«Həyatda aktyor deyiləm» - Afaq Bəşirqızı

«Əgər sənətkar primitiv teleserialda çəkilirsə, buna maaş azlığını əsas gətirməsi bəhanədir»

Müsahibimiz Azərbaycanın xalq artisti, Azərbaycan Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin professoru, gülüş ustası Afaq Bəşirqızıdır. Müsahibəni təqdim etməmişdən öncə Afaq xanım haqqında qısa məlumat vermək istəyirik. Afaq Bəşirqızı 1955-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub.1974-1979-cu illərdə İncəsənət Universitetinin Mədəni Maarif fakultəsində təhsil alıb. Ailəlidir, bir oğlu var. Afaq xanım aktyorluq fəaliyyətinə 1973-ci ildə Lənkəran Dövlət Dram teartında başlayıb. İlk rollarından özünü istedadlı, işgüzar, səhnəyə böyük məhəbbətlə bağlı, daim axtarışda olan sənətkar kimi göstərərək, tamaşaçıların dərin rəğbətini qazanıb.

1975-ci ildə Sumqayıt Dövlət Dram teatrında işləməyə başlayıb. Artıq, əsasən komik rolların ifaçısı kimi daha da püxtələşən Afaq Bəşir qızı Sumqayıt teatrında klassik və müasir dramaturqların əsərlərində baş rolları ifa edərək, şöhrət qazanıb. Onun “Bəxt üzüyü” tamaşasında yaratdığı “Söylü” obrazı öz koloritinə, tutumuna, yüksək bədii keyfiyyətlərinə görə klassik nümunədir. Eyni adlı filmin xalq tərəfindən sevilməsində də Afaq xanımın xidməti böyükdür.

1989-cu ildə Afaq Bəşirqızı Azərbaycan Dövlət Musiqili Teatrına dəvət alıb. Bu illər ərzində o, “Subaylarınızdan görəsiniz” əsərində “Səməni”, “O olmasın, bu olsun”da “Sənəm”, “Bankir adaxlı” tamaşasında “Nisə”, “Məhəbbət oyunu” tamaşasında “Səltənət”, “İtgin ər”də “Məleykə”, “Məsmə xala dayımdır”da “Məsmə” və s. tamaşalarda baş və əsas roları oynayaraq bir-birindən maraqlı obrazlar yaratmağa nail olmuşdur. A.Bəşirqızı teatr yaradıcılığı ilə yanaşı bir sıra kino və televiziya tamaşalarında da çəkilib. (“Bəxt üzüyü”, “Evləri köndələn yar”, “Yaşıl eynəkli Adam”, “Nekroloq” və s.). Yaradıcılığının ən güclü çiçəklənmə dövrünü keçirən Afaq xanım, bu gün də fəal axtarışlardadır. O, 7 ildir ki, Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində aktyorluq kursunu aparır. A.Bəşirqızı 1989-cu ildə “Əməkdar artist”, 1993-cü ildə “Xalq artisti” adına layiq görülüb. O, 2 dəfə - 1993-cü ildə və 2003-cü ildə “Qızıl Dərviş” mükafatına layiq görülüb, kino fəaliyyətini davam etdirir, televiziyada və dövlət konsertlərində çıxış edir.

Aktrisa Afaq Bəşirqızı sənətdə ifa etdiyi rollarla milyonların sevgisini qazanıb.

Aktrisanın filmoqrafiyasında 15 film var: “Bəşir Səfəroğlu” (film, 1969), “Evləri köndələn yar” (film, 1982), “20+1” (film, 1986, qısametrajlı bədii süjet-Mozalan № 105), “Gözbağlıcı” (film, 1986), “Yaşıl eynəkli adam” (film, 1987), “Bəxt üzüyü” (film, 1991), “777 №-li iş” (film, 1992, tammetrajlı bədii film), “Bala-başa bəla!” (film, 1995), “Yarımştat” (film, 1996), “Yaşıl eynəkli adam-2” (film, 1999), “Nekroloq” (film, 2001), “Yaşıl eynəkli adam-3” (film, 2002), “Dəvətnamə” (film, 2003), “Girov” (film, 2005), “Bankir adaxlı” (film, 2008).

Biz xalq artisti ilə müsahibəyə hazırlaşərkən o tamaşa məşqində idi. Bizim məşqi izləmək şansımız oldu. Elə müsahibəmizə də məşqlə bağlı sualımızla başladıq.

- Afaq xanım, hansı tamaşanın məşqində iştirak edirsiniz?

- Martın 10-da Azərbaycan Dövlət Musiqili Teatrının səhnəsində iki hissəli burlesk olacaq. “Bu bizik-Musiqili teatr” tamaşası göstəriləcək. Tamaşanın qurluşçu rejissoru xalq artisti İranə Tağızadədir. Tamaşada teatrın bütün kollektivi iştirak edəcək. Bu tamaşa bir növ qala konsertdir. Belə ki, teatrın repertuarında olan tamaşalardan səhnələr olacaq. Yenilənmələr var, bu tamaşa rejissor təxəyülünün məhsuludur. “Xanuma” tamaşası 3 il bundan öncə mənim üçün tamaşaya qoyulub.

Bu tamaşa gürcü rejissoru Qoça Qopanadzenin qurluşu əsasında səhnələşdirilib. Elə oldu ki, primyerası teatrın təmir dövrünə düşdü. Biz bu tamaşanın Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının səhnəsində oynamalı olduq. Dekorlar, rəssamlar, paltarların tikilişi-hamısının müəllifi gürcülər idilər. Onlar burdakı səhnənin parametrlərini nəzərə almışdılar. Tamaşanın təqdim olunmasında müəyyən problemlər oldu, ancaq biz bunu səhnələşdirə bildik. Tərəf müqabillərim Əliməmməd ilə Gülcahan Salamovlardır. Hər bir sənətkar xoşbəxtdir ki, onun tərəf müqabili var. Tərəf müqabili deyəndə mən geniş mənada deyirəm. Yəni, səni başa düşən, hiss edən, bir-birini tamamlayan, tamaşaçının zövqünü oxşayan tərəf müqabilin olması arzuolunandır.

- Fəaliyyət göstərdiyiniz teatrda hansı yeniliklər var, həm texniki, həm də yaradıcılıq baxımından.

- Azərbaycan Dövlət Musiqili Teatrının binasının yenidən qurulması nəticəsində burada texniki imkanlar yüksək səviyyədə təşkil olunub. Bizim teatra Mini Baskala deyirlər. Çünki Basqala teatrının tərtibatından burada istifadə olunub. Teatrın 460 yerlik zalı ən müasir avadanlıqla təchiz olunub. Oturacaqlar və mebel yeniləri ilə əvəzlənib, 360 dərəcə fırlanan səhnə tamamilə yenidən qurulub. Burada ən müasir səs-akustika sistemi quraşdırılıb. Səhnənin işıq sistemləri də müasir layihə və texnologiyalar əsasında yenilənib. Binanın bütün xidməti və qrim otaqlarında əsaslı təmir işləri aparılıb. Onu da deyim ki, bizim teatrın adından komediya sözü götürüldü. Yəni tetarımız universallıq xarakteri daşıyır. Burada dram, muzikl, balet, komediya da ola bilər. Yaxşı rejissor bu teatr binasında bütün tamaşaları qoya bilər.

O ki qaldı yaradıcılıq baxımından yeniliyin nədəb ibarət olmasına, Məşqlərdə gənc aktyorları görürəm.

-Onların potensiallarını, istedadlarını necə dəyərləndirirsiniz?

- Hələ ki, bir nəticəm yoxdur. O zaman dəyərləndirəcəm ki, həmin aktyorunn rolunu tamaşada necə oynadığını görəcəm.

- Aktrisa olaraq Azərbaycan teatrının bu günki durumunu necə qiymətləndirirsiniz?

- Azərbaycan teatrının durumu həmişə ictimaiyyətlə uyğunlaşıb və uyğunlaşacaq da. Həyatda problem varsa, teatrda da problem olacaq. Arzulayıram ki, bu problem aktyor, rejissor probleminə, yəni yaradıcı adamların azlığına, qeyri-peşəkarlığa gətirib çıxarmasın.

- Siz öncə dediniz ki, teatrda hər çür şərait yaradılıb, rejissorlar istədiyi tamaşanı səhnəyə qoya bilərlər. Rejissorlara səlahiyyət verilibmi ki, istədikləri tamaşanı qoya bilsinlər?

- Bilirsiniz, çox teatrlara rejissorlar öz təklifləri ilə müraciət edirlər. Əlbəttə, bizim teatra da xarici ölkələrin rejissorları da müraciət edirlər. Öz tamaşalarını Azərbaycan Dövlət Musiqili Teatrının səhnəsində qoymaq istəyirlər. Yaxın gələcəkdə özbək rejissorunun tamaşası, Türkiyənin klassik tamaşası olan “Yeddi hərbi hörmüz” tamaşası səhnəyə qoyulmalıdır. “Xanuma” tamaşasının rus variantı işlənəcək, eləcə də Azərbaycan variantı yenidən təqdim olunacaq. Rejissor gəlib teatra müraciət edirsə, həmin rejissor teatrın potensialına uyğundursa, qəbul edilir. Əlbəttə ki, rejissor hər hansı bir teatra müraciət edəndə oranın texniki və yaradıcılıq imkanlarını nəzərə alır.

- Aktyorlardan aldığımız müsahibədə onlar maaş azlığı məsələsini qabardırlar...

- Aktyor və rejissor Hüseyn Sarablinskinin dövründən ta bu günə kimi az maaş alıb. Aktyorlar az maaşla çox böyük işlər görüblər. Fədakarlıq ediblər. Qram qızıla yetməyən maaşla aktyorlar adlarını tarixin qızıl səhifəsinə yazıblar... Deyim ki, aktyorlar bazar şərtlərinə uyğun yaşamaq üçün təklifləri dəyərləndirirlər, yəni dubliyajlarda, reklamlarda iştirak edirlər. Mən bu təklifləri qəbul etmirəm. Mən özümü ancaq səhnədə aktyor görürəm, həyatda aktyor deyiləm. Həyatda mən başqa Afaqam.

- Kino və teleseriallar üçün dövlət büdcəsindən maliyyə vəsaiti ayrılıb. Aktrisa olaraq uğurlu hesab etdiyiniz filmlər, teleseriallar varmı?

- Son illərdə nəsə etmək istəyirik. “Dolu”, “Aktrisa” filmləri nisbətən o biri filmlərdən fərqlənir. Yəni hardasa nümunə gətirmək olar. Teleseriallarda isə hələ ki, professionallığı görmürəm. Bu barədə açıqlama vermək istəmirəm. Bir məsələni deyim. Əgər bir insana ödül verirlərsə, bunu onun əməyinə görə verirlər. Yaxşı ad, «yaxşı insan» deyilir, ölümündən sonra isə rəhmət oxunur. Sənətkara isə ordenlər, adlar verilir. Əgər sənətkar primitiv teleserialda çəkilirsə, buna maaş azlığını əsas gətirməsi bəhanədir. Sənətkar özünə hörmət etməlidir, dəyər verməlidir.

- Yeni ssenarilər, tamaşalar varmı?

- Son üç ayda mənə 5 ssenari təklif olunub. Mən onları bəyənməmişəm. Etiraf edim ki, teatrla bağlı öz planlarım var. Özümün rəhbəri olduğum “Bəşir” Teatrı ilə xarici səfərim-qastrolum olacaq. Yəni işim başımdan aşır. Odur ki, teleseriallarda çəkilməyə vaxtım yoxdur. Hətta xoşuma gələn ssenari və profassionallıq olsa belə.

- Sizcə, ssenaristlər öz fikirlərini yazmaqda azaddırlar?

- Məncə, azad deyillər.

- Sizə görə, ən uğurlu tamaşanız hansıdır?

- Tamaşaya uğur verən mənəm. Rejissorun professionallığından əmin olmasam, ssenari xoşuma gəlməsə Afaq Bəşirqızını güclə o tamaşada oynatmaq mümkün deyil. Hətta teatrın ümumi mənafeyinə görə olsa belə.

- Afaq xanım, bizim ənənəvi sualımız var. Bizim soruşmadığımız, amma sizin demək istədiyiniz varmı?

- Martın 10-u tarixi Azərbaycanda “Teatr günü” olaraq qeyd olunur. Mən aktyorlara can sağlığı arzulayıram. Aktyor incə qəlbli insandır. Aktyorun öz xasiyyətindən əlavə sənəti ilə bağlı da xasiyyəti olur. Aktyor diqqətdə olmaq, qayğısına qalınmaq, əzizlənmək, nəvaziş, zəhmətinə uyğun dəyərin verilməsini istəyir. Kim dəyər verirsə, sağ olsun.

Ramid İbrahimov

Bizim yol.-2014.-26 fevral.-S.13.