Dünya rəqs edir

29 aprel dünyada Beynəlxalq Rəqs Günü kimi qeyd edilir. Rəqs mədəniyyəti rəngarəng olduğundan dünya xalqları və xüsusən də bu sənəti sevənlər daim axtarışdadır ki, bilmədiklərini görüb-götürsünlər.

Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblının solisti, respublikanın Xalq artisti Təranə Muradova mahir usta olmaqla bərabər həm də rəqs mədəniyyətinin bilicisidir. Müasir dönəmdə oynanılan rəqslərə toxunan sənətçi Azərbaycanda ilk müzikl-tamaşanın hazırlanacağını da açıqlayıb:

– Deyə bilərsinizmi, rəqs necə yaranıb?

– Klassik rəqs sayılan balet İngiltərədə yaranıb. O vaxtların rəqsi uzun paltarda oynanılıb. Lakin sonra İngiltərədə balerinalardan biri paltarının ətəyini dizədək kəsib. Bu hamını təəccübləndirib. Lakin balerina rəqs zamanı ayaqların görünməsinin vacib olduğunu bildirib. Rəqs bədənin musiqi müşayiəti ilə plastik hərəkətidir. Tarixən insanlar bədəninin plastik hərəkətləri ilə hansısa fikirləri çatdırmaq istəyiblər. Rəqs mütləq ssenari əsasında qurulmalıdır. Hindistan, Braziliya, Banqladeş kimi ölkələrdə hər rəqsin öz anlamı, hər hərəkətin öz mənası var.

– Deyirlər, bəy toyda oynayanda bolluq olar. Doğrudanmı, oynamaq bolluq gətirir?

– Bəli. İnsan oynayanda ruhu dincəlir, sevinir, gülür, qəlbi təmizlənir, sanki Allah ona ruzi verir. Nəfsini boğa bilməyəndən isə ruzi qaçır. İstər professional rəqqas olsun, istər adi insan, qəlbi təmiz olmayan heç vaxt gözəl oynaya bilməz.

– Rəqqasə, həm də müəllim kimi fəaliyyət göstərmək çətin deyil?

– 18 il əvvəl mənə “Səyyah” uşaq ansamblının bədii rəhbəri olmaq təklif edildi. 4-5 yaşlı uşaqlarla müəllimliyə başladım. İnsan yaxşı rəqs edə bilər. Amma müəllimlik sənətini daim öyrənib cilalamaq lazımdır.

Hazırda İncəsənət Gimnaziyasında xoreoqrafiya şöbəsinin müdiriyəm, Dövlət Rəqs Ansamblının solistiyəm, Avstriya-Azərbaycan Cəmiyyətinin sədriyəm, xeyriyyə işləri ilə də məşğulam. Bir yerdə oturmağı sevmirəm. İdman bayramları üçün rəqslər qururam. Təşkilatçılıq edirəm. İndi toylarda oynamaq mədəniyyəti varmı?

– Müasir toylarda gəlinlə bəy xüsusi rəqs nömrəsi hazırlayır. Buna münasibətiniz?

– Çox gözəl baxıram, mən özüm də belə rəqslər qururam. Bəylə gəlin öz solo rəqsi ilə sanki qonaqlara “xoş gəlmisiniz, bu axşam bizim bayramımızdır” deyir.

Cütlüklər arasında klassik valslar, milli ilə müasir rəqslərin sintezini oynayanlar var. Mənim üçün təkcə bir məqam xoş deyil: bəzən gəlin vals və başqa incə rəqs oynadığı yerdə birdən keçir Maykl Ceksonun mahnısını oynayır. O xanımdır, incə rəqslər oynamalıdır. Gəlinin dingildəməyi xoş deyil. Azərbaycan gəlini ilə bəyi “Vağzalı-Mirzeyi”, “Uzundərə” kimi lirik xalq, Tofiq Quliyev, Fikrət Əmirov, Cahangir Cahangirovun mahnılarını klassik vals kimi oynaya bilər.

– Bir ara ərəb rəqsi oynamaq dəb idi. Bu rəqs bizim bədən quruluşumuz, tipologiyamıza uyğundurmu?

– Şənlik, şuxluq yaratmaq üçün ərəb rəqsi xoş təsir bağışlayır, amma mentalitetimizə uyğun deyil. Çox sayda xalq rəqslərimiz var. Ərəb rəqsi oynayaraq qaraçı kimi qonaqlardan pul yığan rəqqasları sevmirəm. Rəqsdən bixəbər stola yaxınlaşıb bədənini tərpədir ki, harasına isə pul qoysunlar, bunu qəbul etmirəm.

– Dövlət Rəqs Ansamblında hansı yeniliklər var?

– “Səyyah” ansamblı artıq “Odlar yurdu” adlanır. Kommersiya tiplidir. Böyüklər və balacalar professional formada rəqs edir. Aprelin 23-də Türkiyənin İsparta şəhərində “Uşaq bayramı”nda Azərbaycanı layiqincə təmsil etdik. Dövlət Rəqs Ansamblı isə mənim ailəm, ömrümdür.

May ayında 40 nəfərlik heyətlə İstanbul və Ankara, sonra Fransanın Kann şəhərinə gedəcəyik. Böyük proqram hazırlayırıq. Milli və dünya rəqslərini ifa edirik. Avropaya çıxacağıq.

– Heyət tez-tez dəyişir?

– 60 nəfər heyətimiz var. 18 yaşımdan bu kollektivdəyəm, artıq 30 ildir. 20 ildir solistəm. Üzvlərimiz 5-6 ildən bir dəyişir. Kimsə təqaüdə çıxanda və ya işdən gedəndə xoreoqrafiya məktəbindən 2-3 nəfər seçirik.

– Rəqqasın səhnə ömrü neçə ildir?

– Səhnə ömrü çox qısadır. 40-45 yaşında səhnəni tərk edirik. İndi mən günlərimi sayıram. Mənim üçün çox ağır vaxtlardır. Çünki bilirəm ki, səhnəni tərk etməliyəm (kövrəlir). Səhnə mənim üçün ayrı bir həyatdır. Sevgi ilə səhnəni bölüşdürmədim. Mənim üçün səhnə və ailəm ayrılmaz varlıqdır. Səhnədən yarımdan ayrı düşmüş kimi gedəcəm. Amma rəqsin sirlərini sevə-sevə öyrətdiyim tələbələrimi səhnədə görmək elə sənəti davam etdirməkdir.

Rəqsin gələcəyinin yaxşı olacağına inanıram. Cəmilə Bayramova, Tamilla Xudayarova, Rübabə Əzizova kimi sənətkarlar Azərbaycan rəqsinin şöhrətini göylərə qaldırıb. Biz o vaxt pulu düşünmürdük. İndi isə sənətə maddi tərəfdən baxanlar çoxdur. O vaxt Moskva Dövlət Rəqs Ansamblı mənim ifamı bəyənmişdi. Amma getmədim. Vətəndən ayrı yaşaya bilmərəm...

– Dünyada rəqsli-müzikllər dəbdədir. Niyə belə layihələr hazırlamırsınız?

– Belə bir layihə var. Amma bu sirri açmaq istəmirəm. Buna böyük maddi vəsait lazımdır. Amma Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi bizə kömək edir, kostyumlar tikilir. Sadəcə olaraq, tez-tez qastrol səfərlərinə getdiyimizdən bu layihəni sürətləndirə bilmirik.

– Yaşınıza görə çox gözəl qalmısınız...

– Gündə 12 saat hərəkətdəyəm, hər gün məşq edirəm. İnsanın əldə edə bilməyəcəyi zirvə yoxdur. Sənət də belə zirvələrdəndir: onu sevməsən sənə könül açmayacaq!

Ümidə Həsənli

Baku Post.-2013.-27 aprel.-S.10.