«Milli maraqlar ön planda olmalıdır»

Respondentlər «Bizim Yol»un Azərbaycanın xarici siyasət prioritetləri və qonşu ölkələrlə münasibətlərini dəyərləndiriblər

Azərbaycan Respublikası 1991-ci il oktyabrın 18-də dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra milli dövlətçilik prinsiplərinə uyğun olaraq yeni xarici siyasət kursunun formalaşdırılması və həyata keçirilməsi ən vacib məsələ kimi qarşıda durdu. Ermənistanın Azərbaycana qarşı əsassız ərazi iddiaları ilə başlayan hərbi təcavüzün genişlənməsi isə Azərbaycanı ciddi siyasi və iqtisadi problemlərlə üz-üzə qoymaqla yanaşı, dövlətin xarici siyasət fəaliyyətində də mühüm vəzifələrin yerinə yetirilməsini ön plana çəkdi.

Vətəndaşlar arasında sorğu keçirərək Azərbaycanın qonşu ölkələrlə münasibəti və xarici siyasətinin prioritetləri ilə bağlı fikirlərini öyrəndik. Sorğu iştirakçılarına bu suallarla müraciət etdik:

1. Sizcə, Azərbaycan qonşu ölkələrlə münasibətlərini necə qurmalıdır?

2. Sizcə, Azərbaycanın xarici siyasətinin əsas prioritetləri sırasına nələr daxil olmalıdır?

Hüquqşünas Ellada Bayramova: "Birinci sualınıza cavab olaraq düşünürəm ki, hər qonşu ilə öz "dilində" danışmaq lazımdır. İkinci suala cavabım belədir: Azərbaycan xarici siyasətinin əsas prioritetlərini hər zaman öz vətəndaşının hüquqları və maraqları üzərində qurmalıdır. Belə olan şəkildə siyasət ədalətli olur".

Siyasi fəal Gülbəniz Bayramova: "Azərbaycanla qonşu ölkələrdən Türkiyə və Gürcüstandan başqa düşmən mövqeyi sərgiləyən dövlətlərdir. Qonşu dövlətlərlə münasibətlərdə Azərbaycan xalqının maraqları ön planda tutulmalıdır. İkinci suala cavab olaraq bildirim ki, istər xarici, istərsə də daxili siyasət türk birliyinin tərəfdarı olmalıdır".

Tarixçi Azər Nuriyev bildirir ki, Ermənistanla müharibə şəraitində olan ölkə kimi Azərbaycan qonşularla "sıfır" problem siyasəti yeritməlidir: "Nə qədər çətin olsa da, bunu bacarmaq lazımdır. İkinci sulınızla bağlı düşünürəm ki, xarici siyasətimizin əsas prioriteti Ermənistanın işğalçı dövlət olduğunu dünya birliyinə çatdırmaq olmalıdır. Ən önəmli məsələlərdən biri də demokratik dövlət imicinin daha da yüksəldilməsi prioritet kimi diqqət mərkəzində olmalıdır".

Bakı Dövlət Universitetinin tələbəsi Zeynəb Əkbər: "Qardaşımız olan Türkiyədən başqa bütün qurudan sərhəd qonşularımızın bizimlə üzdə dostluğu var. İranın, Gürcüstanın, Rusiyanın, Ermənistanın bizə yetərincə ziyanı dəyib. Həm can alıblar, həm torpaq. Amma bugünkü durumda əsla siyasət hisslərlə idarə olunmamalıdır. Yəni hər biriylə əlaqə qurulmalıdır. Acı həqiqətdir ki, bizim buna ehtiyacımız var. İkinci sualınıza cavabım budur ki, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünun təmin olunması başlıca olaraq xarici siyasətin prioriteti olmalıdır. Bununla yanaşı öz xalqının mədəniyyətini, tarixini, sərvətini xarici əlaqələr zamanı lazımi qaydada ön plana çəkilməlidir".

Bütöv Azərbaycan Gənclər Təşkilatının sədri Zəka Sahib: "Düşünürəm ki, ümumiyyətlə, hər ölkə ilə münasibətlərimizi onların dövlətimizə olan münasibətlərinə və Azərbaycanın ərazi bütövlüyü məsələsində tutduqları mövqeyə görə tənzimlənməlidir. Bununla yanaşı dövlətimizin ciddi hazırlanmış doktorinası olmalıdır. İkinci sualla bağlı fikrim budur ki, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü təbliğ edilməli, Ermənistanın işğalçı dövlət olduğu dünyaya çar çəkilməlidir. Eləcə də Azərbaycana parçalanmış xalq statusu əldə olunmalıdır və bütöv Azərbaycan ideologiyası xarici siyasətin əsas amilləri sırasına daxil edilməlidir".

Vuqar Abbasov bildirir ki, Azərbaycan qonşuları ilə münasibətləri qonşuluq prinsipləri əsasında qurmalıdır: "İstər qonşu dövlətlər, istərsə də qonşu olmayan dövlətlərlə münasibətlərdə milli maraqlar öndə olmalıdır. İstənilən halda birinci növbədə dövlət öz maraqlarını düşünməlidir.

İkinci suala cavabım: Elə etmək lazım ki, müstəqilliyimizə qarşı heç bir təhlükə olmamalıdır. Bütün münasibətlər olduğu ölkələrlə maraqları üst-üstə düşməlidir. Avropaya inteqrasiya etmək gərəkdir"

İngilis dili müəlliməsi Sədaqət İsmayılova: "Öz daxili siyasətini elə güclü qurmalısan və aparmalısan ki, qonşular özləri səninlə danışmağı, hesablaşmağı üstün tutmalıdır. Azərbaycanın neft kimi xəzinəsi var. İqtisadiyyatı güclü dövlətin siyasi iradəsi də güclü olur. Azərbaycanın xarici siyasət prioriteti milli maraqlar üzərində qurulmalıdır".

Yazar Kəmalə Şahbazi: "Düşünürəm ki, qonşularla münasibətimiz qarşılıqlı qurulmalı və faydalı olmalıdır. Qonşu ölkələrdən olan qardaş Türkiyə ilə isti münasibətlərimizi qoruyub saxlamalıyıq. Xarici siyasət hər bir dövlətin beynəlxalq aləmdə mövqelərinin möhkəmlənməsinə, ikitərəfli və çoxtərəfli münasibətlərin gücləndirilməsinə, mövcud problemlərin həllinə yönəlir. Odur ki, dövlətçiliyin, müstəqilliyin qorunması, milli təhlükəsizliyin təmin olunması xarici siyasətdə mühüm istiqamətlər kimi nəzərdən keçirilməlidir".

"Yeni Həyat" Humanitar və Sosial Dayaq İctimai Birliyinin sədri Nailə İsmayılova hesab edir ki, bütün dövlətlər biri birilə qonşudur: "Çünki biz eyni dünyada yaşayırıq. Və münasibətlər də qonşuluq prinsiplərinə əsaslanmalıdır. Söhbət yaxın qonşudan gedirsə, artıq burada münasibətlər qarşılıqlı olmalıdır, yəni yaxın qonşuluq siyasəti həyata keçirilməlidir. Belə ki, ilk öncə qonşuluq siyasətindəki dövlətlərarası sərhədlər prioritet məsələ kimi hər iki dövlət tərəfindən qorunmalı və onun şərtlərinə əməl olunmalıdır. Azərbaycana gəlincə, bizim dövlətimiz istər yaxın, istərsə də uzaq qonşuluq siyasətini artıq qurmuş və bu məsələdə bütün prinsiplərə yüksək səviyyədə əməl edir. İkinci suala cavabım odur ki, Azərbaycanın xarici siyasətinin prioriteti beynəlxalq təşkilatlara inteqrasiyadır, ölkəmizin bu təşkilatların konvensiyalarına qoşulması buna bariz nümunədir".

Babək Cəfərov bildirir ki, Azərbaycanın qonşu ölkələrində onun tarixi torpaqları var: "Hazırda Ermənistandan başqa qonşu ölkələrdə olan tarixi torpaqlarımıza gedib-gələ bilirik. Ermənilər ərazi bütövlüyümüzü dəfələrlə pozubdur, Qarabağı işğaldan azad etməliyik. Qonşu ölkələrdə olan tarixi torpaqlarımızı da unutmamalıyıq. İkinci suala cavabım odur ki, ölkələrlə və beynəlxalq təşkilatlarla faydalı münasibətlər qurulmalıdır".

Siyasi fəal Gövhər Hacıyeva suallarımıza cavab olaraq bildirdi ki, qonşu ölkələrə münasibətlər mütləq milli maraqlar üzərində qurulmalıdır: "İkinci suala cavabım odur ki, ehtiyatlı və hər zaman müdafiəyə hazır bir siyasət qurulmalıdır".

Sevinc Əhmədova deyir ki, Azərbaycan qonşu ölkələrdən başı bəlalar çəkdiyini unutmamalıdır: "İkinci suala cavabım budur ki, Azərbaycan xarici siyasətinin prioritetində öz xalqının mənafeyini qorumaqla yanaşı, demokratik islahatlar aparmalıdır".

Mənsur Rəğbətoğlu hesab edir ki, Azərbaycanın qonşu dövlətlərlə münasibətləri həmişə qaydasında olub: "Lakin tarix də göstərir ki, heç vaxt ölkəmizin qonşu baxımından bəxti gətirməyib. Separatçılıq sanki hamısının qanına işləyib. Müəyyən qədər Türkiyənin münasibətləri normaldır. Lakin dövlətçilik maraqları məsələsinə gələndə Türkiyə də Azərbaycanı qıcıqlandıracaq qərarlar verir. Ümumi halda isə Türkiyə bizim üçün yaxşı qonşudur. Ermənistan, Rusiya və Gürcüstandan isə ümumiyyətlə danışmağa dəyməz. Bu dövlətlərin ərazilərinin müəyyən hissəsini Azərbaycan torpaqları təşkil edir. Qıcıqlandırıcıdır. Məsələn, gürcülərin Zaqatala və Qax rayonlarına iddia etməsini başa düşmürəm. Borçalı, Tiflis bizim deyilmi? Bizimdir. Gürcülər bunu bilirlər. Və separatçıdırlar. Dərbənd və Cənubi Azərbaycan bizim deyil, bütün Ermənistan Azərbaycanın tarixi əraziləri deyilmi? Belədir. Bu gün həmin dövlətlər separatçılığı özlərinə alət edib absurd iddialarla Azərbaycanın üzərinə gəlirlər. Buna baxmayaraq Azərbaycan heç vaxt bu dövlətlərə qarşı hansısa iddialarla çıxış etməyib. Görünür, ən azından özümüzün olanı qaytarmaq çabasında olmalıdır ki, yerində sakit otursunlar. Gürcüstan, Rusiya, İran və Ermənistan bu istiqamətdə aqressivləşdikcə, bu artıq zərurətə çevrilir.

İkinci sualla bağlı fikrim budur ki, region və dünyada baş verən gərgin proseslər bütün dövlətlər üçün təhdid mənbəyinə çevrilib. Müharibələr bəşəriyyətin bədəninə zəhərli sarmaşıq kimi sarılıb. İkili standartlar dünyanı yeni təhlükələrə hamilə buraxıb. Qlobal güclərin cəmiyyətlər üzərindən oynadıqları siyasi oyunlar bəşəriyyəti içərisinə qaz doldurulmuş şar kimi şişirir. Artıq partlamağa hazırdır. Müharibələrin dini, təriqət, məzhəb, etnik, sinfi və sosial zəmində aparılması prosesləri daha da təhlükəli hala soxur. Dini ayrı-seçkilik zəimnində baş verən digər müharibələrdən biri də Ermənistan-Azərbaycan qarşıdurmasıdır. Beynəlxalq hüquq tapdalanaraq, Ermənistan və Azərbaycanı Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə görə, eyni çəkilməsi təhlükənin hansı ölçüdə olmasını isbat edir. Heç bir halda vicdani və əxlaqi narahatlıqları olmayan barbar şəbəkələrin dünya üzərində palazlanması ikili standartlardan qaynaqlanır. Beynəlxalq qurumlar hədəfə aldıqları cəmiyyətləri ABŞ, Rusiya və Çin jarqonu ilə məhv edirlər. Vatikan kilsəsinin lənətlədiyi müsəlman ölkələrində də artıq müqəddəratları bu dövlətlər təyin edirlər. Xristian cəbhəsi qurban ovuna çıxmaqdan doymur. Bu isə əsəbləri tarım çəkir. Əvvəlcə ayrı-ayrılıqda ölkələri, indi isə qitələri cəhənnəm coğrafiyasına çevirirlər. Qlobal imperializm öz iqtidarını qurmaq üçün içərisi insan dolu ölkələri və qitələri cansız obyektlər kimi dağıdırlar. Nə müqəddəslik, nə insani, nə fəlsəfi dəyərlər qalıb. Dilqəm Əsgərovu öz vətənində əsir saxlamaqdan böyük əxlaqsızlıq yoxdur. Proseslər nəzərə alınıb işğalda olan ərazilər azad edildikdən sonra Azərbaycan bitərəfliyini elan etməlidir".

Ramid İBRAHİMOV

Bizim yol.-2014.- 9 avqust.- S. 11.