Muğamın dua, zikr əlaməti

UNESCO Musiqi Mükafatı sahibi, muğam sənətinin dünyaya yayılmasında böyük rol oynayan Azərbaycanın Xalq artisti Alim Qasımov beynəlxalq layihədə çıxış edəcək. Mötəbər festival çərçivəsində sənətkar məşhur əcnəbi qruplarından biri ilə duet ifa edəcək. A.Qasımov yaradıcılığındakı yeniliklər, eləcə də sənət haqqında düşüncələrini “New Baku Post”la bölüşüb:

– Haqqında danışdığınız layihə nə ilə fərqlənir?

– Bu böyük bir musiqi layihəsidir. İyunun sonlarında reallaşacaq. Hələliksə iş prosesidir və bu barədə açıqlama vermək istəməzdim.

– Bakıda konsertiniz gözlənilirmi?

– Hələlik, gözlənilmir. Lakin dövlət tədbirlərində çıxış edirəm. Bəlkə payızda konsert proqramı haqqında düşünərik. Ancaq yaxın günlərdə Fərqanə Qasımovanın tam fərqli musiqi albomu çıxacaq. Orada onunla bir neçə mahnını duet ifa etmişik.

– Hazırda muğam ifaçıları arasında gənclər üstünlük təşkil edir, bəs muğamı dinləyənlər arasında gənclərin vəziyyəti sizi qane edirmi?

– Muğama qayğı nə qədər artsa da, bu göstərici müəyyən faiz çərçivəsində olacaq. Çünki bu elə bir mənəvi dəyərdir ki, buna hər adamın qulaq asmağa marağı və ya hövsələsi, görürsən, çatmır. Televiziyada, radioda muğamları verirlər. Bu, çox yaxşı bir haldır. Amma bəzən efirə elə muğam ifaçıları ayaq açır ki, bu, camaat arasında çaşqınlıq yaradır.

Əvvəllər ustadlar oxuyurdu və bəyənilirdi. Amma indi yerindən duran muğam oxuyur və demək olar ki, bu, muğamın ləzzətinin qaçmasına gətirib çıxardıb. Əgər muğam olduğu kimi ifa olunmasa, gənc dinləyicilər də muğamı başa düşməyəcək və bunun da aqibəti yaxşı nəticələnməyə bilər.

– Deməli, gənc xanəndələrə tələbatla ustad xanəndələrə tələbat arasında fərq əmələ gəlib?

– Çox böyük fərq var. Bir Allah şahiddir ki, mən hər ifam zamanı nə qədər ölüb-dirilirəm. Və bilirəm ki, nə qədər tamaşaçı rəğbəti qazanıram. Muğamın da bir dua kimi, zikr kimi əlaməti var. O düzgün edilməyəndə, əksinə, insana bir əsəb verir. Necə ki, iynə düzgün vurulmayanda xəstənin dərisi şişir və əks reaksiya verir. Muğam səhv oxunanda dinləyicini əsəbiləşdirir. Hər bir sənətdə ustadlığa can atmaq lazımdır.

– Muğamın bugünkü təbliğatı sizi qane edirmi?

– Allaha şükür çox yaxşıdır. Hər yerdə bizim milli musiqimiz üçün yaşıl işıqdır. Vaxtilə hər şeyin bir cəmiyyəti var idi, amma muğam yetim qalmışdı. Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyevanın birbaşa qayğısı nəticəsində muğam sanki yenidən doğuldu.

Muğama heç vaxt soyuq münasibət yaranmamışdı. Onsuz da həmişə muğam az dinlənilən bir sahə olub. Muğam pop musiqi deyil ki, ona hər adam qulaq assın. Muğam mənəvi bir qidadır. Bu mənəvi qidanın da həmişə özünün azarkeşi, qulaq asanı olur. İndi şükürlər olsun ki, muğam bir çox yerlərdə ifa olunur, onun azarkeşlərinin sayı artır.

– Muğamımızın “Eurovision” səhnəsinə çıxarılması ideyası kimdən gəldi? Bu, muğamın təbliğində necə rol oynadı?

– Əlbəttə ki, bu, Heydər Əliyev Fondunun fikri idi. Bu təklif mənə ediləndə mən böyük məmnuniyyətlə onu qəbul etdim. Bu isə daha çox gənclərə təsir elədi ki, müasir musiqinin içində bizim muğamımız yer tapdı. “Eurovision”da oxunan mahnımız qızıl idisə, muğamın ora salınması həmin qızılın üzərinə brilyant bir qaşın əlavə olunmasına bənzədi. Bu ideya ümumilikdə Azərbaycanın milli musiqisinin, muğamının təbliğinə böyük xidmət elədi.

– Azərbaycan xalq musiqisini dünyada ən çox təbliğ edən sənətkar sizsiniz. Hansı ölkədə muğama olan maraq sizi sözün həqiqi mənasında təəccübləndirib?

– Muğam konsertinə gələn əcnəbi bir insan folklor həvəskarı, azarkeşidirsə, o çox böyük həvəslə konsertə gəlib musiqimizi dinləyəcək və alqışlayacaq. Demək olar ki, dünyanın hər bir yerində konsertimizə gələnlərin göz yaşlarının şahidi olmuşam. Amma tamaşaçı məclis xatirinə gəlirsə, əlbəttə ki, o istilik yaranmır. Həm də ki, bütün dünya xalqlarının özünəməxsus folkloru var, xalq musiqisi var. Bu musiqini də yeyənlər var, muğamın da xiridarları var. Ola bilməz ki, hamı bir şeyə qulaq assın. Bu faizlə ölçülən bir şeydir. Bu, dünyəvi deyil və ola da bilməz.

– Məcnun rolunu yenidən ifa etsəydiniz, bugünkü xanım xanəndələrimizdən kimi Leyli obrazında görmək istərdiniz?

– Mən Səkinə İsmayılova, Mələkxanım Əyyubova, Qəndab Quliyeva kimi Leylilərlə bir səhnəni bölüşmüşəm. Onlar sözün əsl mənasında sözlərini demiş sənətkarlardır. Amma yeni bir formada, quruluşda, səsimiz və yaşımız uyğun gələn xanım xanəndələrimizlə yenidən bu tamaşanı oynamağa hazıram, yaxşı Leyli ilə, əlbəttə ki… Bu gün səhnəmizdə özlərinə məxsus Leylilərimiz var. Sözsüz ki, qismət olsa, onlardan biri ilə “Leyli və Məcnun” operasını oynayarıq. Amma ad çəkməklə aram yoxdur.

– Hansı muğam sizə daha çox doğmadır və hansı muğam sizin taleyinizdə böyük rol oynayıb?

– Mən səhnədə ilk addımlarımı “Simayi-Şəms” və “Çahargah” muğamları ilə atdım. İlk dəfə böyük tarzənimiz Hacı Məmmədovla efirə çıxıb “Çahargah” muğamını ifa etmişdim. “Çahargah”da Seyid Şuşinski, Zülfü Adıgözəlov kimi böyük ustadların nəfəsi var.

– Sizcə, yaxşı xanəndə olmaqda müəllimin rolu nə dərəcədədir?

– Birincisi istedad olmalıdır, ikincisi səsi olan kəs öz üzərində çalışmalıdır, üçüncüsü isə müəllim şagirdi düzgün istiqamətləndirməlidir.

Əlbəttə ki, yaxşı xanəndə olmaqda müəllimin böyük rolu var. Mənim ustadım Ağaxan Abdullayev olub. Ondan götürə biləcəyimi götürmüşəm, sonra başqa ustadlardan da öyrənmişəm.

– Alim müəllim, bir çox sahələrdə olduğu kimi şou-biznesdə də qalmaqallar var. Amma heç vaxt milli musiqi nümayəndələri arasında qalmaqala rast gəlinmir. Sizcə, bu sənətinizin ciddiliyindən irəli gəlir, yoxsa başqa səbəb var?

– Əlbəttə ki, bizim aramızda da yüngülvari söz-söhbətlər olur, amma nəzər yetirsəniz, şou aləminə gələnlərin əksəriyyəti gənclər, bizim sənətimizdə isə əsasən ağsaqqallardır. Bu isə hər zaman pərdənin saxlanmasına kömək edir.

Ümidə Həsənli

Baku Post.-2013.-10 aprel.-S.10.