Muğam və raqanın sintezi gözəldir

Xalq artisti, tanınmış muğam ifaçısı Səkinə İsmayılova Hindistanda maraqlı layihə ilə çıxış edib. O, məşhur hind xanəndəsi ilə səhnəni bölüşüb. Sənətkar “New Baku Post”a müsahibəsində Televiziya Muğam Müsabiqəsi haqqında da ətraflı danışıb.

S.İsmayılova muğamı qavalla ifa edən ilk qadın xanəndə kimi adını musiqi tarixinə yazdırıb. O, Opera və Balet Teatrının səhnəsində Leyli, Əsli, Gülbahar, Şahsənəm kimi yaddaqalan obrazlar yaradıb. Xanəndə Azərbaycan muğam sənətini dünyanın bir çox ölkələrində – İran, Türkiyə, İraq, Səudiyyə Ərəbistanı, Vyetnam, Yaponiya, Hindistan, Avstriya, Almaniya, Hollandiya, İsveç, Fransa, Norveç, Danimarka, Macarıstan, Lüksemburq, ABŞ-da dəfələrlə yüksək səviyyədə təmsil edib. Sənətkar ilk dəfə olaraq qadınlardan ibarət muğam üçlüyü yaradaraq bu kiçik kollektivlə bir çox xarici ölkələrdə konsert verib. Xanım xanəndə Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti və Azərbaycan Milli Konservatoriyasının müəllimidir.

– Hindistan səfəri nə ilə yadda qaldı?

– Bu il Almaniya, Fransa və Hindistana qastrol səfərlərim oldu. Hindistanda ilk dəfə həyata keçirdiyim maraqlı layihədə çıxış etdim. Hindistanın məşhur xanəndəsi Badrinatan Basumati ilə hazırladığımız raqa və muğamın birləşməsindən ibarət “Muraqam” adlı layihə çərçivəsində Kəlküttə və Dehli şəhərlərində konsert proqramlarımız keçirildi. Bu layihə böyük əks-sədaya səbəb oldu, Şərqin bir neçə ölkəsinə dəvət aldıq. Bu, muğamın nə mahnı, nə də cazla qoşalaşması deyildi, bu, iki ayrı-ayrı xalqa məxsus muğamın sintezi idi. Muğam ərəblərdə, İran, Türkiyə və Hindistanda da var. Adlar fərqli olsa da, hamısı muğamdır. Muğam bəşəri musiqidir, kökü, əsası var. Bizim muğam daha çox formalaşmış, təkmilləşmiş, öz çığırını tutub. Bu da əlbəttə ki, əsassız deyil. Muğam məşhur xanəndəmiz Seyid Şuşinskinin qoyduğu proqram və çərçivədə sistematik formalaşıb. Sonrakı illərdə Arif Babayev, İslam Rzayev, Canəli Əkbərov kimi xanəndələr öz elmi işlərində bu proqramlardan bəhrələnib.

– Yeni mövsümdən hansı yenilikləriniz olacaq?

– Hələlik 4-cü Televiziya Muğam Müsabiqəsinin münsiflər heyətinin üzvüyəm. Müsabiqə başa çatandan sonra muğamsevərlərə bir neçə yeni işimizi təqdim edəcəyik. Buraya disk, konsert, yeni muğam kompozisiyaları daxildir. Lakin yaradıcılıq sirri olduğundan təfsilatına varmıram.

– İki həftə öncə 4-cü Televiziya Muğam Müsabiqəsinə start verilib. İştirakçılar arasında tanınmış xanəndələrin tələbələrinin adlarının tez-tez vurğulanması nə dərəcədə düzgündür?

– Biz bir neçə ay öncə Bərdə, Gəncə, Şamaxıda gözəl səsləri seçdik və onlar dinləmə turlarından keçərək əsas mərhələdə iştirak hüququ qazandı. Bu muğam müsabiqəsidir, müəllimi və məktəbi olmayan iştirakçı heç nə edə bilməz. Tutaq ki, iştirakçılardan birinin çox gözəl səsi var, müəllimi olmadan o seçim həftələrində – turlarda nə ifa edə biləcək? Azərbaycanın bir çox bölgələrindən gənclər gəlir və Bakıda istədikləri xanəndənin sinfinə qəbul olunur. Müsabiqə başlayanda onlar da sənədlərini verir. Ustadı və istedadı olan tələbə özünü parlaq şəkildə göstərir. Müəllimi və məktəbi olmayan iştirakçı isə müsabiqəni davam etdirə bilmir.

– Yeri gəldi-gəlmədi, bəzən adi ifaya yüksək bal verilir. Bu, iştirakçıların çalışqanlığına və yüksək bala nail olmaq istəklərinə mane olmur?

– Əgər məndən yaşca böyük ustad sənətkarlarımız, məsələn, iştirakçılardan birinə 8 bal verirsə, mən 9 bal verirəm. Bir az güzəşt edirəm. Bunu danmıram. Bilmirəm, bəlkə bu mənim xanım xanəndə olmağımdan, bəlkə Allaha və dinə çox bağlı olmağımdan irəli gəlir. Amma tez-tez də yüksək bal vermirəm. Potensialına ümid etdiyim, istedadına inandığım iştirakçıların ifasını yüksək qiymətləndirirəm.

– Bir neçə il əvvəl televiziya kanallarında muğam çox az səslənirdi. Son illər isə muğama bir axın var və bütün telekanallar bu qədim musiqi növünə geniş yer ayırır. Sizcə, belə davam edərsə, muğam adiləşməz ki?

– Hər kəsin muğam oxumaq istəməsi onun hələ muğam oxuya bilməsi demək deyil. Muğama axınla gənclər gəlir. Amma onlar zamanın ələyindən keçir. Kimin muğam sənətində duruş gətirib-gətirməməsini zaman göstərir. Onların bu sənəti davam etdirməsinə gücü-qüvvəti çatırmı? Bu çətin sənətdir. Ali musiqi məktəblərində muğam sinfini bitirib musiqinin başqa rahat janrlarında yolunu davam etdirənlər çoxdur. Əgər şəhərə sorğuya çıxsanız insanlar 5-6 muğam ifaçısının adını çəkəcək. Məncə, telekanallarında muğam qıtlığı var. Bir neçə il əvvəl deyirdilər ki, insan muğamı 40-50 yaşından sonra dərk edir. Bu gün sevindirici haldır ki, gənclər də muğamı anlayır. Bunun üçün insanda yüksək mənəviyyat və duyğu olmalıdır.

– Bəzi sənət adamları “bu sənət əziyyətlidir, istəmirəm ki, övladım da əziyyət çəksin” deyib övladının bu sənətdə olmasını istəmir, bəziləri isə “bu sənət mənə pul, şan-şöhrət verib, övladımın da bu yolla getməsini istəyirəm” deyir. Siz necə düşünürsünüz?

– “Tanıdıb, pul qazandırıb”…. Biz 5-6 nəfər xanəndə sənətə gələndə heç vaxt pulu fikirləşməmişik. O vaxt Opera və Balet Teatrına 80 manatla işə girmişik. 30 il opera səhnəsində işləmək bir igidin ömrüdür. Biz sənəti, muğamı başqa ölkələrdə tanıtmağın, sevdirməyin yollarını düşünmüşük. Əgər sənət varsa, pul özü gəlib səni tapacaq. Brilliant balaca olur, onu zibilliyə atsan da parıldayıb tapılacaq. Sənət də belədir. Bəli, biz də toylara getmişik. 21 yaşımda opera səhnəsinə gəldim. O vaxtadək bəzi toy məclislərində iştirak edirdim. Amma opera səhnəsinə gələndən və Leyli rolunu oynayandan sonra pulun üzərindən xətt çəkdim. Hər zaman tələbələrimə də deyirəm ki, hələ gənc yaşımdan pulu unutmuşam. Sənəti yüksək tutdum və arzularıma qovuşdum. Əsl sənət zamanla öz yerini tutur və səni zirvəyə çatdırır.

– Yenidən opera səhnəsinə çıxsanız, hansı rolu ifa etmək istərdiniz?

– Bütün obrazlar mənim üçün əzizdir. Rollar ananın övladları kimidir. Birini əzizləyib, birini qıraq tutmaq düzgün deyil. Amma təbii ki, səhnəyə Leyli obrazı ilə gəlmişəm. Azərbaycan və Vətənimizin hüdudlarından kənarda, dünyada tanınmağımda Leyli obrazı böyük rol oynayıb.

Ümidə Həsənli

BakuPost.-2013.-24 avqust.-S.14.