Aşıq Müseyib
yaradıcılığında Heydər Əliyev obrazı
Bilirik
ki, ləngərli səsi və ifası ilə daim
könüllərdə yaşayacaq Aşıq Müseyib
Aşıq sənətinin ən mükəmməl
qoruyucularından, çoxəsrlik keçmişə malik
aşıq sənətinin ən sadiq aşıqlarından
biri olub.
O, Aşıq sənətinin ənənələrinə ömrünün sonuna kimi şərəflə qulluq edib və nəsillərə çatdırıb. Aşıq Müseyibin xalq ruhu ilə həmahəng olan əsərləri Azərbaycanın mədəniyyət xəzinəsinə misilsiz töhfələr bəxş etmişdir. Onun təbiətə məhəbbəti, vətənpərvərlik hissləri, ana dilimizin saflığına münasibəti, dərin koloritli yaradıcılığı Azərbaycan ədəbiyyatının parlaq səhifələrindəndir. Mənbələrdə deyildiyi kimi, Aşıq Müseyib çox sayda yetirmələrindən ibarət bir məktəb formalaşdırmış və gələcəyin məşhur el şairlərinə qüvvətli təsir göstərmişdir. Azərbaycan aşıq sənətinin ümumbəşəri dəyərlər sırasına düşməsində onun da böyük rolu var.
Aydındır ki, Aşıq Müseyib yaradıcılığı gözəlliklə, müdrikliklə, bəşər idrakının kamilliyi ilə əhatələnmiş sirli, sehrli, möcüzəli söz ümmanıdır. Aşıq Müseyib ustad sənətkar olmaqla yanaşı, öz yaradıcılığında Azərbaycan dilinin poetik imkanlarından, bədii ifadə vasitələrindən düzgün istifadə etməklə, şeir nümunələrinin xəlqiliyini, sadəliyini, forma və üslub xüsusiyyətlərinin keyfiyyətlərini qoruyub və öz gözəl töhfələri ilə söz şeir sənətimizi daha da zənginləşdirib. Onun şeirlərində başlıca mövzu olaraq məhəbbətin tərənnümü, gözəllərin tərifi, təbiətin təsviri, əxlaqi-tərbiyəvi fikirlərin təbliği və ictimai nöqsanların tənqidi əsas yer tutub.
Elə bu gün də Aşıq Müseyib yaradıcılığı Azərbaycanın mədəniyyət inciləri kimi diqqət çəkir və gələcəkdə də bu ədəbi irs lazımınca təbliğ ediləcək.
Aşıq Müseyib yaradıcılığında müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu və memarı, ümummilli lider Heydər Əliyevin uğurlu siyasi fəaliyyəti də poetik məzmun kəsb edir. Yaradıcı aşıq xaos dövründə - Azərbaycanın parçalanmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qaldığı dövrdə Heydər Əliyevin xalqın təkidi və tələbi ilə ölkəmizə qayıtması və yenidən hakimiyyətə gəlməsini hamımız üçün vacib hadisə hesab edir və o dahi şəxsiyyətin xalq və dövlət üçün etdiklərini məsnəvi şəkilli şeirlə parlaq ifadə edir. Şeirdəki axıcı lirizim oxucunu heyran qoyur:
Hərdən
fikrə dalıram, düşünürəm dərindən,
Ötüb keçən günlərin ötmürəm üzərindən.
Nələr gördü, İlahi, bu dünyada gözümüz,
Tapdalandı haqqımız, tapdalandı sözümüz.
Zindanlara
atıldı bu vətənin mərdləri,
Aşdı, həddini aşdı insanların dərdləri.
Yazda
palçıqlı yollar, qışda şaxta, qar, boran,
Bir tərəfdə xəstəlik, bir tərəfdə
qansoran.
Ürəklərdə
həyəcan, Sibir, sürgün qorxusu,
Qaçırdı səhərəcən
gözümüzün yuxusu.
Sübhəcən
qəlbimizdə yalvarırdıq Allaha,
Özü çatsın köməyə, özü
çatsın pənaha.
Əyilməyə
qoymadı Yaradanım dizləri,
Xoş xəbərlə bir səhər sevindirdi bizləri.
Dahi Heydər
Əliyev rəhbər gəldi millətə,
Bütün
dünya mat qaldı onda olan qeyrətə.
Şeirin bura qədər olan hissəsi içimizdə
dərin bir vahimə yaradır. Oxuduqca az
qalırıq ağlımızı qaçıraq;
çünki o dövrün acı günlərini ustad
aşıq elə göynərtili vəsf edib ki, hər dəfə
təkrar oxuduqca tüklərimiz biz-biz olur. Lakin “Dahi Heydər
Əliyev rəhbər gəldi millətə, Bütün
dünya mat qaldı onda olan qeyrətə” fikrini oxuyandan sonra
içimizdə rahatlıq yaranır. Əmin oluruq ki, bu dahi
şəxsiyyətin olduğu yerdə heç kim
xalqımıza və dövlətimizə divan tuta bilməz.
Elə ustad aşıq da şeirin bundan sonrakı hissəsində
məhz Heydər Əliyevin mərd xarakterini, xalq-dövlət
sevgisini, apardığı quruculuq işlərini və s.
önəmli hadisələr və hallar kimi qeyd edərək
oxucuda – elə bizim hamımızda bir sakit ovqat yaradır. Bunu
aşağıdakı fikirlərdə aydın
görürük:
İradəylə,
inamla hey yaratdı, hey qurdu,
Millətin arxasında o, dayandı, o, durdu.
Azərbaycan
qazandı keçiçi bayraqları,
Pöhrə
verdi, gül açdı yurdumun
torpaqları.
Ağ
qızılla Mil-Muğam bəzəndi başdan-başa,
Yaşıl üzüm bağları
tamaşaydı-tamaşa.
Dillərdə
dastan oldu limonumuz, çayımız,
Elə bil İlahidən verilmişdi payımız.
Kərpic
evlər sökülür, daş evlər tikilirdi,
İnsanların üzündən qəm, kədər
çəkilirdi.
Hamı
Azərbaycana həsəd ilə baxırdı,
Sevincimiz düşməni
yandırırdı-yaxırdı.
Bu parçalarda yeni quruculuq işləri, Heydər
Əliyevin Azərbaycana verdiyi xoşbəxt günlərin
xoş ovqatı poetik şəkildə elə cilalanır ki,
o illəri bir daha gözünün önünə gətirir,
o bəxtəvərlik işığı səpilən
anları alqışlayırsan. Təbiidir ki, belə
bir qurucu insanı Moskva dərhal özünə çəkməli
idi və çəkdi də. Uzun illər
Kreml Heydər Əliyevin siyasi uğurundan faydalandı.
Aşağıdakı misralar da elə bunu ifadə edir:
Görəndə
yaratdığın, qurduğun tərəqqini,
Moskvaya çağırdı Sovet dövləti səni.
Böyüdüldü
vəzifən, artdı şanın-şöhrətin,
Dünyada həmin günü bayram etdi millətin.
Parladı
günəş kimi, şöhrətin aya çatdı,
Kainatın
üzündə “hay” xalqı yasa batdı.
Bu misralar
aşkar göstərir ki, heydər Əliyevin quruculuq işi,
möhtəşəm siyasi fəaliyyəti Azərbaycanı
sevməyən qüvvələrə sərf etmirdi, ölkəmizdə
Cənnət qurub-yaradan dahi insana qarşı o dövrdə əks
addımlar atanlar onun uğurunu, yüksəlişini həzm
edə bilmədilər və Heydər Əliyev Moskvadan imtina
edərək Azərbaycana qayıtdı. Biz
aşağıdakı misralarda bu ictimai səciyyəni bir
daha aydın sezə bilirik:
Baxdıqca
qüruruna, işıq saçan çöhrənə,
Başı xallı Qorbaçov düşmən kəsildi
sənə.
Onun namərdliyinə
etiraz edərək sən,
Dərhal istefa verdin tutduğun vəzifədən.
O zamandan
“hayların” açıldı əl-ayağı,
Sənsiz inan, millətin parçalandı dayağı.
Ermənilər
zəli tək canımıza çökdülər,
Evimizi yandırıb, qanımızı tökdülər.
Qırdılar
Xocalıda günahsız insanları,
Töküldü qar üstünə körpələrin
qanları.
Yandı,
işğal olundu bir neçə şəhərimiz,
Zülmətə qucaq açdı işıqlı səhərimiz.
Bu hal millətimizi,
həvəsdən salammadı,
İçimizdə dolanan inamı alammadı.
Qoymadıq
bu Vətəni sahibsiz, başsız qala,
Əldən əllərə keçə, torpasız,
daşsız qala.
Oğlu,
qızı bu xalqın and içib Allahına,
Saf ürəklə, inamla sarıldı silahına.
Qarabağ
başdan-başa od içində
yanırdı,
Baş ölkələr sadəcə bu
qırğını danırdı.
Çoxlarının
bir anda çilikləndi valları,
Sıxdı sənin əlini dünyanın kralları.
Millət
sənə söykəndi, çəkinmədin yolundan,
Daşa bağladın daşa lobbiləri qolundan.
Xarici səfirləri
gərək bildin özündə,
Qüsur tapa bilmədi kimsə sənin sözündə.
Qan-qada
yaradanın özün kəsdin üstünü,
Dağıtdın yurdumuza çökən qara
tüstünü.
Hamı
“Yaşasın Heydər! Var olsun Əliyev!” dedi,
Bu
düyünü açmağa özün sinə gər
dedi.
Yuxarıdakı misralardan bəllidir ki, Heydər
Əliyevin ölkəmizə rəhbərliyi illəri
xalqımızın nadir tarixi imkandan faydalanaraq, böyük əziyyətlər
bahasına öz müstəqilliyini əbədi və
dönməz etdiyi taleyüklü mərhələdir. Böyük
tarixi şəxsiyyət Heydər Əliyevin zəngin həyat
yolu və müstəsna fəaliyyətinin bütün mərhələləri
gördüyü işlərin hamısında bir-birini
tamamlamış, öz xalqına sıx
bağlılığın, milli dövlətçilik məfkurəsinə
sadiqliyin canlı təcəssümü olmuşdur. Geniş bilik və dərin təfəkkür sahibi
olan Heydər Əliyev düşünülmüş və cəsarətli
qərarları ilə təkcə müstəqillik
dövründə deyil, bütün dövrlərdə Azərbaycan
ictimaiyyətini ən ciddi şəkildə
düşündürən məsələləri uğurla
həll etmişdir. Məhz bugünkü
xoşbəxtliyimizin təməli də elə ümummilli
liderin gərgin siyasi fəaliyyətinin bariz örnəyidir.
Yoxuymuş
bir çoxunun bazarları, behləri,
Sənin səcdənə gəldi dünyanın fatehləri.
Çəkilməz
bu dərdləri sən özün tənha çəkdin,
İnsanların qəlbində ümüd toxumu əkdin.
Qaranlıq
gecələrdə döndün nurlu çırağa,
Dağılmış bu ölkəni sən
qaldırdın ayağa.
Güclü
dövlət yaratdın, güclü ordu yaratdın,
Bu
imzanı, fərmanı ağ
kağıza sən atdın.
Qüdrətli
Ordumuzla birgə getdin savaşa
“Ali Baş Komandanım- Səni yaşa, min yaşa!”
Asıldı
Horadizdən üç rəngli bayrağımız,
Sevindi dostlarımız, sevindi torpağımız.
Aşıq
Müseyib o gün sazını aldı ələ,
Yaydı sənin vəsfini hər obaya, hər elə.
Vətən
min alqış dedi adına axşam-səhər,
“Yaşasın
Azərbaycan! Yaşasın Ulu Heydər!”
Göründüyü
kimi, Aşıq Müseyib əsərinin bir növ,
epiqrafı kimi təsir verən məsnəvi şəkilli bu
hissədə dövlətimizin, xalqımızın, milli-mənəvi
dəyərlərimizin, ən əsası ulu öndərin və
onun layiqli davamçısının çətin, lakin şərəfli
həyat yolu, enişli-yoxuşlu məqamlar, taleyüklü məsəslələr
və s. aydın, məzmunlu səpkidə, sərrast fikirlərlə,
həm də ilıq-isti poetik vəsflə təsvirə
çəkilib, burada həqiqət birinci şərt kimi diqqətimizi
özünə cəlb edir. “Yaşasın Azərbaycan! Yaşasın Ulu Heydər!” və “Ali Baş
Komandanım Səni yaşa, min yaşa!” ədəbi aspektində
xalqın ümummilli lideri Heydər Əliyevə, onun layiqli
davamçısı, ölkə rəhbəri İlham
Əliyevə sonsuz ehtiram ifadə olunur.
Bu hissədə
diqqət çəkən bir nüans da Aşıq
Müseyib sevgisində dövlətçilik amilidir:
Aşıq
Müseyib o gün sazını aldı ələ,
Yaydı sənin vəsfini hər obaya, hər elə.
Bu, həm
də o anlamı verir ki, xalqımızın əldə etdiyi
zəfər, qələbə bütün qələm sahibləri
üçün əsl və əsas mövzudur...
Yuxarıdakı
şeirdə ümummilli liderin siyasi bənzərsizliyi
ustalıqla açılır, vurğulanır ki, Heydər
Əliyevin xalqın yaradıcılıq enerjisini bir məqsədə
yönəltməklə tarixi yaddaşın bərpası
istiqamətində atdığı qətiyyətli
addımlar o dövrdə milli ruhun canlanmasına xidmət
göstərmiş, özünüdərki və soy-kökə
qayıdışı təmin etmiş, müstəqil
dövlət quruculuğuna aparan yolun təməl
daşına çevrilmişdir.
Zamanın
hökmü ilə ötən əsrin 90-cı illərində
dövlət müstəqilliyini bərpa edən Heydər
Əliyev doğma Vətənin xilası naminə misilsiz fədakarlıq
nümayiş etdirmiş, ölkəmizi ictimai-siyasi pərakəndəliyin
və anarxiyanın məngənəsindən qurtarmış,
bütün sahələrdə müşahidə olunan dərin
tənəzzülün qarşısını almış,
yenidən qurduğu və hər cür qəsdlərdən
qoruduğu dövlətin dayanıqlı inkişaf yolunu
müəyyən etmişdir.
Bir
sözlə, ustad aşıq Müseyib Nəsibovun
yaradıcılığında Heydər Əliyev şəxsiyyəti
işıqlı Obraz kimi cilalanıb, Aşıq Müseyib
Heydər Əliyevin siyasi uğurunu səciyyələndirən
misralarında o böyük insanın sözdən Abidəsini
yonub.
Eldar Həsənli
Azərbaycan Yazıçılar
Birliyinin üzvü, şair-publisist
Bakı Xəbər 2024.- 23 aprel, ¹ 68.- S.15.