İdxaldan ixraca

Azərbaycanın Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi aqrar sektorun inkişafına dair yeni strategiya hazırlayıb. Sənəd artıq Nazirlər Kabinetinə təqdim olunub. Strategiyanın mahiyyəti, eləcə də Azərbaycanda kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalındakı ümumi vəziyyətlə bağlı “New Baku Post”un suallarını nazir müavini Bəhram Əliyev cavablandırır:

– “2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı” çərçivəsində hansı işlər görülüb?

– Dövlət proqramı adından da göründüyü kimi, ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsini nəzərdə tutur. Məsələn, Azərbaycanın əsas strateji məhsul sayılan taxıla illik tələbatı 3 milyon tondur. Bu gün artıq ölkədə 2,8 milyon ton taxıl istehsal olunur. Halbuki 2001-ci ildə bu göstərici 1,5 milyon ton idi. Məhsuldarlıq artmaqdadır. 2011-ci ildə hər hektarda 24,9 sentner idi, keçən il 27 sentner olub.Yəqin ki, tezliklə xaricdən Azərbaycana taxıl gətirilməsinə ehtiyac olmayacaq.

Ətə olan illik tələbat 345 min tondur, artıq 260 min tonluq istehsala nail olmuşuq. İldə bizə təxminən 1,2 milyard ədəd yumurta lazımdır (adambaşına 127 ədəd), artıq 1 milyard ədəd istehsal olunur. Bu da broyler müəssisələrinə dövlət dəstəyinin, güzəştli kreditlərin hesabına mümkün olub.

Meyvə-tərəvəzlə təminat baxımından vəziyyət daha ürəkaçandır. Məsələn, kartofa olan illik tələbatımız 400-450 min tondur, amma keçən il Azərbaycanda 890 min ton kartof istehsal olunub və bunun da böyük bir hissəsi ixrac edilib.

– Yeni strategiya hansı məsələləri əhatə edir və onun hazırda icra olunan dövlət proqramından fərqi nədir?

– Ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı dövlət proqramı ölkənin idxaldan asılılığının aradan qaldırılmasına hesablanıb. Yeni strategiya isə Azərbaycanın ixrac qabiliyyətli ölkəyə çevrilməsini nəzərdə tutur. Yəni, 2015-ci ilə qədər Azərbaycan ərzaq təhlükəsizliyini tam təmin edəcək, kənd təsərrüfatı məhsullarının idxalını dayandıracaq və həmin məhsulları ixrac etməyə başlayacaq. Bununla da, Azərbaycana əlavə vəsait daxil olacaq.

Bu strategiya “Azərbaycan 2020: Gələcəyə baxış” inkişaf konsepsiyası əsasında hazırlanıb və 4 istiqaməti əhatə edir. 1-cisi bitkiçiliyi və onun əsası olan toxumçuluğu inkişaf etdirməkdir, 2-cisi istiqamət heyvandarlığı və onun əsası olan damazlıq sistemini inkişaf etdirməkdir, 3-cü istiqamət isə torpaqdan istifadənin səmərəliliyinin artırılmasıdır. Hazırda Azərbaycan ərazisində 1 milyon hektardan artıq torpaq şoranlaşıb. 3,6 milyon hektar torpaq, yəni ölkə ərazisinin təxminən 42%-i isə eroziyaya uğrayıb. Bu istiqamətdə müəyyən işlər görülməlidir. Çünki həmin torpaq sahələri demək olar ki, istifadədən kənarda qalıb. Nəhayət, 4-cü istiqamət marketinq, yəni fermerlərin yetişdirdikləri məhsulların bazara çıxarılmasını təmin etməkdir.

– Azərbaycanda kənd təsərrüfatı kooperasiyalarının yaradılması ilə bağlı ən son vəziyyət necədir? Bu cür kooperasiyalar nəyə kömək edəcək?

– “Kənd təsərrüfatı kooperasiyası haqqında” qanun layihəsi var, artıq Milli Məclisdə 1-ci oxunuşdan keçib. Yəqin ki, gələn ay sənəd Parlamentin plenar iclasında 2-ci oxunuşa çıxarılacaq və tezliklə qəbul olunacaq. Hüquqi baza olandan sonra ölkədəki iri fermer təsərrüfatları kooperasiyalarda birləşəcək. Yəni, yeni texnologiyaların tətbiqi, ucuz maliyyə resurslarına çıxış, yüksək keyfiyyətli məhsulun istehsalı, onun bazara çıxarılması, istehlakçıya çatdırılması məsələləri kooperativ şəkildə həyata keçiriləcək.

Hazırda Azərbaycanda fermerler maksimum 3-5 il müddətinə kredit ala bilir və həmin kreditlər ən yaxşı halda illik 7%-lə (İqtisadi İnkişaf Nazirliyi yanında Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun xətti ilə) verilir. Kooperasiyalar isə 10-15 il müddətinə, illik 4%-lə kredit cəlb edə bilir. Dünya təcrübəsində belədir, Azərbaycanda da bunu etmək olar.

– Azərbaycanda iri fermer təsərrüfatlarının yaradılmasına nə dərəcədə maraq var? İndiyə qədər neçə belə təsərrüfat təşkil olunub?

– Hazırda Beyləqan rayonunda 3300 hektar ərazidə və Ağcabədi rayonunda 1500 hektar ərazidə 2 fermer təsərrüfatı var. Burada meliorasiya, əkin işləri aparılır. Bundan başqa, Şəki rayonunda iri fermer təsərrüfatı üçün 5500 hektar ərazi ayrılıb. Bu məsələ ilə bağlı layihələndirmə işləri gedir, torpaq əkin üçün hazır vəziyyətə gətirilməlidir. Ümumiyyətlə, fermerlərin iri təsərrüfatlarda birləşməsi onların maliyyə (kredit, subsidiya) və texnika probleminin kollektiv şəkildə həllinə kömək edir. Yəni, fərdi şəkildə fermerin texnika almağa imkanı çatmır, ona pul verən olmur, amma fermer təsərrüfatı daxilində bu problemlər öz həllini tapır.

– Prezident İlham Əliyev ölkədə kənd təsərrüfatının inkişafı məqsədi ilə ayrılan subsidiyaların xərclənməsində qanun pozuntularına yol verildiyini bildirmişdi. Bununla bağlı hansı addımlar atılıb?

– Bildiyiniz kimi, subsidiyaların kimə və nə qədər ayrılmasını nazir İsmət Abasovun rəhbərlik etdiyi xüsusi komissiya müəyyən edir. Amma bu qurumda maliyyə və İqtisadi İnkişaf Nazirliklərinin, eləcə də Dövlət Statistika Komitəsinin nümayəndələri də fəaliyyət göstərir. Komissiyaya məlumatlar yerli icra hakimiyyəti orqanlarından daxil olur və xoşagəlməz hallara da elə bölgələrdə yol verilir. Bunun qarşısını almaq üçün Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin müfəttişləri prosesə cəlb olunub. Məhz onlar fermerlərin sənədlərini bir daha yoxladıqdan sonra müraciətlər Nazirliyə göndərilir.

Namiq Hüseynov

Baku Post.-2013.-17 aprel.-S.6.