Azad rayonlarda bərpa işlərinin analoqu yoxdur...
Azərbaycan işğaldan azad edilmiş ərazilərə
qayıdışla bağlı
böyük addımlar
atır. Bu istiqamətdə
görülən işlər
nəticəsində 30 ilə
yaxın yurd həsrəti çəkən
insanlar öz doğma torpaqlarına, evlərinə qayıdır.
Əslində bu prosesin – Böyük
Qayıdışın təməli
hələ 2016-cı ildə
qoyulub. Belə ki, həmin
ilin aprelində baş vermiş dördgünlük döyüşlər
nəticəsində Azərbaycan
Ordusu qısa zamanda torpaqlarımızın
bir hissəsini işğaldan azad edərək şanlı Zəfər səhifəsini
yazdı. Aprel döyüşlərinin
tarixi əhəmiyyəti
sırasında, həmçinin
həmin vaxtdan başlayaraq Böyük Qayıdış prosesinə
start verilməsini xüsusi
qeyd etmək olar. Prezident İlham Əliyevin
Cocuq Mərcanlı kəndinin bərpası və əhalinin yerləşdirilməsi ilə
bağlı 2017-ci ildə
imzaladığı Sərəncama
uyğun olaraq Böyük Qayıdış
prosesinə start verildi.
Beləliklə, Cocuq Mərcanlı
Böyük Qayıdışın
ilk ünvanı oldu.
Qarabağ və Şərqi
Zəngəzur iqtisadi
rayonlarının çox
geniş inkişaf potensialı var
2020-ci ildə Vətən
müharibəsi nəticəsində
torpaqlarımız işğaldan
azad olundu, ölkəmizin ərazi bütövlüyü bərpa
edildi. Prezident İlham Əliyevin
rəhbərliyi ilə
44 günlük Vətən
müharibəsindəki tarixi
qələbəmizdən dərhal
sonra işğal dövründə Ermənistan
tərəfindən vandallığa
məruz qalan doğma ərazilərimizdə
bərpa və yenidənqurma işlərinin
həyata keçirilməsinə
başlanıldı. 2022-ci il noyabrın
16-da Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikasının işğaldan
azad edilmiş ərazilərinə Böyük
Qayıdışa dair
I Dövlət Proqramı”nın
təsdiq edilməsi haqqında Sərəncam imzaladı. Proqrama əsasən, ilkin
mərhələdə 100 yaşayış
məntəqəsinin (8 şəhər,
8 qəsəbə və
84 kənd) bərpa edilməsi nəzərdə
tutulub. Vətən müharibəsindən ötən müddətdə
işğaldan azad olunmuş ərazilərin
minalardan və partlamamış hərbi sursatdan təmizlənməsi,
müasir yaşayış,
istehsal və xidmət infrastrukturunun qurulması, iqtisadi fəaliyyətin, o cümlədən
nəqliyyat-kommunikasiya xətlərinin
bərpası istiqamətində
mühüm işlər
görülüb. Qarabağ iqtisadi
rayonunun və Şərqi Zəngəzur
iqtisadi rayonunun çox geniş inkişaf potensialı var və burada
sürətli işlər
həyata keçirilir.
Təkcə Xankəndi şəhərində
6 mindən çox insan yaşayır
İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə bərpa-quruculuq
işləri uğurla
davam edir. Böyük Qayıdış
çərçivəsində keçmiş məcburi köçkünlərin işğaldan
azad olunmuş ərazilərə köçürülməsi
prosesi uğurla həyata keçirilir.
Bu günədək 2417 ailə 9306 nəfər azad olunmuş ərazilərə köçürülüb.
Bundan başqa, işğaldan azad edilmiş ərazilərində uzunluğu
3 200 km təşkil edən
45 yol layihə icra edilir. 2021-ci ildən bugünədək
ölkə üzrə
2 700 km-dən çox
avtomobil yolları yenidən qurulub və təmir olunub. Eyni zamanda uzunluğu 47,1 km olan Bərdə-Ağdam və uzunluğu 110,4 km olan Horadiz-Ağbənd dəmir yolu xətlərinin tikintisi davam etdirilir. İşğaldan azad olunan ərazilərdə indiyədək
ümumi gücü
270 MVt olan 32 su elektrik stansiyası
istismara verilib. Bununla yanaşı, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda daha 28 su elektrik stansiyası
tikiləcək. Bununla yanaşı
işğaldan azad edilmiş rayonlarda hava limanları fəaliyyət göstərir.
Qarabağın ilk "hava qapısı"
Füzuli Beynəlxalq
Hava Limanının cəmi 8 aya tikilərək istifadəyə
verilib. 2021-ci ilin hava limanı
istismara verilib. 2022-ci ilin oktyabrın
20-də Zəngilan Beynəlxalq
Hava Limanının açılışı olub.
Üçüncü hava limanı
Laçın şəhərində
tikilməkdədir. Aeroportun 2025-ci ildə tamamlanması planlaşdırılır. Hava limanının uçuş
zolağının uzunluğu
3000 metr, eni isə 60 metr olacaq. Ümumilikdə, Qarabağ və
Şərqi Zəngəzurda
yaşayan insanların
sayı oraya qayıdan məcburi köçkünlərin sayı
ilə məhdudlaşmır.
Belə ki, hazırda bu bölgədə aparılan bərpa-quruculuq
işlərinin miqdarı
bu sayın ondan qat-qat artıq
olduğunu deməyə
əsas verir. Çünki tunellərin, aeroportların,
aqroparkların tikintisinə,
müxtəlif infrastruktur
layihələrinin həyata
keçirilməsinə minlərlə
işçi qüvvəsi
cəlb olunub. Bu gün təkcə
Xankəndi şəhərində
6 mindən çox insan yaşayır. Onlardan 1300-dən
çoxu Qarabağ Universitetində çalışır
və ya təhsil alır. Daha 500 nəfər isə Nizami Gəncəvi adına
Xankəndi şəhər
tam orta məktəbində
işləyənlər və
təhsil alanlardır.
Ümumiyyətlə, azad edilmiş
ərazilərdə həyata
keçirilən işlərdə
20 min nəfərdən çox
insan çalışır.
Qeyd olunan rəqəmləri ümumiləşdirsək, belə
bir nəticəyə
gəlmək olar ki, hazırda azad olunmuş ərazilərdə təqribən
30 min insan məskunlaşıb.
Azad edilmiş ərazilərdə
kompleks bərpa-quruculuq
işləri aparılır
Sözügedən məsələni “Bakı-Xəbər”ə
şərh edən iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Firdovsi Şahbazov hesab edir ki,
işğaldan azad edilmiş ərazilərdə
kompleks bərpa-quruculuq
işləri aparılır:
“Həm infrastruktur qurulur, həm yaşayış məntəqələri
bərpa edilir, həm də istehsal və xidmət sahələri tikilir. Məqsəd odur ki, azad edilən ərazilərə köçürülən
insanlar paralel olaraq işlə təmin edilsin. Məsələn, bərpa və
quruculuq işləri çərçivəsində bölgədə 2 nəhəng
sənaye parkı yaradılıb. Həm
Cəbrayıldakı "Araz
Vadisi İqtisadi Zonası", həm də Ağdamdakı eyniadlı Sənaye Parkı bölgənin iqtisadi aktivliyini artırmağa, oraya köçürüləcək əhalinin dayanıqlı
iş yerləri ilə təmin edilməsinə hesablanıb.
Artıq
bu sənaye parklarında bir neçə müəssisə
fəaliyyətə başlayıb
və istehsal olunan məhsullardan Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun
yenidən qurulmasında
istifadə edilir.
Ağdam Sənaye Parkında indiyədək
ümumi investisiyalarının
həcmi 260 milyon manat olan 28 sahibkarlıq
subyektinə rezidentlik,
4 sahibkara isə qeyri-rezidentlik statusu verilib. Sahibkarlıq subyektləri tərəfindən
sənaye parkında, ümumilikdə, 2 min 300-ə yaxın
iş yerinin yaradılması nəzərdə
tutulur. Ötən müddətdə sahibkarlar tərəfindən
sənaye parkına 92
milyon manatdan çox investisiya yatırılıb. Bunun
da hesabına parkın ərazisində fəaliyyətə başlamış
9 müəssisədə 370-dən artıq daimi iş yeri yaradılıb”.
Vidadi ORDAHALLI
Bakı Xəbər .- 2024.- 18
dekabr (¹ 230).- S.8.