Sevgi şairinə ithaf edilən ESSE

MƏN sənsiz ölərəm demişdim SƏNə,

Hamısı yalanmış, yaşadım SƏNsiz...

Nəriman Həsənzadə

Həyat və yaradıcılığını dahi ingilis şairi Corc Bayronun həyat və yaradıcılığı ilə müqayisə etdiyim Azərbaycan xalqının sevimli şairi Nəriman Həsənzadənin poetik dünyası sözün həqiqi mənasında insanı pozitiv duyğuların sehrinə salır. Nəriman Həsənzadənin yaradıcılığından hər bir peşə sahibi söz açıb danışa bilər və öz duyğusu, öz duyumu ilə nələrəsi izah edər. Tənqidçi alim Rüstəm Kamalın da söylədiyi kimi, Nəriman Həsənzadə sözün tam mənasında sevgi şairidir. Nəriman Həsənzadənin yaradıcılığındakı Yaradana tapınma qorxu ilə deyil, sevgi yolu ilə olduğundan, o həm də sufi şair kimi qəbul olunur.

Şairin poeziyası ilə tanış olarkən insan təsəvvüründə fəza keçidləri baş verir. Yəni birölçülü fəzada düşünən insanın təsəvvürləri ikiölçülü fəzaya, ikiölçülü fəzada düşünən insanın təsəvvürləri üçölçülü fəzaya, üçölçülü fəzada düşünən insanın təsəvvürləri isə dördölçülü fəzaya keçir. Ümumiyyətlə, üçölçülü fəzanın ən gözəl dərki isə sufi şairlərin yaradıcılığında yatır. Həllac Mənsurun, Şəms Təbrizinin, Mevlanənin, Seyid Nəsiminin, Şah İsmayılın yaradıcılığı bütünlüklə üçölçülü fəzanın koordinatları üzərində qurulmuşdur. Məhz Nəriman Həsənzadənin də yaradıcılığının qüvvə mərkəzində üç əsas varlıq - Allaha sevgi, insana eşq, ruha məhəbbət dayanır. Adətən onun qəhrəmanları tək olur. Tək olsa da Yaradandan əlini üzmür, daim öz sevgisini axtarır, axtardığını təsəvvürdə xəyal kimi, sonsuzluqda zərrə kimi tapır. Amma hər şey artıq zamana görə gecikmiş olur. Lakin gec olsa da müqədəs hisslərlə, zərrələrilə qəlbdə özünə əbədi yaşam məkanı tapır.

Nəriman Həsənzadənin yaradıcılığındakı qəhrəmanların sufi düşüncələrini, gecikmiş sevgi hisslərini, ruhsal dünyalarının duyumlarını ümumiləşdirərək obrazlı şəkildə səhnəyə daxili ruha köklənmiş MƏN və SƏN adlı iki qəhrəman çıxarmaq qərarına gəldim. Bu iki sevginin, iki eşqin gecikmiş zaman baxımından real qovuşması mümkün olmasa da ruhsal qovuşması obrazların dili ilə mümkün olmuşdur:

MƏN və SƏN (sevgi essesi)

Zaman geriyə dönüşü mümkün olmayan, irəlisi bilinməyən aləhəzrət bir anlayış, bir məfhumdur. Bu məfhum içərisində kimisi özünü xoşbəxt, kimisi bədbəxt, kimisi tam, kimisi natamam tapa bildi. Ən dəhşətlisi isə yaşadığı ömür aralığında özünü tapmayan bəndələrdə olur. Bu bəndələr eşq aşiqləri, ruh sevdalılarıdır. Bu bəndələr bu dünyadan o dünyaya - ruhlar dünyasına asan keçə bilən varlıqlardır. Bu bəndələr üçün zaman və məkan anlayışı yoxdur. Bu bəndələr heç özləri də fərqində olmadan üç və dördölçülü fəzada düşünürlər. Bu bəndələr Yaradanın qismət etdiyi ömür payında daim daxili MƏNi ilə birləşərək bütövləşir. Onlarda daxili MƏN eşqə vurğun, zahiri MƏN isə ruha vurğun yaşayır. Onlarda daxili MƏN işıqdan ruh alır, zahiri MƏN isə ruhdan işıq alır. İşıqdan ruh, ruhdan işıq alan kəslərdən biri də MƏN idim. Yəni özünü real dünyada tapmayan bəndələrdən biriyəm. Bəzən düşünürəm ki, kimsə MƏNƏ sual edib soruşsa ki, xoşbəxtsən, yoxsa bədbəxt? Suala cavabım, daha doğrusu cavabsızlığım sonsuz məkana zillənmiş alovlu gözlərimdəki parıltı içərisindən doğar. Həmin baxışlardakı parıltı isə işıq sürətindən min qat artıq sürətlə yayılaraq sonsuzluq içindən həmişə sonlu nəsə axtarırdı...

Bəs sonsuzluqda sonlu nə axtarırdı? Bunu demək çox çətindir. Əslində nə axtardığı ağlıma bəlli olmasa da, ruhuma məlum idi. Lakin, sadəcə, axtardığımı söz ifadəsi ilə ipə-sapa düzüb demək mümkün deyildi. Hər dəfə MƏN ruh dünyamın sehrinə düşüb sonsuz məkandakı axtarışları yorulmadan bax beləcə davam etdirirdim. MƏN əmin idim, Ruhum da ümidili idi ki, nəsə tapacağam... Çünki ruhun ümidi ağlın hissiyatından daha güclüdür. Ağlın hissiyatı sonlu və məkanlı olsa da, Ruhun ümidi sonsuz və məkansızdır. Günlərin bir gunu ruhum sonsuz məkanda sonsuzluğa doğru baxınca bir ümid zərrəsi gördü... Zərrə çox uzaqda idi. Amma o zərrə gur parıltı ilə bərq vururdu... Hər gün uzaqdakı zərrədən gələn enerji ruhuma, duyğuma, hissimə bir məlhəmlik, rahatlıq, sakitlik yetirirdi. Ağılın hökmünə tabe olmayan duyğular qeyri-ixtiyari o zərrəni daha dərindən kəşf etməyə qaçırdılar. Ağıl aciz qalmışdı, ruha qarşı hökm edə bilmirdi... Nəhayət ki, zamanın bir məqamında MƏN zərrəyə yetişdim... Yanına çatdım... Bənzəri olmayan bir yanar zərrə idi bu zərrə... Yaxınına durmaq mümkün deyildi... Çox parıldayırdı... Nəhayət eşq zərrəsinin enerjisi ruhumun enerjisini də duydu... hiss etdi... qəbul etdi... Bax beləcə MƏNİM daxilimdə yeni dünyanın yeni eşqi, yeni Günəşi doğdu...

Bəs o eşq, o Günəş nə idi, kim idi?

O Günəş, o zərrə bütün varlığımla kimliyini duyduğum, hiss etdiyim SƏN idin. Sən idin, bəli! Ruhunla varlığının tamı olan Sən idin... Bütöv olaraq Sən idin... Tam olan Sən idin... Sənin ruhunu duyduqca, eşq alovu ilə Sənin iç dünyana endikcə özümü orada tapdım... Bəlkə də MƏN deyildim...

Çünki Sənin saflığın içində də bir saflıq vardı. Bəlkə də Səndəki gizlin saflığı görüncə, elə özümü görüb deyə düşünmüşəm... Elə buna görə də hər an Sənə olan istəyim böyüdü, artdı, ucaldı... Bu böyük zərrə özü də ən kiçik zərrələrə bölünərək böyüyürdü... Zərrənin biri eşq, biri məhəbbət, biri sevgi, biri hiss, biri duyğu və nələr, nələr oldu... Sənə Səndən gizlin gəldiyim kimi, Səni Səndən gizlin sevdim, hiss etdim, duydum... Amma nədənsə SƏNƏ olan məchul sevgimə, hissimə ad qoya bilmədm ki, bu məchul sevginin adı məlum olsun. Düzü əslində heç ad qoymaq belə istəmirdim. Çünki bilirəm ki, hər bir ad özü özlüyündə nəyisə bəlli edir, nələrisə sərhədləyir... MƏNİM sevgim, hissim, ruhum isə sonsuz məkanda mövcud olan bir dünyadır. Bəlkə də düşünəcəksən ki, bunlar, sadəcə, MƏNİM duyumum, hissimdir... Bəli, düz bildin, bunlar MƏNİM saf hissim, fövqəl duyumumdur ki səni SƏN olaraq belə duyub həmişə... Amma SƏN fərqindəsənmi bunların?

Bilinmir!

MƏN, əslində, səninlə bağlı çox şey düşünürəm... Səni çiçəklər kimi, güllər kimi, çiçəklər güllər üstündəki şeh kimi düşünürəm. Çünki MƏN ruhumla sevirəm SƏNİ. Bu sevginin dillə əyani ifadəsi üçünsə sözlər yetməz...

SƏNi tanıdıqca bir şeyin doğruluğuna əmin oldum. Əmin oldum ki, insanlara bir-birini tanımaq üçün heç də illər gərək deyilmiş... MƏN artıq hər kəsdən çox hiss edib tanıyıram Səni... Hətta xəyal sürəti belə acizdir, bu hissiyyatın qarşısında...

Lakin MƏN SƏNİ bütün varlığmla duyub sevsəm də, geriyə dönüşü mümkün olmayan, irəlisi bilinməyən aləhəzrət ZAMAN isə başqa şey deyir...

Gecikmisən deyir, gecdir deyir... Həyat nərdivanında MƏN geri, SƏN isə irəli gedirsən...

Nə etmək olar? Hökm zamanındır... Zaman isə məqamın...

Amma istəsən də, istəməsən də ruh dünyamda bir MƏN varam, bir də SƏN.

Yusif Alı Afşar,

fəlsəfə doktoru, dosent

Bizim Yol.- 2016.- 20 fevral.- S.15.