Onluğa düşən əsərlərin hamısını oxumamışam»

Nigar Köçərli: «Hökumət layihəyə dəstək verilməlidir, amma maliyyə şəklində yox»

“Əli və Nino” Nəşriyyat Evinin direktoru Nigar Köçərli ilə söhbətimizdə Milli Kitab Mükafatı müsabiqəsi ətrafında gedən diskusiyalar, ona yönəlik tənqidlər barədə söhbət etdik. Nigar xanımdan siyasi məsələlərə də münasibət öyrənmək istədik, amma israrla suallırımza cavab vermədi. Bildirdi ki, onun işi ədəbiyyata dəstək verməkdir. Nigar Köçərli ilə müsahibəni təqldim edirik.

- Nigar xanım, öyrəndik ki, bu arada 100-dən artıq əsər Milli Kitab Mükafatı müsabiqəsinə (MKM) təqdim olunub. Prosesin gedişini müsbət saymaq olarmı?

- Əlbəttə ki, indiyə qədər 112 əsərin qəbul olunması ölkə üçün yaxşı əlamətdir. Əsərlərin 99 faizi ötən il yazılıb. Bu o deməkdir ki, bir ildə 112 əsər yazılıb. Hesab edirəm ki, bu çox yaxşıdır. Bizim məqsədimiz yazıçıları ruhlandırmaqdır, yazıçılarda stimul yaransın, yazıçı peşəsi yenidən dəbə düşsün. Bu cür layihələrlə məqsədə nail olmaq mümkündür.

- Təqdim edilən əsərləri oxuyursunuzmu?

- Ötən ilki müsabiqədə “10-luğa” düşən əsərlərin hamısını sona qədər oxumamışam. Amma hər bir kitabda söhbətin nədən getdiyini bilirəm. Təqdim edilən kitabların hamısını oxumağa isə zaman lazımdır, təsəvvür edin ki, ötən il 260-dan çox, bu il isə 112 əsər təqdim edilib. Bunların hamısını oxumağa vaxt yoxdur.

- Ədalətli seçim olacağına əminsinizmi?

- Əlbəttə bizim əsas məqsədimiz obyektiv və ədalətli olmaqdır. Bu il müsabiqədə dəyişiklik etdik. Ümumiyyətlə, mən hər bir işdə davamlı yeniliyin olmasının tərəfdarıyam. Bu il Münsiflər Heyətində dəyişikliklər etdik, ötən il 12 üzv var idisə, bu il 6 nəfər də artırıldı. Yeni üzvlər cəmiyyətdə tanınmışlardandır, onlar professorlar Rafiq Əliyev, Cəmil Həsənli, Niyazi Mehdi, naşir Şahbaz Xuduoğlu, telerejissor Mehriban Ələkbərzadə, kinorejissor Ayaz Salayevdir. O cümlədən Ekspertlər Şurasında dəyişiklik oldu, bu il onların sayı 6 nəfərdir. Ötən ildən fərqli olaraq, Ekspertlər Şurasının üzvlərinin adını açıqladıq. Əminəm ki, ekspertlərin seçimi ədalətli olacaq.

-Nigar xanım, bir oxucu kimi bədii əsərdə hansı dəyərləri və keyfiyyətləri qiymətləndirirsiniz?

- Söhbət şəxsən məndən gedirsə, əlbəttə yaxşı əsərləri qiymətləndirirəm. Amma sualın konkret cavabını vermək çox çətindir, çünki mən əsəri oxuyanda onun dəyərini və keyfiyyətini əsas tuturam. Ən sevimli yazıçım Umberto Ekodur. Onu isə hansısa kriteriyalar çərçivəsinə salmaq mümkün deyil, sadəcə dahidir. Çünki onun ideyaları düşündürücüdür.

- Məsələn, hansı ideyaları?

- Ən azı oxuyanda düşünürsən ki, bu əsər səni özünə çəkir və sən müəllifin, qəhrəmanların həyatını yaşayırsan. Onun hər bir kitab ayrı kainatdır və iki-üç gün oxuyanda real həyata qayıtmaq çətin olur.

- Ümumiyyətlə, Siz yazıçının şəxsiyyəti haqda nə deyərdiniz? Yazıçının ölkəsində baş verən ictimai bəlalar haqqında susması, hakimiyyəti tərifləməsi lənətə layiqdirmi? Yazıçı Folkner öz Nobel nitqində demişdi ki, yazıçı haqsızlığa susursa, o lənətə layiqdir. Bu münasibət doğrudurmu?

- Yaxşı fikirdir. Ümumiyyətlə, bizim cəmiyyətdə əsl ziyalılara, böyük ictimai çəkisi olan insanlara ehtiyac var. Həqiqətən onların sözü eşidilməlidir, meydana çıxsınlar, televiziyada danışsınlar. Bizdə ziyalılar var, amma onların sözləri eşidilmir. Mən yeni nəslin ortalığa çıxacağını gözləyirəm ki, onlarda danışanda müdrik, ağıllı olduğunu hiss edəsən. Ümumiyyətlə, ziyalıların yeri bizim cəmiyyətimizdə daha böyük olmalıdır.

- Bəs onların necə və nəyi danışması Sizi maraqlandırırmı, yəni ictimai bəlalara etiraz etməlidirlərmi?

- Əlbəttə, etməlidirlər. Məncə, hər bir yazıçıda və onun əsərində mütləq bir etiraz olmalıdır. Yalnız çiçəklərdən danışmaq olmaz. Bizə böyük yazıçılar lazımdır ki, düşündüklərini desinlər, qorxmasınlar, etiraz etsinlər, səmimi olsunlar. Cəmiyyətimizdəki problemləri qorxmadan desinlər.

- Sizcə, hər hansı nüfuzlu yazıçı gənc blogerlərin həbsinə susurdusa, bu, normal sayıla bilərmi?

- Əlbəttə, normal deyil. Hesab edirəm ki, məlum həbslər haqqında hər kəs fikirini bildirməli idi. Mən şəxsən dəfələrlə bu barədə danışmışam və müraciətlərə qoşulmuşam. Adnanı əvvəllər tanımasam da, Eminlə tanışlığım olub və xoşbəxtəm ki, onlar azad edildilər. Bu, mənim üçün bir bayram idi və hər ikisi ilə görüşdüm. Çox istərdim ki, Emin Milli özünü yazıçılıqda sınasın, özü ilə də bu barədə danışmışam. Yaxşı olardı ki, həbsxanada gördüklərini qələmə alsın. Onun belə bir kitabını çap etmək istərdim.

- Ədəbiyyatla bağlı bir çox tədbirlər keçirirsiniz, bəs nədən həbsdəki jurnalistlərlə əlaqədar tədbir keçirmədiniz? Axı onlardan biri PEN Klubun üzvüdür, bəlkə ədəbiyyatla jurnalistika yaxın sahələr deyil?

- Bu günlərdə tanınmış jurnalist Parfyonov bildirdi ki, o, siyasətçi yox, jurnalistdir. Ona görə də barrikadalarda olmamalıdır. Siz məni səhv salırsınız, elə düşünürsünüz ki, mən siyasətçiyəm. Yəqin ki, bu, mənim ictimai addımlarımla bağlıdır. Hər bir şəxs öz işini görməlidir, bu, jurnalistə də, siyasətçiyə də aiddir. Mən də iş adamıyam. Əlbəttə ki, mənim də ədalətsizliyə qarşı etirazım var. İndi mən işimi buraxıb gedib əlimə şüar götürüb mitinq etməliyəm?

- Mən demək istəyirəm ki, həbsdəki baş redaktor Fətullayev PEN Klubun üzvüdür, onunla bağlı tədbir düzənləyə bilərsinizmi?

- Mən nə PEN Klubun Azərbaycan nümayəndəliyinin sədriyəm, nə də yazıçıyam. Mən iş adamıyam. Sadəcə, ədəbiyyata maraq oyatmaq üçün bu işləri görürəm, əlimdən gələni edirəm, müsabiqə təşkil edirəm. “Ən yeni ədəbiyyat” seriyasından olan kitabları, o cümlədən əsərin məzmunundan və müəllifindən asılı olmadan bütün kitablar bizim şəbəkə vasitəsi ilə satılır. Siz nə təklif edirsiniz, deyirsiniz ki, Eynulla Fətullayevlə bağlı mitinqə gedim?

- Yox, mən tədbirdən danışdım, axı o, PEN Klubun fəxri üzvüdür, Siz isə kitab biznesindəsiniz...

- Əvvəla, mənim Eynullaya yanaşmam birmənalı deyil. Əlbəttə ki, onun həbsdə olması da yaxşı hal deyil. Çünki mən hər hansı bir jurnalistin həbsdə olmasını istəmirəm. Həm də bizdə heç bir təşkilat tədbir keçirmir, mənim üçün yazıçının özü maraqlıdır.

- Axı ədəbiyyat həyatla bağlı hadisədir...

- Tamamilə razıyam. Amma ümumiyyətlə heç bir tədbir... Ancaq bu yanlış təsəvvürdür, sovet vaxtından qalıb. Yəni hər bir təşkilatdan uzaq olmaq lazımdır.

- Həm də hakimiyyətə xidmət etmək lazım deyil, doğrumu?

- Söhbət ədəbiyyatdan gedirsə, hakimiyyətdən və müxalifətdən uzaq olmalısan. Çünki ədəbiyyat hər şeydən üstündür. O mənada ki, hakimiyyətlər, müxalifətlər dəyişsə də, ədəbiyyat qalacaq. Misal üçün mənim PEN Klub, yaxud Yazıçılar Birliyinə nə aidiyyatım ola bilər?!

- Nigar xanım, bu günlərdə ölkə prezidenti İlham Əliyev jurnalistlərin dostu seçildi. Sizcə, bu ədalətli seçim idimi?

- Siz maraqlı suallar verirsiniz. Əvvəla, mən bilmirəm ki, İlham Əliyev jurnalistlərlə nə dərəcədə yaxşı dostdur. Çünki mən jurnalistlərin seçimi ilə tanış deyiləm. Kim seçib, necə seçib, bilmirəm.

- Baxın, MKM-ın mükafat verməsi də bir seçimdir, düzdür?

- Bəli.

- Siz sonuncu parlament seçkilərində iştirak etmisinizmi?

- Əlbəttə ki, iştirak etmişəm. Hətta deyə bilərəm kimə səs vermişəm, Erkin Qədirliyə. Amma o, keçmədi, mən çox təəssüfləndim.

- Bəs prezident seçkilərində kimə səs vermisiniz?

- Prezident seçkilərində iştirak etməmişəm. Ümumiyyətlə, ilk dəfəydi ki, hansısa seçkidə iştirak edirdim, o da 7 noyabr seçkiləri idi.

- Necə hesab edirsiniz, 7 noyabr seçkiləri də Sizin qaliblər kimi demokratik və ədalətli yolla seçildimi? Sadəcə, öz fikrinizi deyin.

- Mənim üçün bu iki fərqli hadisənin eyniləşdirilməsi və müqayisə edilməsi təəcüblüdür.

- Hər ikisində seçim var...

- Bir dəqiqə, mən Sizin qarşınıza çay və kofe qoyub deyim ki, seçiminiz necədir, müqayisə edin?! Bu, absurddur. Çünki biri siyasi seçki, o biri ədəbi mükafatdır. Birini dövlət keçirir, digərini isə tanınmış nüfüzlu insanların münsifliyi ilə mən təşkil edirəm.

- Məgər ədəbiyyat həyatdan ayrıdırmı?

- Yenə sovet düşüncəsi ilə yanaşırsınız?

- O zaman Folkner də sovet düşüncəsi ilə yanaşır?

- Sizi dinləyərkən elə bil Az.TV-yə baxıram.

- Əgər Folkner deyirsə ki, ictimai bəlalara susan yazıçı lənətə layiqdirsə...

- Natiq, Folkneri oxumusunuz?

- Sovet dövründə buraxılan almanaxlarda bir neçə hekayələrini oxumuşam...

- Hansını, adını deyin!

- Yadımda qalmayıb... Axı bunun mənim sualıma nə aidiyyatı var, sualı ki, mən verirəm.

- Mən də sual verirəm.

- Mən onun sitatını xatırlatdım...

- Hansı əsərindəndir?

- Nobel nitqindəndir, Etibar Əliyevin nəşr etdirdiyi...

- Nobel mükafatı nəyə görə verilib?

- Bilmirəm.

- Etibar Əliyevə böyük hörmətlə yanaşıram, Sizə də arzu edirəm ki, kitabları bir az oxuyun, mütailənizi genişləndirin. Kiminsə kitabını kiminsə kitabından oxumayın, daha yaxşı olar yazıçının özünü oxuyasınız.

- Anladım. Sualıma keçək, parlament seçkiləri MKM seçkiləri kimi ədalətli oldumu?

- Həqiqətən hesab edirsiniz ki, 7 noyabr seçkiləri şəffaf və ədalətli keçirildi?

- Mən verirəm sualı...

- Bax, mən sualınıza gülürəm, gözünüzü açıb baxın, yəni Siz hesab edirsiniz ki, seçkilər ədalətli olub?

- Mənə mövqeyiniz gərəkdir...

- Mənim mövqeyim açıqdır və hər yerdə deyirəm. Amma ən yaxşı kitab seçimi ilə siyasi seçkiləri müqayisə etməyi doğru saymıram. Siyasi seçkilərdə təşkilatçı hakimiyyətdir, kitab seçkisində isə Münsiflər Heyəti var, vəssalam!

- Anladım. Siz son vaxtlar naşir Xuduoğlu ilə yazıçı Əli Əkbər arasında kitab satışı ilə bağlı mübahisələri oxuyursunuz?

- Çox səviyyəsiz söhbətdir. Çünki Şahbaz Xuduoğlu əvvəlcədən yazıçı ilə razılaşma əldə edib sonra kitabı buraxır. Bu gün “Qanun” çoxlu işlər görür və aparıcı nəşriyyatdır, əgər buna görə onu hədəfə alırlarsa, anlaşılmazdır.

- “Əli və Nino”da “Ən yeni ədəbiyyat” seriyasından hansı əsər çox satılır?

- Ümumiyyətlə, ötən il ən çox Qaraqanın “A” romanı və onun digər kitabı çox satıldı. Üçüncü yerdə “Əli və Nino”. “Ən yeni ədəbiyyat”da Nərminin “Aç, mənəm”, Pərvizin “Yad dildə” çox satılır.

- Siz AYO-çuların MKM-nı boykot etməsini necə qiymətləndirirsiniz?

- Hər bir tənqidə normal yanaşıram. Amma istərdim ki, bildikləri məsələlərdən danışsınlar, məsələn, qəzetinizdə Anar Məmmədxanovun MH-nin üzvü olması haqqında fikir deyilməsi anlaşılmazdır, belə şey yoxdur axı. Çox gülməli ittihamlar səsləndirirlər, heç olmasa saytımıza baxıb qaydaları öyrənsinlər də.

- Siz layihənizin hökumətin adı ilə bağlanması fikirlərini necə qiymətləndirirsiniz?

- Hər bir layihədə hökumətin dəstəyi olmalıdır. Məsələn, Frankfurtda kitab sərgisinə Almaniyanın baş nazir də qatılmışdı. MKM müsabiqəsinə nazirlik heç bir maddi dəstək vermir. Bəli, dəstək verilməlidir, amma maliyyə şəklində yox.

- Bəs iri şirkətlərin dəstəyini necə izah edərsiniz?

- Niyə ki, olmasın, əgər normal layihə təqdim edirsənsə. Ötən il “Azercell”ə müraciət etdim, 5-6 günə cavab verdilər. Bu il “Bakcell” və “Unibank” dəstək verdi, və mən bunu çox yüksək dəyərləndirirəm. Azərbaycanda nüfuzlu şirkətlər Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafına öz töhvəsini verməlidirlər.

- Şəxsən Siz “A” romanını mükafata layiq görürsünüzmü?

- Təşkilatçı kimi müsabiqənin obyektiv olmasını istəmişəm. 265 əsərdən 245-i ilkin mərhələyə keçməyəndə çox tənqidlər oldu, sonradan 20-dən 10-a keçəndə də tənqidlər var idi. Mən təşkilatçıyam, niyyətim Azərbaycan ədəbiyyatına dəstək verməkdir.

Natiq CAVADLI

Bizim yol.- 2011.- 19 yanvar.- S. 11.