Qız Qalası “Avropa qiyafəsində”...

Qədim memarlıq incisi konservasiya olunaraq yenidən ziyarətçilərin üzünə açılıb, lakin paytaxt sakinləri bu yenidənqurmadan məmnun deyillər

Şəhərimizin qədim tarixinin əsas rəmzlərindən biri, milli memarlığımızın incisi, YUNESKO-nun Dünya İrsi Siyahısına daxil edilmiş Qız Qalası aparılan konservasiya işləri və yeni muzey ekspozisiyasının qurulmasından sonra öz qapılarını ziyarətçilər üçün açıb. 2 yanvar 2014-cü il tarixindən Bakı sakinləri və şəhərin qonaqları Qız Qalasını ziyarət edərək yeni muzey ekspozisiyası ilə hər gün saat 10.00-dan 18.00-dək tanış ola biləcəklər.

Qız Qalasında muzey konservasiyası işlərinə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiq edilmiş “Bakının tarixi mərkəzinin konservasiyası üzrə ətraflı Baş Plan”a uyğun olaraq 2009-cu ildə başlanılıb. İstifadə olunacaq bərpa materiallarının, konservasiya üsulunun seçilməsindən və müvafiq sınaqlardan sonra, 2011-ci ilin mart ayında abidənin kontrforsu və baxış meydançasında başlayan müvafiq işlər, 2012-ci ilin iyun ayından Qalanın əsas dairəvi hissəsinin fasadında davam etdirilib. 2013-cü ilin yanvar ayında abidənin daxilində konservasiya işlərinə start verilməsi ilə əlaqədar Qala ziyarətçilər üçün bağlı elan olunub.

Nazirlər Kabineti yanında İçərişəhər Dövlət Tarixi-Memarlıq Qoruğu İdarəsindən verilən məlumata görə, konservasiya işləri avstriyalı bərpaçı mütəxəssis, dünyanın müxtəlif yerlərində 400-dən artıq abidəni, o cümlədən İçəri Şəhərdə yerləşən “Məhəmməd məscidi”ni bərpa etmiş Erix Pummerin rəhbərliyi altında xarici və yerli mütəxəssislər tərəfindən həyata keçirilib.

Konservasiya prosesi həmçinin, abidənin tarixinin və təyinatının öyrənilməsində öz töhfəsini verə bilən elmi tədqiqatlarla müşaiyət olunub. Cari ilin oktyabr ayında Qız Qalasının həm fasadında, həm də daxilində bərpa və konservasiya işləri müvəffəqiyyətlə başa çatmış və Qalanın daxilində beynəlxalq standartlara cavab verən müasir muzey ekspozisiyasının yaradılmasına başlanılıb.

“2013-cü ilin dekabrın 30-da Prezident İlham Əliyev Qız qalasında həyata keçirilən konservasiya işləri və yeni yaradılan muzey ekspozisiyası ilə tanış olub. Son illər tarixi abidələrimizin qorunub saxlanması və bərpası məqsədilə dövlət səviyyəsində silsilə kompleks tədbirlər həyata keçirilir. Qədim İçərişəhərdə yerləşən abidələrin konservasiyası və bərpası istiqamətində görülən işlər də bu tədbirlərin tərkib hissəsidir. Əsrlər bir-birini əvəzlədikcə Qız Qalası təbii proseslərin təsiri nəticəsində zədələnərək ciddi təhlükə ilə üz-üzə qalsa da, bu möhtəşəm abidə tarixin bütün sınaqlarına sinə gərərək ümumilikdə öz ilkin görkəmini və struktur quruluşunu qoruyub saxlaya bilib. Ötən əsrin 60-cı illərində aparılan bərpa işlərindən sonra bu abidə muzey kimi fəaliyyət göstərib.

Dünya əhəmiyyətli bu abidənin qorunub saxlanması və mövcud görkəmdə gələcək nəsillərə çatdırılması üçün Prezident İlham Əliyevin tapşırıqları əsasında 2009-2013-cü illərdə burada konservasiya işləri aparılıb. Həmin layihə çərçivəsində həyata keçirilən konservasiya tədbirlərində başlıca məqsəd tikilinin zahiri görünüşünə xələl gətirmədən təbii dağılma prosesinin və insan amilinin abidəyə əsrlər boyunca vurduğu ziyanın aradan qaldırılması idi. Elmi araşdırmalara əsaslanan bu layihənin reallaşdırılması zamanı müasir texnologiyalardan geniş istifadə edilmişdir. Burada aparılan işlər nəticəsində Qız Qalasının təkrarolunmaz görkəmi tam bərpa edilmiş, bu bənzərsiz abidə yenidən istifadəyə verilib”, -deyə “İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsinin məlumatında bildirilir.

Məlumatda o da qeyd edilir ki, 2013-cü ilin oktyabrında Qız Qalasının həm fasadında, həm də daxilində bərpa və konservasiya işləri uğurla yekunlaşdırılıb: “Bununla yanaşı, qalanın daxilində beynəlxalq standartlara uyğun müasir muzey ekspozisiyası yaradılıb. Konservasiya prosesi dövründə abidənin tarixinin və təyinatının öyrənilməsində mühüm rol oynaya biləcək elmi tədqiqatlar da aparılıb. Milli mənəvi dəyərlərimizin, maddi mədəniyyət abidələrimizin qorunub saxlanmasına və təbliğinə həssaslıqla yanaşan Heydər Əliyev Fondu konservasiya tədbirləri zamanı yaxından dəstəyini, o cümlədən ekoloji məsələlərin həllinə hərtərəfli köməyini əsirgəməyib”.

İdarədən bildirildi ki, Latviyanın “DD Expo” şirkətinin təcrübəli mütəxəssislərinin köməyi ilə yaradılmış yeni muzey ekspozisiyası ilə tanışlıq zamanı ziyarətçilər Qalanın tarixi, daxili strukturu, tikilməsinin məqsədi və təyinatı ilə bağlı fərziyyələrlə, onu daimi əhatə edən əfsanələr və digər maraqlı faktlarla yaxından tanış ola biləcəklər. Qız Qalasının baxış meydançasından isə açılan mənzərə, həm qədim İçəri Şəhərin, həm də günü-gündən gözəlləşən və inkişaf edən müasir Bakının görüntüləri ziyarətçiləri heyran edəcəkdir.

Qız Qalasına giriş üçün biletin qiyməti qalxıb

Bu məlumatı alandan sonra Qız Qalasına yollandıq. Kassaya yaxınlaşanda məlum oldu ki, qalada aparılan konservasiya işləri və yeni muzey ekspozisiyasının qurulmasından sonra qalaya giriş biletinin qiymətləri qalxıb. Böyüklər üçün giriş biletinin qiyməti 2 manat, tələbələr üçün 60 qəpik, şagirdlər üşün isə 20 qəpikdir.

Kassir xanımdan zarafatyana jurnalistlər üçün giriş biletinin qiymətinin neçəyə olmasını soruşduq. O “jurnalistlər böyüklər sayılır” deyərək cavab verdi. Biletin üzərinə bələdçinin kim olması yazılmamışdı. Öyrəndik ki, qalada bələdçi yoxdur. Və giriş bileti “ELNAR” LTD şirkəti tərəfindən satılır.

Qalaya daxil olarkən qapıda bir nəfər bileti ona təqdim etməli olduğumuzu bildirdi. Məlum oldu ki, qaladakı pilləkən yenisi ilə əvəz edilib. Qız qalasının mərtəbələrində xüsusi monitorlarda bu abidənin tarixi, daxili strukturu, tikintisində məqsəd, təyinatı və sair məsələlərlə bağlı fərziyyələr, əfsanələr və digər maraqlı faktlar əks olunub. Ekspozisiyadakı stenddə qədim sənətkarlıq məmulatları barədə məlumat verilir. Hər bir mərtəbədə ekspozisiyaya uyğun işıqlandırma sistemi quraşdırılmıb. Burada Qız Qalasının müdafiə, istehkam, dini, rəsədxana və digər təyinatı barədə fərziyyələrlə, elmi araşdırmalarla tanış olmaq mümkündür. Monitorlarda Qız Qalasının təyinatı barədə film nümayiş etdirilir.

Ekspozisiyada Qız qalasının özünəməxsus və bənzərsiz memarlığı geniş əksini tapıb. Burada orijinal maket qurulub. Maketin üzərindəki monitorda qalanın daxili strukturu barədə müfəssəl məlumat yerləşdirilib. Qalada aparılan bərpa işlərindən sonra hər bir mərtəbədə ən müasir təhlükəsizlik, yanğından mühafizə sistemləri və digər müvafiq sistemlər quraşdırılıb.

Muzey ekspozisiyasında “Qədim məbəd” bölməsi ilə yanaşı “Bakının qəlbi” bölməsi də var. Köhnə Bakını əks etdirən monitorda şəhərin iqtisadi, gündəlik həyatı, dini və şəhərsalma mövzularına geniş yer verilib.

Burada Qız Qalası haqqında əfsanələrlə də tanış olmaq mümkündür. Ekspozisiyanın növbəti bölməsində Qız Qalasının müdafiə obyekti rolunu oynaması ilə bağlı fərziyyə və elmi araşdırmalardan bəhs edilir. Buradakı stenddə qədim silah nümunələri nümayiş olunur. Monitorlarda İçərişəhərin hərbi tarixi və burada baş verən döyüşlər əksini tapıb. Qalada uşaqların böyük marağına səbəb olacaq “İçərişəhərin müdafiəsi” adlı interaktiv oyun da təqdim edilir.

Ekspozisiyada Qız Qalasının qədim rəsədxana rolunu oynaması fərziyyəsi də yer ayrılıb. Bəzi fikirlərə əsasən, Qız Qalası əsas etibarilə Günəşin illik dövriyyəsini izləmək və bu prosesin önəmli məqamlarını öyrənmək məqsədilə ucaldılıb.

5 nəfər mühafizəçi

Qız Qalasının ən üst qatında insanların təhlükəsizliyi üçün şəffaf şüşədən qoruyucu da var. Bundan başqa qalada iki mühafizə polisinin əməkdaşı da təhlükəsizliyi qoruyur. Eləcə də 3 nəfər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsinin mükafizəçisi var.

Qalanın üst qatında, damın ortasında quraşdırılan stendin üzərində müxtəlif obyektlərin təsvirləri təqdim olunur.

Ziyarətçilərin təəssüratı...

Söhbət etdiyimiz ziyarətçilər qalada aparılan konservasiya işləri və yeni muzey ekspozisiyasının qurulmasından narazılıq ifadə etdilər. Paytaxt sakinləri hesab edirlər ki, qalanın tarixiliyi-qədimliyi qorunub saxlanmalıydı. Qalada olan divanın və işıq effektlərinin bar-restoran təəssüratı yaratdığı ifadə olundu. Və buna təəssüfləndilər.

“Tarix, mədəni və təbii irsi qoruma” İctimai Nəzarət Komitəsinin əlaqələndirici Aytəkin İmranova deyir ki, qalada aparılan konservasiya işləri və yeni muzey ekspozisiyasının qurulmasında tarixilik məhv edilib: “Bu isə qəbuledilməzdir. Ölkənin tarixini özündə əks etdirən abidəni hansısa xariciyə havələ etmək belə yanlışlıq idi. Qalada bərpa işləri aparacaq adam qalanın tarxini, onun mahiyyətini və əhəmiyyətini bilməli idi. Qalada apırılan “yenidənquruma işləri” tarixə ziddir”.

Ramid İBRAHİMOV

Bizim yol.-2014.-16 yanvar.-S.13.