Parisdə Azərbaycana dair nadir əsərlər tapıldı

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Əlyazmalar İnstitutuna Paris Milli Kitabxanasında saxlanan Azərbaycan tarixinə, mədəniyyətinə dair 200-dən artıq materialın surəti, elektron variantı gətirilib. Bu barədə institutun direktor əvəzi Paşa Kərimov bildirib.

Paris Milli Kitabxanasından əldə edilən tarixi sənədlər içərisində Azərbaycan xalq mahnılarının XX əsrin əvvəllərində patefon yazılarının surətləri də var. Məşədi Hilal Zeynalovun ifasında Ü.Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun” operasından bir parça, “O xal nə xaldı” mahnısı, Mahmud Behbudovun ifasında “Dəsmalın yar”, “Var bir incəbel”, Məhəmməd Zeynalın ifasında “Şikəstə”, Şövkət Məmmədovanın ifasında “Sən ki”, “Mən bir güldüm”, “Mən görməzdim” adlı mahnılar aydın səslənir. P.Kərimov bu faktlar arasında diqqətçəkən məqamın olduğunu da açıqladı: “Azərbaycan xalq mahnılarının bir çoxu erməni müğənnilərinin ifasında yazılıb. Onların arasında Anna Poqosova “İrəvanda xanın səsi”, “Qara gözüm”, Muxtar Ter Akopov “Bəri bax”, “Şüştəri”, “Qarabağ şikəstəsi” muğam və milli mahnıları təmiz Azərbaycan dilində ifa ediblər”.

“Kəlilə və Dimnə”, “Oğuznamə” də gəldi

Parisdən gətirilən nümunələr arasında XX əsrin əvvəlində Bakıda çəkilmiş fotolar, Azərbaycan tarixinə dair xəritə və planlar, orta əsr əlyazmaları, müğənnilərin ifasında Parisdə patefona yazılmış mahnılar, Avropa səyyahlarının Azərbaycan barədə əsərləri var. Xəritə və planlardan XVIII əsrə aid Bakının planı, həmin dövrdə tərtib edilmiş Bakı körfəzinin xəritəsi, Abşeron yarımadasındakı neft quyularını göstərən xəritə, Xəzər dənizi, Volqa, Kür çayları və Xəzəryanı sahillərin XVIII əsrdə çəkilmiş xəritəsi, 1872-ci ildə Sankt-Peterburqda çəkilmiş Qafqaz bölgəsinin xəritəsi, 1724-1729-cu illərə aid Xəzər dənizinin şərq və qərb sahillərinin xəritəsi, 1721-ci ilə aid Xəzər dənizinin xəritəsi də gətirilən sənədlərin içərisindədir. Əlyazmalardan 1467-ci ildə Təbrizdə Nəsrullah Münşi adlı katib tərəfindən köçürülmüş “Kəlilə və Dimnə”, oğuz türklərindən bəhs edən “Oğuznamə”, təbabətə dair XVI əsrə aid “Əlacnamə” əsəri, Ə.Nəvainin əsərləri və s. böyük maraq doğurur.

Nadir məlumatlar

P.Kərimov əldə etdikləri sənədlər arasında Avropa səyyahlarının Azərbaycanla bağlı müşahidələrindən ibarət kitabların olduğunu da əlavə etdi: “XVII əsrdə İran və Azərbaycanda olmuş Rafael dü Manın 1890-cı ilə çap edilən kitabında Səfəvilər dövlətindən, Şah İsmayıl Xətaidən, övladlarından, İsfahandakı sarayda Azərbaycan türkcəsinin mövqeyindən, ölkəmizin şəhərlərindən və təbii sərvətlərindən bəhs olunur. Avropa səyyahları Öjen Flanden və Paskal Kostun 1851-ci ildə çapdan çıxmış “İrana səyahət” əsərində Azərbaycan barədə geniş söhbət açılır”.

Ümidə Həsənli

Baku Post.-2013.-19 yanvar.-S.-10.