“İndiki
mərmərli
Bakı
mənim şəhərim
deyil”
Xalq artisti Eldar Mansurovun APA-ya
müsahibəsi
- Eldar müəllim, bir müddətdir,
görünmürsünüz, nə yenilik var?
- Necə deyərlər,
yaşayırıq. Yeniliklər həmişə var. Mən
yaradıcılıqda planla yaşayan adam
olmadığıma görə, hansı işlər olacaq, gələcək
yeniliklər nədən ibarətdir, o haqda
danışmağa çətinlik çəkirəm.
-
Teatrlarla əməkdaşlığınız varmı? Siz
bir neçə tamaşaya musiqi yazmısınız...
- Açığı,
teatrla son vaxtlar ara-sıra məşğul oluram. Teatrda işlərim 80-90-cı illərdə olub.
2000-ci illərdə az da olsa, əsasən
Mərahim Fərzəlibəyovla bir yerdə
çalışmışıq. Nəyə
görə Mərahimlə? Biz həm
dostuq, həm də Mərahimdən başqa tək-tək
teatr rejissorları, teatr direktorları mənə müraciət
ediblər. Bir dəfə Amaliya Pənahovanın
teatrı üçün, bir dəfə də Rövşən
Almuradlının tamaşası üçün musiqi
yazmışam. Mən bir tendensiyanı
müşahidə edirəm. Bu,
keçmişdə də var idi. Hərənin
bir dostu vardı, onlar da özününküləri
çağırırdılar. Düzü,
belə şeyin əleyhinə deyiləm. Amma
məsələ ondadır ki, eynilikdən çıxmaq
üçün rejissor nəyə görə başqa bəstəkarlarla
işləməsin? Başqa bəstəkar
olanda rejissorun tamaşalarının rəngi dəyişir.
Bunu etmirlər. Yəqin səmimiyyətimə
inanarsınız: bunu özümə görə demirəm. İstəyirlər çağırsınlar, istəmirlər,
çağırmasınlar. Artıq həvəsim
də yoxdur.
- Həvəsim
yoxdur desəniz də, içinizdəki o ehtiyacı hiss
etdim...
- Yazmaram demədim. Belə
desəm, qeyri-səmimilik olar. Vacib olan bəstəkarın
hansı rejissorla işləməsidir. Bu
gün yaxşı rejissor çox azdır. Onların da öz adamları, öz dostları var.
Musiqinin klassik janrından başqa bütün janrlarında həvəskarlar
düşüb ortalığa. İndi
musiqiləri aranjemançılar yazır. Hamısı da maliyyəyə bağlı məsələlərdir.
Çünki bəstəkara gərək pul verəsən.
Belə deyim, yaxşı mal bahalı olur.
Bu gün bəstəkarları hörmətdən
salıblar. İşlərin
hamısını aranjemançılar görür.
-
Hörmətdən düşməyin ağrısını
gündəlik həyatınızda hiss edirsiniz?
- Çəkilmişəm kənara,
görüm, bunun axırı necə olacaq? Yalandan
deməklə deyil ki, Azərbaycan musiqisi uğur qazanır.
Vallah, nə o ifaçılar qalıb, nə də
o bəstəkarlar. Qalan tək-tək
adamları da kino və teatr musiqisindən o qədər
uzaqlaşdırıblar, vəziyyət bu yerə gəlib
çıxıb.
- Köhnə Bakının xiffətini çəkən
adamlar çoxdur.
Müsahibədən əvvəlki söhbətimizdə hiss
elədim ki, sizin xiffətiniz başqalarınkına
oxşamır...
- Mən köhnə Bakının
adamıyam. İndiki mərmərli Bakı mənim
şəhərim deyil. Yayın möhkəm
isti günlərindən birində bulvara getmişdim.
Fontanın yanında dayandım ki, su dəysin, bir az sərinlənim. Bir oğlan
üstümə gəldi ki, burda dayanmayın, olmaz. Sən demə, bulvarın direktoru deyib, camaatı
bura yaxın getməyə qoymayın. Dünyanın
hər yerində yaşıllığın üstündə
gəzirlər, bizdə fontanın yanında dayanmağa
qoymurlar. Bunların hamısı
yalançı gözəlliklərdir. Yaxın
durmayın, uzaqdan baxın, gedin. Ona görə
mənim Bakım başqa idi. Mənim şəhərimdə
səmimi insanlar, kişi adamlar var idi.
- İçərişəhərdə
doğulan adamın belə şeyləri qəbul etməyi
ikiqat çətindir...
- Hərdən
gedirəm. İçərişəhər də
o deyil. Məsələn, indi İçərişəhərdə
yaşamaram. Əxlaq qaydaları,
insanların münasibəti, mühit dəyişib. Mən
içərişəhərli balası, hərdən yas yerinə
gedirəm, şlaqbaumun arxasında dayanan adam
girəndə də beş manat istəyir, çıxanda da. Üç-beş nəfər tanınmış
içərişəhərli qalıb, onlara da belə
münasibət göstərilir.
- Sizin
dövrünüzlə müqayisədə bir gənc
üçün bəstəkar kimi yetişmək, tanınmaq
çətindir?
- Bu gün bəstəkarlıq
ən hörmətsiz sənətdir. Məsələn,
istəmərəm hansısa gənc Eldar bəstəkar olsun.
İndi hamı özünə bəstəkar
deyir. Onların yanında bəstəkaram
deməyə utanıram. Təhsili olmayan, savadı
olmayan adam da özünə bəstəkar
deyir.
- Nə
vaxt hiss etdiniz ki, sizi atanıza görə yox,
özünüzə görə tanıyırlar?
- Mənə elə gəlir,
atam rəhmətə gedəndən sonra. Atam
dünyasını dəyişməmişdən qabaq bəzi
ağzıgöyçəklər deyirdilər, Eldara musiqiləri
atası bəstələyir. Mənim atam
tarçalan idi, xalq musiqiləri, muğamlar ifa edirdi. Mən
isə estrada musiqisi yazırdım. Atam
dünyasını dəyişəndən sonra o adamlara
deyirdim, yaxşı, Bəhram Mansurov yoxdur, mənim
üçün mahnını indi kim
yazır? Bəzən deyirlər, sənin
şah əsərin “Bayatılar”dır. Elə
düşünmürəm. Mənim
şah əsərlərim başqadır. Sadəcə,
“Bayatılar” çox məşhurlaşdı, oxundu. Mənim daha yaxşı musiqilərim var.
- Eldar
müəllim, bu sualı bəstəkara vermək bəlkə
yaxşı çıxmır, amma cavab verəcəyinizə
inanıram: məşhur olan, amma ciddi musiqi kriteriyalarına
görə zəif qiymətləndirdiyiniz əsəriniz var?
- Zəif deyə bilmərəm,
amma... Bilirsiniz necədir, bəxti gətirən və bəxti
gətirməyən əsərlərim var. Əsər də
insan kimidir: naxışı ya gətirir, ya gətirmir. Məsələn, “Bayatılar”ı yazanda eyni vaxtda
Firəngiz Rəhimbəyovanın oxuduğu “İnanıram
sevgiyə” mahnısını da yazmışdım. “Bayatılar”ın bəxti gətirdi, o birinin yox.
Mənim aləmimdə “İnanıram sevgiyə”
daha üstündür. Daha doğrusu,
heç yanbayan qoymaq olmaz. Sadəcə,
naxışı gətirmədi. Taledir də...
- Bizim
musiqi tariximizdə istedadlı, amma naxışı gətirməyən
bəstəkarlar da olub...
- Çox olub, amma ad çəkib
onların ailələrini narahat etmək istəməzdim. Ailələri düşünmür ki, onlar
naxışı gətirməyən bəstəkardırlar.
Heç kimin xətrinə dəyməmək
üçün susmağım yaxşıdır.
-
İstəyirəm bir az da ailəniz,
atanız haqqında danışaq...
- Tək-tək adamlar var idi ki, bizim
evdə olmayıb. Zakir Bağırov mədəniyyət
naziri olanda xaricdən gələn qonaqları
qarşılamağı atama həvalə edirdi. Bizim evdə
aşı köhnə qayda ilə -
qaşıqla yox, əllə yeyirdilər. Macarıstandan bir bəstəkar
gəlmişdi, görüb hamı əllə yeyir, bu da ha
çalışıb, alınmayanda, aşı
götürüb töküb ovcunun içinə,
başlayıb yeməyə. (Gülür).
Yadımdadır, atam ona deyirdi, bundan sonra səndə
alınmaz, gecdir. Mən xoşbəxt
adamam ki, evimizdə böyük sənətkarları görmüşəm.
Seyid Şuşinski, Qurban Pirimov, Yavər Kələntərli,
Mirzə Mansur, Fikrət Əmirov, Əlövsət Sadıqov
və başqaları. Ailənin ilki
olduğuma görə, ad günlərimi təmtəraqla
keçirirdilər. On altı kvadratmetrlik
otağımıza 30-40 nəfər adam
sığışırdı. Atamın bir xasiyyəti
vardı: evə qonaq gələndə bizi oturdurdu divanda ki,
qulaq asın. Mənim Eldar Mansurov kimi yetişməyimdə
belə şeylərin böyük rolu olub.
- Sizin
ananız da tar çalıb...
- Bizim evdə tarı hamı
çalıb. Anamla atam tar məktəbində tanış
olublar. İllər keçəndən sonra
uşaqların hərəsi bir sahəyə meyl göstərdi.
Mən pianonu seçdim, oldum bəstəkar.
Konservatoriyada oxuyanda düşünürdüm
ki, ciddi musiqi bəstəkarı olacağam. Deyir, sən
saydığını say, gör, fələk nə
sayır. Bir müddət estradadan, rokdan
uzaqlaşmışdım, sonra yenə qayıtdım
mahnı bəstələməyə. O da necə oldu? Bir dostum var idi, Azərbaycan Televiziyasında bədii
rəhbər işləyirdi. Ciddi musiqilərimi
göstərirdim ki, bunları alsınlar və mən həmin
əsərlərimi radionun fondu üçün yazdıra
bilim. Bir gün mənə dedilər, sən get,
mahnı yaz gətir görək, sonra ciddi əsərlərinə
baxarıq. Dedim, necə yəni, mənə qiyməti
mahnı ilə verəcəksiniz? Bir il
uzaq düşdüm, heç yerə getmədim. Bir gün
anam dedi, demirlər ki, yaz? Yaz, sübut elə
ki, bunu da bacarırsan. Bəxtimdən o mahnıların
hamısı tutdu. Yavaş-yavaş
mahnılarımı Flora Kərimova, Elmira Rəhimova,
Yalçın Rzazadə, Mirzə Babayev oxudu.
-
Şövkət xanım cavan vaxtı
yazdığınız mahnını oxumaqdan imtina edib...
- Hə,
olub belə bir hal. Özü də təkcə
Şövkət Ələkbərova olmayıb. Məni ən çox yandıran odur ki,
Müslüm Maqomayevin, Rəşid Behbudovun dövründə
bəstəkarlıq etmişəm, amma müəyyən səbəblərdən
onlara mahnı verməmişəm. Məsələn,
Rübabə Muradova bizim evin adamı idi, həmişə deyərdi,
mahnı ver, oxuyum. Deyirdim, Rübabə xanım, mən estrada yazıram. Cavab verirdi ki,
olsun, sən ver, oxuyacağam. Müslüm Maqomayevlə salam-kalamımız var idi, mənə
münasibəti yaxşı idi. Amma
utanırdım deyəm ki, Müslüm, mahnımı oxu.
Mənə elə gəlirdi, münasibətlərdən
istifadə edib kiməsə mahnı sırımaq olmaz. Belə şeyi heç vaxt sevməmişəm.
Amma indi görürəm, çox adam bu sənətkarlara
mahnılarını oxudublar. Həyatdır də...
- Ədəbiyyat adamlarından kiminlə dostluq etmisiniz?
- Mahnılarımın
sözlərini yazan adamların əksəriyyəti ilə
dostluğum, münasibətim olub. İbrahim
Göyçaylı, Dəmir Gədəbəyli, Vahid
Əziz, Baba Vəziroğlu, Nüsrət Kəsəmənli
və başqaları. Bəxtiyar Vahabzadənin
qonağı olanda həmişə deyərdi, biz səninlə
yaradıcılıq dostuyuq. Mən Bəxtiyar müəllimi
atam kimi çox istəyirdim... Əvvəllər
çox kitab oxuyurdum. İndi gözümə,
təzyiqimə görə oxuya bilmirəm.
- Kimləri oxumusunuz?
-
Düzünü deyim, bizim yazıçılardan çox az oxumuşam. Məni daha
çox 17-18-ci əsr fransız ədəbiyyatı
maraqlandırıb. Fransız ədəbiyyatı
mənə ruhən yaxındır. Məsələn,
Dostoyevskini, Tolstoyu oxumaq çətindir. Onların
yaradıcılığı mürəkkəbdir. Amma
Jan Jak Russonu, Floberi sevə-sevə oxumuşam.
- Gənc şairlərdən
tanıdığınız var?
-
Çox adam müraciət edir. Zəng
vururlar ki, şeir yazmışam, fikrinizi deyin. Bilirsiniz,
məni düz başa düşün. Mən
böyük şairlər görmüşəm. Nəbi Xəzri ilə, Bəxtiyar Vahabzadə ilə
işləmişəm. Yaxud Almas
İldırımın, Əhməd Cavadın, Hüseyn
Cavidin şeirlərinə mahnı yazmışam. Baxıram, indiki şairlərin
yaradıcılığı söz
yığınıdır. Vətən
haqqında da, sevgi haqqında da eyni hisslərlə
yazırlar. Məni yandıran, ağladan
şeirlər bu gün yazılmır. Mikayıl
Müşfiqin ən çox sevdiyim şeiri “Yenə o bağ
olaydı” şeiridir. Mən Eldar Mansurovam, bəstəkaram,
amma özümü hələ o şeirə mahnı
yazmağa hazır bilmirəm. O şeirə on-on iki mahnı
yazılıb, heç biri də alınmayıb. İfaçıları yaxşı oxusalar da, o
mahnılar birdəfəlik istifadə üçündür.
İstəyirsən, hər gün televiziyada
oxusunlar, alınmayacaq.
Bizim Yol.- 2016.- 28
yanvar.- S.15.