədi məşəllərə ekskursiyalar təşkil etmək də mühümdür. Uşaq qarşıdan gələn ekskursiyaya uyğun hazırlanmalı, bu və ya digər obyekt haqqında nə və necə danışacağını düşünməli, xatırlatmalıdır. Əgər varsa, uşaqlara evdə saxlanılan orden, medal, müharibə illərinə aid fotoşəkilləri göstərmək lazımdır. Uşaq fəxr etməlidir ki, onların ailəsində ona yaxın bir şəxs böyük tarixi döyüşün iştirakçısı olub, bunun sayəsində ölkə öz müstəqilliyini müdafiə edib və ona kiçik bir vətəndaşa xoşbəxt uşaqlıq hüququ verib. Ailədə uşaq müharibə illərinin mahnılarını eşitsə yaxşıdır. Uşağı Azərbaycan xalq mədəniyyətinin mənşəyi ilə tanış etmək də vacibdir. Folklor əsasında bədii ədəbiyyatı - nağılları, dastanları, əfsanələri tanıtmaq lazımdır. Valideyinin, məktəbin, müəllimin vəzifəsi təkcə bilik vermək, hansısa elmin sirlərini açıqlamaq deyil, həm də Vətənə layiqli şəxsiyyət formalaşdırmaqdır. Ümumtəhsil məktəblərində həyata keçirilən kütləvi tədbirlər, maarifləndirmə və təbliğat işləri bilavasitə şagirdlərin mənəvi, fiziki, psixoloji hazırlığının təmin edilməsinə, onlarda Vətənə, doğma torpağa məhəbbət hissinin yüksəldilməsinə, eləcə də milli-mənəvi dəyərlərin qorunub saxlanmasına yönəldilməlidir.

Ramil QULİYEV

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.

Bakı Xəbər 2023.- 18-20 noyabr, № 209.- S.8.