Orxan Fikrətoğludan“Müjdə”

Tanınmış yazıçı-publisist, telejurnalist Orxan Fikrətoğlu tezliklə oxucuların və tamaşaçıların qarşısına tamamilə yeni ampluada çıxacaq. Onunla söhbətdə ssenariləri əsasında çəkilən yeni filmlərdən, bu yaxınlarda çap olunacaq kitabından və əlbəttə ki, TV layihələrindən xəbər tutduq:

– Orxan Fikrətoğlu müjdə verməyə hazırlaşır. Nə müjdəsidir bu?

– Mən hər halda kinoda təzə adam deyiləm, Dövlət Kino Komitəsinin baş redaktoru işləmişəm, 6-7 bədii filmim çəkilib: “Ümid”, “Yalan”, “Bəxt üzüyü” və digər.

Birdən-birə mən “Müjdə”nin ssenarisini yazdım, türk dilinə çevirdim və göndərdim Türk Film Yapımçıları Məslək Birliyinin saytına. Təxminən 1 ay sonra cavab gəldi ki, ssenariniz çox bəyənilib. İstanbula dəvət olundum, bu qurumun rəhbəri Qalib Gültəkinlə görüşümüz oldu. Ssenarimin alınması barədə müqavilə imzalandı. Beləliklə, onlar bu filmi çəkəcək. Amma dedilər bu film Azərbaycanla bağlı olduğundan istərdik ki, çəkilişlər Azərbaycanda olsun, bura Azərbaycan da qoşulsun. Ssenarini Azərbaycanın Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə təqdim etdim. Kino İdarəsinin rəisi Cahangir Məmmədov, Yusif Şeyxov və digərləri bu ssenarini oxudular və çox bəyəndilər. Azərbaycan tərəfi də “Müjdə”nin gerçəkləşməsinə qoşulur. Rəsmi məktub Türkiyədən gəlib, Türkiyə çəkilişlərin 50 faizini maliyyələşdirir, qalanını Azərbaycan tərəfi həll edəcək.

Bunu çox uğurlu bir addım sayıram. Çünki 20 il əvvəl Türkiyə kinematoqrafiyası Azərbaycandakı kinematoqrafiyadan çox geridə qalırdı. Amma 20 ilə Türkiyənin həm kino, həm serial mədəniyyətinin artması göz qarşısındadır. Ümid edirəm ki, Türkiyə ilə birgə çəkiləcək bu film Azərbaycan kinematoqrafiyasının da inkişafına böyük təkan verəcək.

Süjet haqqında çox danışmaq istəmirəm, çünki bu, tamaşaçının itirilməsinə xidmət edən bir şeydir. Qısaca süjet xətti, mövzu belədir: Bakı məhəllələrindən biridir, sujet bu məhəllədə yaşayan bir insanın üzərində qurulub, Azərbaycandakı hadisələr sadalanır burada. Özünü bugünkü gerçəklikdə bir o qədər də tapmayan, kiçik işlə məşğul olan bir gəncin qarşısına, deməyəcəm hansı vasitələrlə, haqdanmı, ilahidənmi, möcüzə çıxır. Bu ona qarşıda baş verən hadisələri və özünün çox güclü olmasını öyrədir. Bu insan bugünkü gerçəkliyin ardınca getsəydi, çox varlı-hallı, dövlətli bir insan olub, cəmiyyətə təsir edəcək bir gücə çevrilə bilərdi, amma seçim edir, əldə etdiyi güclə özünə deyil, insanlara xidmət etməyə başlayır. Son nəticədə Allahdan, ilahi müdaxilədən, kimdənsə, ona bu addımlarına görə əsl mükafat verilir. Filmin finalında pulunu-parasını itirsə də, onun ilahi müdaxilədən yaranmış silueti, görkəmi, ruhani qatda paklanması, yüksəlməsi, mənə elə gəlir ki, Azərbaycan cəmiyyətinə örnək olası bir hadisədir. Hər şeyi bazarın həll etməsi, dünyada baş verən bugünkü proseslər təbii ki, insanı fiziki qatda güclü edir, cəngəllik qanunları ilə yaşamağa sövq edir. Amma insan nə əldə etdi bu güclə? Ruhaniyyatını tənzimləyə bilirmi, daxildə hansı qata yüksəldi? Xəlvətiyyə dərvişi tək içinə enib oradakı insan keyfiyyətlərini üzə çıxara bilirmi? Filmin süjet xəttində bunlardır.

Kino duş, çilə kimi bir şeydir, ora girdinsə, ya su kəsilməlidir, ya qəhrəman, durulub-arınıb çıxmalıdır, ya da tamaşaçı o arınmanı görüb katarsas keçirib özü durulmalıdır. Sırf nəzəriyyə ilə yazılmış bir filmdir. Çox sevindim ki, Türkiyədə mənim haçansa Rusiyada öyrəndiyim bu nəzəriyyə ilə kinonu anlayırlar və qəbul edirlər. Çünki son vaxtlar həm bizdə, həm də orada zəif filmlər olur.

– Deyəsən, tək müjdə bu deyil. Yeni kitabınız da çıxır?

– Bu da mənim çoxdandır yazdığım “Ölü mətn” romanının nəşridir. Bu əsər nədəndir? Mən qəti olaraq bu fikirdəyəm ki, bizim coğrafiyada bizə aid olan bu təfəkkür və baxış bucağı mənəvi sferada bir çox bitkin, dünyanı idarəedəcək konsepsiyalar bəxş edib. Məsələn, Seyid Yəhya Bakuvinin xəlvətiyyə dərvişliyi, ondan yaranan işrakılıq, bundan yaranan Avropadakı lüminatlar və Avropada bu günə qədər xəlvətiyyə dərviş təlimin yaşaması buna sübutdur. Məsələn, Seyid Yəhya Bakuvinin yaratdığı sufi məktəbinin 21 osmanlı imperatoru müridi olub.

Yeri gəlmişkən, S.Y.Bakuvi barədə bir ssenari yazmışam, o da çəkilir. İyunda Bakıda S.Y.Bakuvi haqqında böyük bir simpozium olacaq, onun həyat və yaradıcılığı haqqında Misirdən, Əl-Cəzairdən və digər ölkələrdən böyük mütəxəssislər dəvət olunub. Orada bu sənədli film göstəriləcək.

“Ölü mətn” Türkmənçaydan sonra Azərbaycanda yaranan, transfer olunan yeni təfəkkürün formalaşması və bu gerçəklikdə həmin o ruhani dəyərlərin qətlə yetirilməsi haqdadır.

Bir gənc oğlan roman yazır, gəlir ustadının, xocasının yanına, əslində o şəxs özüməm, gəlir onun yanına, deyir roman yazmışam, amma bu əski əlifbadadır, oxuya biləcəksən bunu? O da uşağa yox demir, deyir qalsın oxuyaram, amma oxuya bilmir, çünki əski əlifbanı bilmir. Amma hər dəfə bu romanı oxuduqca bir yeni süjet oxuyur. Hər süjetin sonu nədənsə qətllərlə, ölümlərlə bitir.

Mən ekjen, postmodernist, tarixi roman janrında və digər janrlarda elə hadisələri seçmişəm ki, bu hadisələrin hamısında bizim nəyisə, hansısa ruhani dəyəri itirməyimiz ön plandadır. Bir romanın içində 6-7 roman var və sonda belə məlum olur ki, o gənc də, ustad da elə eyni adammış.

– İtirilmiş dəyərlərdən danışdınız. İndiki dövrdə ən çox hansı dəyər itib?

– İnsan itib. Hər bir canlının yer üzündə missiyası var. Mən inanmıram ki, insan təkcə bioloji varlıqdır – yeyib, yatıb, artıb, ölümə getmək üçün gəlməyib dünyaya. Bunun üçün Allah başqa növləri yaradıb. “İnsan hələ insan olacaq materialdır” – Nitşenin bu fikri sizə tanışdır. İnsan bu gün arınmaq, durulmaq, insan olmaq dəyərlərini itirib. İnsan kimi aram, sakit, yaradıcı, sevgi ilə, paylaşmaqla yaşamasını itirib. Düzdür, mən utopiya danışıram bəlkə, amma hər halda insanın missiyası budur.

– Efir məkanında da xeyli sayda itirilən dəyərlər var. Sizin sözünüzə, özünüzə efirdə böyük ehtiyac var. Təzə televiziya layihələriniz varmı?

– Var. Elə ATV-də “Nə xəbər” layihəsinin praym-taymda, yəni informasiya saatında efirə çıxması gözlənilir. Lap bu yaxınlarda bu gerçəkləşəcək. İmicimi dəyişmək istəyirəm, qalstuksuz olacam. Gündəlik yayım olacaq, gün ərzində baş vermiş ən mühüm hadisəni, baş xəbəri “Zorxana” dilində şərh etmək istəyirəm. Siz mənim obyektivliyimi bilirsiniz, bir yerdə çalışmışıq, Azərbaycan insanın problemlərini həll etməkdə, onların ruhani qatda yaşamasını təmin etməkdə bu verilişdə nə boyda xidmət edə bilərəmsə, o boyda da xidmət edəcəm. Buna söz verirəm.

– Siz həm də Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin nəznində “Mozalan”da çalışırsınız. “Mozalan” nə iş görür?

– Çox mühüm yenilik var. Bu ildən “Mozalan”ın bazasında “Molla Nəsrəddin” jurnalının təkrar nəşrinə başlanacaq. Bu jurnal tək Bakıda çıxmırdı, çox böyük coğrafiyanı əhatə edən bir jurnal idi. Bu jurnalın Qaspiralıdan başlayan ən azı bir əsrlik Krım tarixi var.

“Molla Nəsrəddin”in bir vaxtlar əhatə etdiyi o böyük coğrafiyanı siyasətimizlə, mədəniyyətimizlə, iqtisadiyyatımızla fəth etmək istəyirik. Çox tezliklə bu jurnal çıxacaq. Təbliğat işimiz də olacaq. Ən axırıncı səhifədə, məsələn, Qız qalası haqqında material veriləcək və qala haqqında tarixi, sənədli filmin diski vizual olaraq qoyulacaq ora. Yaxud Azərbaycan xörəkləri, məsələn, dolma və onun Azərbaycan xörəyi olması haqqında tarixi dəlillərə dair disk olacaq. Və bunlar bütün dünyaya yayılacaq.Məsələn, indi karikatura janrı az qala ölüb Azərbaycanda, qəzet, jurnallarda rast gəlmirəm. “Molla Nəsrəddin”in dilinə qayıdış onu da dirçəldə bilər.

Tural Əliyev

Baku Post.-2013.-20 aprel.-S.11.