Prezident məcburi köçkün ailəsinə qonaq oldu

Yataqxanalardan yeni mənzillərə köçürülmə alqışla

qarşılansa da, məcburi köçkünlərin başqa tələbləri var

Son illər ölkəmizdə məcburi köçkünlərin sosial problemlərinin həlli istiqamətində ciddi işlər görülüb. Köçkünlər yemək xərci müavinəti alır, kommunal xərclərdən azad olunublar. Ali təhsil müəssisələrində məcburi köçkün gənclərin ödənişdən azad olunması, müvəqqəti məskunlaşdığı yerlərdən çıxarılmaması kimi tədbirlərin sayəsində onların vəziyyətləri xeyli yaxşılaşıb.

Torpaqlarından didərgin düşən bu insanların həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün onların dövlətin xüsusi qayğısına ehtiyacları var. Odur ki, məcburi köçkünlərin mənzil-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması, onlar üçün iş yerlərinin açılması, sosial infrastrukturun bərpası ilə bağlı davamlı tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün yeni bir təşkilatın yaradılması gərəkli hesab edildi. Beləliklə, 1999-cu il 6 dekabr tarixli fərmanı ilə Məcburi Köçkünlərin Sosial İnkişafı Fondu (MKSİF) yaradıldı. Təşkilatın vəzifəsi ayrılmış vəsait hesabına nəzərdə tutulan layihələrin həyata keçirilməsini və eyni zamanda, bu vəsaitlərin səmərəli və məqsədyönlü istifadəsini təmin etmək olaraq müəyyənləşdirildi. Bu fond Nazirlər Kabineti yanında fəaliyyət göstərən qurumdur və onun ali idarəetmə orqanı Müşahidə Şurasıdır. Fondun sonrakı illərdə həyata keçirdiyi tədbirlər nəticəsində məcburi köçkünlərin sosial-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün onların əksəriyyəti yeni mənzillərə köçürülüb.

Son illər məcburi köçkünlərin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması və məşğulluqlarının artırılması üçün Dövlət Proqramı və ona iki əlavə qəbul olunub. Son illər MKSİF-in maliyyələşmə mənbələri artıb. Fondun hazırda maliyyələşmə mənbələrinin sırasına Dövlət Neft Fondu və Dövlət Neft Şirkəti, büdcə vəsaitləri, Dünya Bankı, İslam İnkişaf Bankı, Yaponiya Sosial İnkişaf Fondu və digər donorların maliyyə resursları daxildir.

MKSİF-in əsas fəaliyyəti Dövlət Neft Fondunun maliyyələşdirdiyi dövlət proqramları ilə bağlı olduğundan, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarına uyğun olaraq 2001-ci ildən etibarən ölkədəki çadır düşərgələrində və digər uzunmüddətli yaşayış üçün yararlı sayılmayan yerlərdə məskunlaşmış məcburi köçkünlər üçün yeni məhəllə və qəsəbələrin tikintisinə başlanılıb. Bu günə kimi qaçqınlar və məcburi köçkünlər üçün Ağdam, Ağcabədi, Biləsuvar, Füzuli, Sabirabad, Abşeron, Goranboy, İmişli, Qəbələ, Yevlax rayonları və Bakı şəhəri ərazisində 77 qəsəbə (zəruri sosial-texniki infrastrukturla) salınmışdır ki, bunların da 63-ü MKSİF tərəfindən tikilib. Həmin qəsəbələrdə 21.548 köçkün ailəsi məskunlaşıb.

Diqqət yetirilən önəmli məqamlardan biri də ondan ibarətdir ki, məcburi köçkünlər üçün yeni qəsəbələr onların məskunlaşdığı ərazidə salınır və bu, müəyyən parametrlər baxımından olduqca böyük əhəmiyyətə malikdir. Belə ki, məcburi köçkünlərin əksəriyyəti məskunlaşdıqları rayonlarda öz işlərini qurublar. Onları öz işlərindən kənarlaşdırmamaq üçün elə məskunlaşdıqları rayonlarda yeni qəsəbələr tikilir. Bu da, öz növbəsində, məcburi köçkünlərin yeni yaşayış məskəninə köçürüldükdən sonra işsizlik problemi ilə qarşılaşmamalarına gətirib çıxarır.

Prezidentin 2004-cü il 1 iyul tarixli sərəncamı ilə təsdiqlədiyi “Qaçqınların və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması və məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı” qeyd olunmalıdır. 2007 və 2011-ci illərdə həmin proqrama əlavələr edilib və buna müvafiq olaraq qaçqınların və məcburi köçkünlərin sosial durumunun, yaşayış şəraitinin daha da yaxşılaşdırılması məqsədilə xeyli sayda tədbirlər həyata keçirilib.

Məcburi köçkünlərin mənzil-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması, sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi sahəsində aparılan genişmiqyaslı işlərin davam etdirilməsini nəzərdə tutan sərəncama əsasən, “Qaçqınların və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması və məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı”na yeni əlavələr edilib. Həmin əlavələrin icrası nəticəsində 2011-2015-ci illərdə məcburi köçkünlərin mənzil-məişət şəraitini, sosial vəziyyətlərini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırılacağı deyilir.

Narazılıq nə ilə bağlıdır?

Hazırda bu sahədə işlər görülsə də, müəyyən problemlər var. Həmin problemlərdən biri də Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının (ADNA) yataqxanalarında müvəqqəti məskunlaşmış məcburi köçkünlərlə bağlıdır. Belə ki, burada məskunlaşmış köçkünlər köçürülmə prosesindən narazıdırlar. Onlar köçürülmə zamanı ailə sayının nəzərə alınmamasından şikayətçidirlər. Deyirlər ki, otaqların sayı və mənzilin sahəsi ailənin sayına uyğun gəlmir.

“Torpaqlarımızdan didərgin düşən zaman uşaq olan ailə üzvləri artıq böyüyüb, indi onların bir otaqda qalması arzuolunan deyil. Eləcə də, böyüyən uşaqlardan bəziləri ailə qurub, onun həyat yoldaşını nəzərə almırlar. Köçürülmə prosesinə rəhbərlik edən komissiyanın üzvlərinə narazılıq bildirəndə “o qadın məcburi köçkün deyil” deyə bildirirlər. Bəs məcburi köçkün ilə ailə həyatı quran qadının mənzil problemi necə həll olunacaq?”, -deyə sözügedən yataqxanada məskunlaşmış məcburi köçkünlər bildirdilər.

Onların sözlərinə görə, məcburi köçkün olmayan vətəndaşla ailə quran məcburi köçkün xanıma da mənzil verilmir. Bir sözlə məcburi köçkünlər köçürülmə prosesi ilə bağlı olaraq yaradılan komissiyanın fəaliyyətindən narazıdırlar.

Narazılardan olan Zəngilan rayonundan məcburi köçkün Məmməd Quliyev bildirir ki, qaçqın və məcburi köçkün ailələrinin köçürülməsi zamanı evlərin bölgüsü ailələrdəki fərdlərin saylarına uyğun olaraq aparılmalıdır: “Bütün hallarda qaçqın və məcburi köçkün ailələrinin ictimai binalardan köçürülməsi arzuolunandır. Yəni bu insanlar 20 ildir ki, yataqxanalarda yaşayırlar. Bu müddətdə onlar iztirabla yaşayıblar: darısqal otaq, ensiz, qaranlıq və üfunət qoxusu verən dəhliz, ayaqyolu və hamam problemi. Ümumilikdə mən köçürülmə prosesini müsbət dəyərləndirirəm. Bu vətəndaşlar 20 ildir ki, mənzil problemi ilə yaşayırlar. Ona görə də çox yaxşı olardı ki, verilən mənzillərdə normal şərait olsun. Yəni evlərin təmirli olduğunu deyirlər. Mənzillərdə işıq, qaz, su məsələləri ilə bağlı problemlərin olmadığı bildirilir. Bu yaxşı haldır. Amma... Narazılığım da var. Bu ondan ibarətdir ki, mənzildə olan otaqların sayı ailə üzvlərinin sayına uyğun gəlmir”.

Qeyd edək ki, artıq başlanımış proses çərçivəsində ADNA-nın 6 yataqxanasından 760 ailə Abşeron rayonunun Masazır qəsəbəsində inşa edilmiş şəhərciyə köçürüləcək. Burada onlar üçün 13 ədəd beşmərtəbəli binalar tikilib.

“Aldığımız müavinətin bazar şərtlərinə uyğun deyil”

Məcburi köçkünlər bu günlərdə köçkünlərə yemək xərci üçün verilən aylıq müavinətin artırılmasına da münasibət bildirdilər. Artım nəticəsində sentyabrın 1-dən məcburi köçkünlərə 18 manat 15 qəpik müavinət veriləcək. Məcburi köçkünlər bu artımın onların sosial rifahının yaxşılaşdırılmasına təsir etməyəcəyini bildirirlər.

“Məcburi köçkünlərə pulsuz torpaq sahəsi verilir. Bu statusa malik insanların mənzil və məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün qəsəbələr, şəhərçiklər salınır. Ancaq aldığımız müavinət bazar şərtlərinə uyğun deyil. Günü-gündən qida məhsullarının qiyməti artır. Aldığımız müavinətin bazar şərtlərinə uyğunlaşdırılması arzuolunan olardı. Və çox istərdik ki, məcburi köçkünlərin məşğuliyyət problemi də həll olunsun, iş yerləri açılsın”, -deyə Zəngilan rayonundan məcburi köçkün Əli Ağyev bildirdi.

Prezident köçkünlərin arasında

Bu arada, bir xəbəri də çatdıraq ki, dünən Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Bərdə rayonunda 866 məcburi köçkün ailəsi üçün yeni salınan beşmərtəbəli 15 yaşayış binasından ibarət məhəllə ilə tanış olub. Azərtac-ın verdiyi məlumata görə, dövləti başçısı məhəllədə tikilən 280 yerlik uşaq bağçası ilə tanış olub.

Prezident İlham Əliyevə məlumat verən Baş nazirin müavini, Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Əli Həsənov bildirib ki, zəruri avadanlıqla təchiz olunan bağçada balacaların təlim-tərbiyəsi üçün bütün tələblər nəzərə alınıb.

İlham Əliyev bağçanın binasında görülən işlərlə, ayrı-ayrı otaqlarda yaradılan şəraitlə yaxından tanış olub. Daha sonra prezident 540 yerlik Ağdam rayon 1 nömrəli məcburi köçkün tam orta məktəbində yaradılmış şəraitlə tanış olub.

Dövlət başçısı daha sonra Ağdam rayonundan məcburi köçkün, şəhid ailəsi Səfurə Hüseynovanın mənzilində olub. Ev sahibi məcburi köçkünlər üçün yaradılan bu gözəl şəraitə görə dövlət başçısına təşəkkür edib.

“Əhəmiyyətli qərarlar qəbul edilib”

“Bu insanların sosial rifahı, həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı sistematik, davamlı işlər görülür. Bildiyiniz kimi, bir neçə ildir ki, çadır şəhərcikləri ləğv edilib və orada məskunlaşmış qaçqın və məcburi köçkünlərin yaşaması üçün yeni qəsəbələr salınıb. Qeyd edim ki, möhtərəm Prezidentimizin rəhbərliyi ilə qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial rifahının yüksəldilməsi istiqamətində əhəmiyyətli qərarlar, dövlət proqramları qəbul edilib”.

Bu fikirləri isə “yap.org.az <http://yap.org.az/>” saytına «Azərbaycan Respublikası Dağlıq Qarabağ bölgəsinin azərbaycanlı icması» İctimai Birliyinin sədri Bayram Səfərov deyib: “Ümumiyyətlə, məcburi köçkünlərin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması istiqamətində dövlət başçısı tərəfindən xeyli sayda Fərman və Sərəncam imzalanıb. Bu sənədlərin icrası məcburi köçkünlərin sosial rifahının yüksəlməsində mühüm rol oynayır”.

Ramid

Bizim yol.-2013.- 11 sentyabr.- S. 13.