"Qardaş qələmlər" və "Dialoq Avrasiya"nın yeni sayları

"Qardaş qələmlər" Avrasiya ədəbiyyat dərgisinin növbəti sayı işıq üzü görmüşdür. Dərgidə türkmənlərin görkəmli yazarı Molla Nəfəsin anadan olmasının 200 illiyi münasibətilə bağlı şeirləri və şair haqqında məqalələr dərc olunmuşdur. Türkmənistandan Qurbandurdı Gəldiyev və Hüdayi Janın "Eşq mülkünün şahı", Azərbaycandan Ramiz Əsgərin "Böyük türkmən şairi Molla Nəfəs", Türkmənistandan Anna Durdı Onsorının "Dastan şairi Molla Nəfəs", Türkiyədən Əhməd Göyçəmənin «Molla Nəfəsin "Tahir Zöhrə hekayəsi" adlı yazıları jurnalda yer almışdır.

Dərgidə Molla Nəfəsin "Gözlərin", "Gözün ilə", "Saçın", "Getdim" (çevirənləri Hüdayican, Qurbandurdı Gəldiyev), "Arzu qıldım", "Bəylər", "Xocamsan", "Dedim, dedi", "İstəyib gözəl yarı", "Bir yana", "İlə" (çevirəni Ramiz Əsgər) şeirləri çap olunmuşdur.

Noyabrın 12-13-də Urfa şəhərində Urfa bələdiyyəsi, Ərəb Yazarlar Birliyi və Avrasiya Yazarlar Birliyinin birgə təşəbbüsü ilə "Türklər ərəblərin gözü ilə" toplantısı keçirilmişdir. Suriyadan Sudana qədər 28 yazar və elm adamı Urfada ərəb ədəbiyyatında və kinosunda türk düşüncəsini oxuculara anlatmışdılar. Dərginin bu sayında toplantıda iştirak edən Dursun Kuveloğlunun "Son dəmir pərdələr yıxılarkən Türkiyə ilə ərəb dünyası bir-birini yenidən kəşf edir" başlıqlı yazısı çap olunmuşdur.

Yeni sayda Eyvaz Zeynalovun "Albalı ağacı", Nüsrət Mərdanın "Babamın bakır tasır", Dilək Arslanın "Keloğlan", Osman Çeviksoyun "Ahı yaran məclisində bir gecə", Abdıkərim Muratovun "Tursunbay Adaşbayevin həyatı və sənəti" və başqa yazılar da çap olunmuşdur.

Dərgidə həmçinin İmdat Afşarın qələmə aldığı "Uzaq dənizlər sahilində bir ölkə və Nazim Hikmət Kərəm kimi" məqaləsi dərc olunmuşdur. Məqalədə yazıçı Anarın qələmə aldığı "Nazim Hikmət Kərəm kimi" kitabının Hollandiyada Palet Konqres Mərkəzində keçirilən təqdimat mərasimindən bəhs edilir. Həmin məqalədə oxuyuruq: "Mərasimdə Hollandiya Noqay Vəqfi, Hollandiya Türk Azərbaycan Kültür Dərnəyi, Türk Evi Vəqfi, Hollandiya Türk Demokratlar Birliyi, Benelüks Azərbaycan Konqresi, Türkiyə Yazarlar Birliyi Hollandiya Təmsilçiliyi ilə digər Türk Dərnəkləri və Sivil toplum Quruluşları, Türkiyə qəzet və dərgilərinin təmsilçiləri iştirak edirdilər. İlk söz yazar Sadıq Yemniyə verildi. O gələnləri salamladıqdan sonra dedi: "İllərdir Hollandiyada yaşayıram. Hollandiyada Nazim Hikmət toplantısı keçirəcəyimizi heç düşünməmişdim. Bu bizim acımızdan vacib bir dönüş nöqtəsidir. Öz dəyərlərimizə fərqli acılardan baxmaq fürsətidir". Sonra yazar və şair, "Laləzarda dəli var" adlı kitabın müəllifi Yavuz Nufelə söz verildi. İmdat Afşar öz çıxışında ideoloqların hadisələrə, hətta tarixi şəxsiyyətlərə qarşı ideoloji baxışın beyinlərə necə zərbə vurduğunu, arxasınca gələn insanları və cəmiyyəti bir həllac kimi necə sovurduğunu söylədi. Nazim Hikmətin soyuq müharibə dövründə Sovetlər Birliyində yaşadıqlarının, böyük xəyal qırıqlığının və peşimanlığını bu günə qədər də bilinmədiyini, Anarın bu qaranlıq nöqtələrə işıq saldığını, bulanlıq beyinləri aydınlığa çağırdığını dedi: "Bir çoxumuz üçün Vətən xaini olan bir şəxsiyyətin Sovetlər Birliyi, hətta bütün Şərq bloku ölkələrində yaşayan türklər üçün türklüyün simvolu halına gəldiyini söylədikdə dinləyicilərin yerlərinə daha möhkəm yerləşərək diqqətlərini cəmlədiklərinin şahidi oluram".

Anar çıxışının əvvəlində mərasimə qatılanlara və çıxış edənlərə öz təşəkkürünü bildirdi. Sonra toplantını təşkil edən Veyis Güngör bəyi və başqalarını "Bunu çox yaxşı bilirəm ki, sizlər Nazim Hikmətin ruhunu şad etdiniz" - deyərək salamladı. Nazim Hikməti necə tanıdığını, şairin anası Nigar Rəfibəyli və babası Rəsul Rza ilə çox səmimi dost olduğunu anlatdı… Nazimin 1920-ci illərdə Kommunizm rejiminə inandığını, fəqət II Dünya müharibəsi illərində cərəyan edən hadisələrdən, kütləvi qırğınlardan və ziyalıların güllələnərək, ya da Sibirə sürgün edilərək susdurulmalarından xəbərsiz olduğunu anlatdı. Onun 1950-ci illərdə nostalji duyğularla gəldiyi "Röyalarının məmləkətində" yaşananları öyrəndikdən sonra dərin bir xəyal qırıqlığına uğradığını, böyük peşimanlıqlar yaşadığını söylədi; hətta Nazimin Rəsul Rzaya: "Sovetlər Birliyinin müstəqilliyindən ölkəmin zindanlarını üstün tutardım" - deyərək yanıldığını anlatdı. Anar yaşadığı, şahid olduğu bir çox hadisələri anlatdı, zehinlərə çox fərqli bir Nazim portreti yerləşdirdikdən sonra çıxışını bu sözlərlə bitirdi: "O zamanlar Azərbaycan Sovetlər Birliyinin bir parçası idi və buna görə də Nazim Azərbaycanı ümumi sovet siyasəti çərçivəsində məqbul görürdü. Bu doğrudur, amma bu yalnızca həqiqətin bir bölümüdür, tamamı deyil. Həqiqətin digər və daha önəmli tərəfi budur ki, o illərdə Nazim Türkiyədə bir çoxları üçün "Moskvanın adamı", "Türk düşməni" idisə də azərbaycanlılar üçün Türkiyənin, türklüyün, türk dilinin simvolu idi. Nazimi bitib-tükənməyən alqışlara qərq edən Bakı salonlarındakı dinləyicilər onun şəxsində bir kommunizm propoqandaçısını deyil, bizə uzun illər həsrətini çəkdiyimiz Türkiyənin ətrini, ruhunu gətirən, canımız qədər yaxın olan Türk dilində danışan, şeirlərini türkcə oxuyan - həm də möhtəşəm oxuyan türk şairini alqışlayırdılar. O illərdə Sovetlər Birliyininin Türk bölgələrində xüsusilə Azərbaycanda heç kimin türklük ruhunu, türklük şüurunu Nazim Hikmət qədər yüksəltməmişdir. Türk sözü Azərbaycanda xalqımızın, dilimizin adı kimi yasaqlandığı, Türkiyə ilə tarix, ədəbiyyat, folklor, soy, adət və ənənə birliyimiz haqqında hər hansı bir fikrin ölüm səbəbi sayıldığı, bizi bağlayan bütün tellərin məhv edildiyi, Türkiyə sevgisinə görə, ya da Türkiyədə qohumlarının olduğunu söyləyənlərin qətl edildiyi illər idi. Nazim Hikmət geniş auditoriyalı toplantılarda, üstəlik ən yüksək kürsülərdən "mən türkəm, siz də türksünüz, ruhumuz, adət-ənənələrimiz bir, xalqlarımız, dillərimiz qardaşdır" - deyə hayqırırdı.

Və suallar, yenə köhnə ideoloji baxışlarla verilən suallar: «Nazimin babaları türk idimi? Nazim Allaha inanırdımı? "Məni Stalin yaratdı" dediyi doğrumu idi? Niyə Türkiyəyə qayıtmadı? Rumıniyada Nazimin bir qədir gecəsində məscidə getdiyi söylənilir, belə bir hadisə olubmu? Bu xəyal qırıqlıqlarını, kommunizmə olan inamını niyə o illərdə ifadə etmədi?

Anar hər bir suala yaşadığı bir anı ilə cavab verir, sual verənləri keçmişdəki o hadisələr içindən cavab axtarmaları üçün düşünməyə sövq edir."

Dialoq Avrasiya Platformunun "Dialoq Avrasiya" jurnalının 29-cu sayının əsas mövzusu isə "Aytmatov: Zəmanəmizin ədəbi siması"dır. Dərgidə Sultan Rayevin, Bakıt Oslanovun, Valentin Vlasovun, Valeriy Brılevin, Ziyadulla Pulatxocayev, Can-Pyer Qodarın, İvan Draçın, Qarifulla Essimin, Anarın və başqalarının yazıçı haqqında məqalələri çap olunmuşdur.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri Anarın "Əlvida, ustad…" adlı məqaləsi yazıçı haqqında düşüncələrini əks etdirir: "Ustad Aytmatovla bir daha görüşməyəcəyimə, Bakıda, Ankarada, İstanbulda, Moskvada müxtəlif mövzular haqqında müzakirələr aparmayacağıma inanmaq mənə ağır gəlir. Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev yazıçının Azərbaycanın ən ali ordeni ilə təltif etmişdir. Yazıçının 80 illik yubileyi Atatürk mərkəzində qeyd olunmuşdur. Çingiz Aytmatovu itirmək ürəyimizi ağrıdır, amma onun dünyaca məşhur ədəbiyyat zirvəsi olması ilə də fəxr edirik. Ulu əcdadı Manasın vətəni Talas vadisində doğulan, kiçik Şəkər kəndində, sonralar repressiyaya məruz qalan valideynlərinin övladı, zootexnik təhsili almış Çingiz Aytmatov öz fitri istedadı və parlaq şəxsiyyəti sayəsində yer üzünün hər tərəfində çap olunan, oxunan, sevilən dünya şöhrətli yazıçı olmuşdur.

Bu gün dünya Aytmatov itkisinə acıyır-ağrıyır. Bizlər də hüzn içindəyik. Göynəyirik, lakin fəxr edirik ki, o, var idi, o, həm də bizim Aytmatov idi.

Əlvida, əziz Çingiz ağa!"

Jurnalda həmçinin Abdıkerim Muratovun və Elvira Qarayevanın "Türkiyə-Qırğızıstan" dostluq əlaqələrindən bəhs edən yazısı yer almışdır. Türkiyə Prezidenti Abdulla Gülün Biznes forumdakı, parlamentdəki, Qırğız-Türk universitetlərindəki çıxışları məqalədə öz əksini tapmışdır.

Dərginin bu sayında yazırlar ki, Ukrayna təmsilçiliyi, Kiyev Avropa Universiteti və Kiyev Diplomat Akademiyası birlikdə 2009-cu il 19-22 fevral tarixində "Ukrayna-Türkiyə əlaqələri", mədəniyyət əlaqələri və siyasi əlaqələr mövzusunda seminar keçirilmişdir. Seminarda alimlər, siyasətçilər, mətbuat nümayəndələri və tələbələr iştirak edirdilər. "Türkiyə-Ukrayna əlaqələrinin keçmişi və gələcəyi" mövzusunda tarixi, mədəni və siyasi əlaqələr müzakirə olunmuşdur.

"Dünyanı yenidən inşa edirik" yazısında qeyd olunur ki, 2009-cu ilin mart ayına qədər müşahidəçi qismində iştirak edən Belorus Respublikası da tamhüquqlu iştirakçı oldu.

Dərginin bu sayında oxuyuruq: "Dialoq Avrasiya Bakıda Gülüstan sarayında ölkələr, mədəniyyətlər və dinlərarası problemlərin aradan qaldırılması haqqında növbəti tədbirini keçirdi. Azərbaycan Mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev, Azərbaycan DA Milli Komitəsi başkanı Anar, professor Nizami Cəfərov, Azərbaycan DA təmsilçisi Mustafa Saatçı, Xəzər Televiziyası başqanı Hüseyn Dinləməz, Qafqaz Universitetinin rektoru Əhməd Sanıç, Türk-Azərbaycan məktəblərinin tələbələri, müxbirlər tədbirdə iştirak edirdilər."

Hazırladı: Məlahət QƏMBƏROVA

Ədəbiyyat qəzeti.-2010.-16 aprel.-S.2-3.