“O qara xəbəri vermək dəhşət idi”

“Əsgər Ailəsi” Cəmiyyətinin sədri, ehtiyyatda olan leytenant, hərbi jurnalist Roza Əliqızı (Rzayeva) ilə Qarabağ müharibəsində gördüklərindən, başına gələn hadisələrədən danışdıq. Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı olan həmsöhbətimiz tükürpərdici hadisələrə toxundu. Müsahibəni təqdim edirik.

- Müharibə vaxtlarında Qarabağ deyəndə nə fikirləşirdiniz, nə hissləri keçirirdiniz?

Mən müharibədən də əvvəl Qarabağda idim. O zaman ermənilər yavaş-yavaş öz çirkin niyyətlərini həyata keçirməyə cəhd edirdilər. Söhbət 1988-ci ildən gedir. O vaxt jurnalist kimi sərhəd bölgələrinə gedərdim, ermənilərin sərhədlərimizin pozmasından yazardım. Qazax-Tovuz və Qubadlı-Zəngilan bölgələrinə gedirdim.

Qubadlıda ilk münaqişə başlanmışdı. Qaçay adlı bir kolxoz sədrinə sərhəddə ermənilər 17 bıçaq vurmuşdular. Bir ata ilə balanı tutub vəhşicəsinə öldürmüşdülər. Artıq camaat küçəyə çıxmağa ehtiyyat edirdi. Mən ora gedib yazılar hazırlayıb, o zaman çıxan “Səhər” və “Bakı” qəzetlərinə verərdim. Düz 2 il müstəqil jurnalist kimi ön cəbhədən yazılar və reportajlar hazırlayıb müxtəlif mətbu orqanlarında dərc etdirdim.

Bir gün savaş gedən ərazidəydim. Qubadlıda rəhmətlik Əliyar Əliyevin batalyonunda. Orda iki müxbir gördüm. “Ordu” qəzetindən ezamiyyətə göndərilmişdilər. Onlar mənə təəəccüb etdilər. “Orduyla bağli qəzetdə işləməsən də, səni heç kim bura göndərməsə də, özün necə gəlirsən?” deyə sordular. Və məni onların qəzetində işləməyə dəvət etdilər.

Bakıya gələndə mən “Ordu” qəzetinin redaksiyasına getdim, redaktorla görüşdüm, yazılarıma baxıb məni ora işə götürdülər. Savaş gedən hansı bölgəyə göndərdilərsə ora da, gedirdim.

-Bəs, bu gün Qarabağ deyəndə hansı hisslər keçirirsiniz?

- Qarabağ deyəndə Vətənimin cənnət hissəsini və bu cənnəti cəhənnəmə döndərən murdar ermənilərin vurduğu vəhşiliklər göz önünə gəlir.

Hələ doğulduğum və işğal altında olan evim, ata-ana ocağım, yanıb külə dönmüş ata-baba yurdum… Qarabağ naminə könüllü orduya yola düşən və bu yolda şəhid olan igid oğlanlarimiz yada düşür. Bağrım qan ağlayır. Gözüm önündə erməni gülləsindən keçinən oğullar, mənimlə çiyin-çiyinə hərbi xidmətdə çalışan dostlarım gəlir. Və bunların qanı yerdə qaldığına görə acı bir həyat yaşayıram.

- Dediniz ki, şəhidlər yada düşəndə bağrınız qan ağlayır. Bəs onların yerini dolduran gənclərimiz yoxdurmu?

- Həyat göstərdi ki, var. Mübarizlər, Fəridlər. Daha çoxları ola bilər. Ancaq ortalıqda rəsmi bir şey yox ki... Müharibəni, hücumu başlamaq əmri yox. Çox güman ki, müharibə başlasa, özünü əsl qəhrəman kimi göstərən oğullar olacaq.

-Həqiqi hərbi xidmətdə olmusunuz?

- Deməli mən “Ordu” qəzetində bir müddət çalışdıqdan sonra, məni həqiqi hərbi xidmətə çağırdılar. Binəqədi rayon hərbi komissarlığından... Çünki hər zaman savaş zonasında olurdum. 1992-ci ilin fevral ayında Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlar Baş İdarəsinə dəvət aldım.

Ora işə çıxdım. Ancaq əmrim bir az gec verildi, may ayında oldu bu. Orda xidmət edə-edə Azərbaycan televiziyası ilə müqavilə bağladım.

Hansı savaş zonasına gedərdimsə, ora çəkiliş də aparardım, əsgərlərin həyatına aid süjetlər hazırlayardım.

Sonra Daxili Qoşunlar Baş İdarəsinin orqanı olan “Əsgər” qəzətini təssis etdik, komandanım Fəhmin Hacıyevin tapşırığı ilə. Mən bu hərbi qəzetin nizamnaməsini hazırlayıb mətbuat nazirliyində qeydiyyatdan keçirtdim. O zaman Sabir Rüstəmxanlı nazir idi, o bunu çox sevinclə qarşıladı. Beləliklə, “Əsgər” qəzetini yaratdıq. O vaxt əlifba kiril əlifbası idi. Ancaq mən orda xidmət edən, rəsm çəkmək qabiliyyəti olan bir əsgərdən xahiş etdim ki, bunu latınca yazsın. Yəni qəzetin başlığını. “Əsgər” qəzeti bizim əlimizin zəhmətidir. Sonra mən ailə vəziyyətimlə bağlı ehtiyata çıxdım, zabit kimi.

- Hərb sahəsində fəaliyətiniz bununla məhdudlaşdımı?

- 1994-cü ildə müstəqil qəzet çox az idi, 1-2 qəzet var idi. Mən “Hünər” adlı müstəqil bir hərbi qəzet təssis etdim və baş redaktoru oldum. Orduda xidmət edə-edə, mən hələ “Əsgər Ailəsi” Cəmiyyəti yaratmışdım.

- Təşkilatınız nə zaman rəsmi dövlət qeydiyyatından keçib?

- 1994-cü ildə. Bildirim ki, işimizi bununla bitmiş hesab etmirik. Həm də əsgərlərlə və onların ailələri ilə yanaşı, məcburi köçkün ailələrinə də gücümüz daxilində köməkliyimizi əsirgəmirik. Və güman edirik ki, bununla bizim vətəndaş cəmiyyətinin qurulmasında azacıq da olsa əməyimiz var. O vaxtlar orduya və əsgərlərə yardım etmək məqsədilə müxtəlif kampaniyalar həyata keçirilirdi. Bizim təşkilat 1992 və 1994-cü illərdə belə bir kampaniya keçirdi. Belə ki, “orduya kömək və əsgərlərə yardım” adı altında mətbuat vasitəsilə müraciətimiz oldu. Bu müraciətimizə ilk olaraq Abşeron və Binəqədi rayonları qoşuldu. Məhz onların köməyi sayəsində Tovuza - cəbhə bölgəsinə kifayət qədər yardımlar apardıq. Bu yardımlar əsasən ərzaq məhsullarından və əsgərlərin soyuqda qorunması üçün isti paltarlardan ibarət idi. Birbaşa səngərlərə getdik və apardığımız yardımları elə oradaca payladıq. Çox sevindirici hal idi ki, bizim müraciətimizdən sonra Abşeron rayon məktəbliləri də təşəbbüsümüzə qoşuldular. Hər bir məktəbli Novruz bayramında evlərində bişən şirniyyatlardan və analarının toxuduqları isti əlcəkdən, corabdan gətirərək verirdilər. Bir dəfə isə həmin ərzaqları gətirən məktəbliləri cəbhə bölgəsinə - Füzuliyə, Haramı düzünə apardıq. Həmin mənzərəni görmək lazım idi. Məktəblilər əsgərlərlə görüşür, apardıqları ərzaq məhsullarını onlara verir və bundan hədsiz sevinirdilər.

Vətənin bu dar günündə əsgərlərə yardım etmək, onlarla birgə olmaq məktəblilərdə vətənpərvərlik duyğularını gücləndirmişdi. Hərbi hissələrdə əsgərlər arasında ruh yüksəkliyi yaratmaq, onların əhval-ruhiyyəsini yüksəltmək üçün konsertlər də təşkil edirdik. O zaman mən Müdafiə Hazirliyinin Bakıdakı hərbi hissələrinin birində fəaliyyət göstərən hərbi ansabl ilə müqavilə bağadım. Və bununla da biz döyüş bölgələrimizdə konsertlər təşkil olunmasına nail olduq.

- Məcburi köçkün ailələrinə də yardım göstərdiyinizi qeyd etdiniz. Bu yardımlar hansı istiqamətdə olurdu?

- 1994-cü ildən 2000-ci ilədək əsgər və şəhid, eyni zamanda məcburi köçkün uşaqları üçün yay istirahət düşərgələri yaratmaq barədə düşündüm. Çox çətinliklə də olsa buna nail oldum. 100 uşağı himayəmə götürdüm. Nabranda “Hünər” adı altında düşərgə yaratdım. Doğma yurdundan didərgin düşmüş, səfalı yerlərdən gəlmiş və şəhərin istisində yataqxanalarda, uşaq bağçalarında sığınacaq tapan bu uşaqlar üçün yay istirahət düşərgəsinin yaradılması onlarda həm də mənəvi bir dayaq anlamı daşıyırdı. Bu işin həyata keçməsində mənə köməyini əsirgəməyən hər kəsə minnətdaram.

- Deyirsiniz ki, əsgər ailələrinə övladlarından məktub verərdiniz. Bu müddət ərzində hansısa ailəyə qara xəbər çatdırmışdınızmı?

- Əlbəttə çox olub. Ancaq yaşadığım bir hadisəni heç vaxt unuda bilmirəm. Çünki bu, mənim verdiyim ilk qara xəbər olub. Bizim təşkilatın üzvlərindən biri səngərdə əsgər meyidini görüb, onun boğazından asılmış patronun içində adı və ünvanı göstərilmiş ünvanı aşkarlayanda mənə məlumat verdi. Həmin ünvanda əsgərin Abşeron rayonundan olduğu göstərilirdi. Sözügedən hərbi komisarlığa getdim, ancaq dedilər ki, bu adda əsgərləri yoxdur. Bu zaman mən öz xəttimlə aşkarladım ki, həmin ölən əsgər Abşeron rayon Çaylı qəsəbəsinin sakinidir. Atası ilə görüşdüm və bildirdim ki, cəbhəyə gedib oğluna baş çəksin. Ölüm xəbərini verməyə cəsarət etmirdim. Atası məsələnin nə yerdə olduğunu başa düşmüşdü. Oğlunun şəhid olmaq xəbərini eşidəndə atanın qaməti əyildi və heç nə demədən səssizcə göz yaşlarını tökdü. Həmin mənzərə indi də qəlbimi parçalayır. Qara xəbəri vermək dəhşətdir ki, mən bunu dəfələrlə yaşamışam.

1998-ci ildə Qarabağ koordinasiya şurasına qoşuldum. Qarabağla bağlı keçirilən bütün tədbirlərdə iştirak etdim... Sonra Qarabağ Azadlıq Təşkilatında fəallardan oldum. Qarabağla bağlı piketler, mitinqlər və s. keçirdik.

Mən bütün gəncliyimi, demək olar ki, ömrümün çoxunu orduya həsr etdim. Hansı şəraitdə bilirsinizmi? Yataqxanada yaşaya-yaşaya. Başqaları özləri üçün karyera quranda, gəncliyini yaşayanda mən isə savaş zonasında ölümlə üz-üzə gəlirdim. Dəfələrlə mühasirədə qalmışam. Məni erməni xislətlilər ermənilərə satmaq istəyiblər. 2012-ci ilin oktyabr ayında Prezident Administrasıyasında oldum. 22 ildir hərbi jurnalist kmi ictimai-siyasi şöbəyə müraciət etdim, yazılı ərizə ilə. Jurnalistlər üçün tikilən mənzil növbəsinə dayanmaqda özümü haqlı hesab edirəm. Müraciətimi götürüb dedilər ki, 2013-cü ildə Mətbuat Fondu sənəd qəbulunu elan edəcək. Ancaq növbəyə dayanmaq üçün nə şərtlər qoyulacaq, Allah bilir. Mən hərbi jurnalist kimi mənzillə bağlı Ali baş komandana müraciət edəcəm.

Ramid İBRAHİMOV

Bizim Yol.-2013.-16 yanvar.-S.-11.