«Musiqinin ən maraqlı dövrünü yaşayırıq»

Bəstəkarların Alea III beynəlxalq müasir musiqi müsabiqəsinin azərbaycanlı qalibi «Bizim Yol»a danışdı

2010-cu ildə Bəstəkar tərəfindən xüsusi olaraq bu müsabiqə üçün yazılmış "Méthode de sens" (Hisslər üzərində özünütəlim metodu) əsəri Alea III müsabiqəsinin finalında ifa olunub və birinci yerə layıq görülmüşdür.

Bu müsabiqə 1980-cı ildən etibarən hər il Boston Universiteti tərəfindən keçirilir və dünyada ən möhtəbər müsabiqələrdən biri hesab edilir. Bu il müsabiqəyə 40 ölkədən 208 partitura təqdim edilib. Bu ilki finalistlər arasına Meksika, İspaniya, Yunanıstan, Azərbaycan, ABŞ və Polşadan olan bəstəkarlar düşüb.

Ayaz Qəmbərli 1984-cü ildə Bakı şəhərində anadan olub. 1999-2003-cü illərdə Bakı Musiqi Kollecinin fortepiano şöbəsində, 2003-2007-ci illərdə Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının bəstəkəkarlıq şöbəsində, professor Arif Məlikovun sinifində təhsil alıb.

Bir çox konsertlərdə pianoçu və pianoçu bəstəkar kimi çıxış edib.

2005-ci ildə İsveçrədə keçirilən gənc bəstəkarların IV beynəlxalq Pre-Art müsabiqəsində diploma layiq görülüb.

2008-ci ildə Özbəkistanın Daşkənd şəhərində keçirilən Omnibus-laboratorium ustad dərslərinin, 2008-ci ildə Ukraynanın Kiev şəhərində keçirilən IX beynəlxalq "Muzıka Molodıx" forumunun,2010-cu ildə Ukraynanın Kiev şəhərində keçirilən “Kyiv Music Fest” festivalının iştirakçısı olub.

2011-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Gənclər və İdman nazirliyinin təltif etdiyi “Gənclər Mükafatı Laureatı” və Qəbələ III betnəlxalq musiqi festivalının iştirakçısı olub.

- Ayaz, əvvəlcə bu müsabiqə haqqında oxucularımıza məlumat ver. Təəssuratların nədən ibarətdir?

- Dünyaca məşhur olan bəstəkarların Alea III beynəlxalq müsabiqəsi 1980-cı ildən Boston Universiteti tərəfindən təşkil olunur. Və bu müsabiqənin 29-cu sayında final turuna vəsiqə qazanıb altılığa (Polşa, Meksika, İspaniya, Azərbaycan, Yunanıstan, ABŞ) düşmək mənə nəsib oldu. Bu il müsabiqəyə 40 ölkədən 208 əsər təqdim olunmuşdu. Müsabiqəyə mən Méthode de sens (Hisslər üzərində özünütəlim metodu) əsəri ilə qatıldım. Bu əsər müəllimim, pianoçu, azərbaycan fortepiano məktəbinə əvəzsiz xidmətlər etmiş Yuri Mixayloviç Sabayevin əziz xatirəsinə ithaf olunub.

Oktyabr ayının 9-da Boston şəhərində yerləşən Boston Universitetinin tərkibindəki College of Fine Art'ın böyük zalında müsabiqə finalistlərinin Qala konsertində iştirak etdim. Əsərlər tanınmış bəstəkar və dirijor Theodore Antonio'nun rəhbərliyi ilə Contemporary Music Ensemble tərəfindən ifa edildi. Qeyd edim ki, münsiflər heyyəti Boston Universiteti, Berklee College of Music və Brandeis Universitetinin professorlarından ibarət idi. Konsert bitdikdən sonra münsiflər heyyəti müzakirəyə ayrıldı. Qısa aradan sonra qalibi elan etmək üçün səhnəyə dəvət olunan münsiflər heyyəti müsabiqənin birincisi qismində mənim adımı elan etdi.

- Bu gün müasir akademik musiqidə hansı əsas tendensiyalar mövcuddur və bu müsabiqəyə təqdim edilən əsərlərdə onlardan hansılara təsadüf edilirdi?

- Gəlin yaxın keçmişə nəzər salaq. Yəni postvebern məktəbindən sonraya. Əsasən populyar tendensiyalardan ötən əsrin 70-ci illərində ingilis bəstəkarı Brian Ferneyhough tərəfindən yaradılmış və qısa bir zaman ərzində Amerika bəstəkarlarına da böyük təsir göstərmiş "New complexity" (Yeni mürəkkəblik) cərəyanını və elə həmin illər Fransada Gerard Grisey, Tristan Murail və Hugues Dufourt'un yaradıcısı olduqları "Spectralism"i qeyd edə bilərəm. Adlarını sadaladığım tendensiyalar bu günkü musiqiyə də bu və ya digər formada öz təsirini göstərməkdədir. "New complexity"cərəyanında ilk növbədə kompozisiyanın mürəkkəbliyi və bununla ifaçının texniki imkanlarının mükəmməlliyinə nail olmaq prinsipi dururdu ki, "Spectralism" səsin fəlsəfəsinə söykənib əsərin təsir qüvvəsinin bədii nöqteyi nəzərdən təqdim olunması aspektində çıxış edirdi. Bu tendensiyaların sırasına alman bəstəkarı Helmut Lachenmann\'ın not yazı sistemində etdiyi evolyusiyanı da xüsusi qeyd etmək gərəkir. Müsabiqə iştirakçılarının təqdim etdiyi əsərlərdə çox aşkar stilistik kontrastlar mövcud idi. Yuxarıda adlarını sadaladığım tendensiyalar isə bir qayda olaraq hər finalistin əsərlərində sezilirdi. Bir faktı da qeyd edim ki, iştirakçıların hər biri yüksək professionallığı ilə seçilirdi.

- Sənin öz şəxsi musiqi konsepsiyan mövcuddurmu?

- Düşünürəm ki, yaradıcılığın bu dövründə hər yazını eyni konsepsiyada qurmaq düzgün olmazdı. Bu mənə bir o qədər maraqlı da gəlmir. Elə o üzdən də şəxsi konsepsiyam sabit deyil. Hər əsərdən əsərə fərqlənir. Yaradıcı insan ideya varlığı və onun yazıya alınması prosesi arasındakı uçurumu nisbi də olsa tarazlamaq üzərində çalışıb hər zaman. Bu olduqca çətin prosesdi. Əlin plastikasını şüuraltı mükəmməlliyə yaxınlaşdırmaq, tabe etmək - məni daha çox düşündürən faktor budur. Əsərdən əsərə şəxsi konsepsiyaya sadiq qalmaq və ya qalmamaq isə artıq vaxt, təcrübə və fərdi məsələdir.

- Ayaz, musiqidə postmodernizm haqqında nə danışa bilərsən?

- Bu o qədər mübahisəli mövzudur ki, birmənalı olaraq konkret bir fikir söyləmək mənim üçün çox çətin olardı. Bəlkə postmodernizmi total serializm və indeterminancy\'dən sonra yaranmış bir xaos hesab etmək olar. Bir çox mənbələrdə isə bu cərəyanı istər musiqidə, istərsə də incəsənətin digər sahələrində hazıra, nə vaxtsa olunmuş, baş tutmuş bir şeyə yenidən müraciət, fərqli baxış bucağından yanaşma kimi hesab edirlər ki, bu faktla da tam razılaşmaq olmur. O mənada ki, adları çəkilən prinsiplər bir çox cərəyanlarda da mövcud idi.

- Sən musiqi əsərindən ilk növbədə nə gözləyirsən?

- Bildiyimiz kimi musiqi əsəri ötən əsrin 50-ci illərindən etibarən həm də vizual sənət növü sayılır. Bu mənada əsərin vaxt proporsiyalarının maraqlı bölünməsi, tembral rəngarənglik, teatrallıq və s. ilə yanaşı əsərin qrafik görüntüsü də çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Ona görə də konkret olaraq bu suala birmənalı cavab verə bilmərəm. Mənə belə gəlir ki, dahi fransız şairi Artur Rembo'nun "Poeziya müasir olmalıdır" sözlərini də qeyd etmək yerinə düşərdi. Bu sözlər hər zaman aktualdı və incəsənətin bütün növlərinə aid edilə bilər - Musiqi müasir olmalıdır.

- Musiqi sosial əhəmiyyət kəsb edə bilərmi?

- "İncəsənət cəmiyyəti yaratmalı və ona məxsus olmalıdır". Bu sözlər Richard Wagner'ə məxsusdur. XIX əsrdə yaşamış opera reformatoru Wagner musiqi materialını fasiləsiz inkişaf etdirmək və bu inkişafa nəinki bir aktın daxilində, hətta bütün silsilə boyu sadiq qalmaq ideyasına gəlmişdi. Bildiyimiz kimi onun operaları günlərlə davam edirdi. Təsəvvür edin, bir neçə gün davam edən opera. Bu günkü insan başqa templə yaşayır. Dövr dəyişib. Maraqlı paradoks ondadır ki, XX əsrin musiqisini isə cəmiyyət dəyişdi, daha doğrusu iki dünya müharibəsi. Hətta yaxın keçmişdə müxtəlif cür fokuslar göstərən klouna heyrətlə baxan insan bu gün, deyək ki, ən yüksək texnaloqiya ilə buraxılmış hər hansı bir mobil telefonu soyuqqanlılıqla qarşılayır. Müasir insanı təəccübləndirmək çox çətindir. Sizin sualı bəlkə də populyar musiqiyə aid etmək olar bu gün.

- Sonda... Özünə "yazmaq nəyə lazımdır" kimi sual verirsən?

- Şəxsən mənim üçün musiqi yazmaq öz marağını itirməyib. Özümü "yazmaq nəyə gərəkdir" kimi fikirlərdən də uzaq saxlamağa çalışıram hər zaman. Bu bir həyat tərzidir. Nə qədər də qeyri adi səslənsə, məncə musiqinin ən maraqlı dövrünü yaşayırıq bu gün. Amma düşünürəm ki, gələcək tətbiqi incəsənətin - axtitekturanın, dizaynerliyindi. Çünki o hər zaman insan üçündür və daha funksionaldır.

Nicat Məmmədov

Bizim yol.- 2011.- 2 noyabr.- S. 7.