Qələm dostumuz

Güneydən efirə çıxan radio dalğaları kədərli bir xəbər yaydılar: Şair Haqbəyi Xeyrulla - Saplaq dünyasını dəyişdi.

İtki ağır və böyükdür. O, müasir Güney poeziyasının lirik nəfəsli nəğməkarı, vətəndə doğulan poetik sərvətləri yaradan qələm sahiblərinin səriştəli təqdimatçısı və qüdrətli satira ustası idi.

Saplaq anasının təkcə ona deyil nəsil-nəsil vətən övladlarına lay-lay çaldığı dili, milli mədəniyyətin keşiyində durmağı şair üçün ən yüksək şərəf hesab etmişdir. Belə bir poetik amala malik olan şair üçün ana dilinə dönük çıxanlar, ona arxa çevirənlər ən kəskin satira atəşinə tutulmağa layiqdirlər.

O, doğma Azərbaycanı ən saf, səmimi duyğularla tərənnüm etməkdən usanmırdı:

Adım, sanım şöhrətim,

Ürəyim, canım mənim.

Ana yurdum, vətənim,

Azərbaycanım mənim!

Ey dilimin əzbəri,

Sazım, söhbətim vətən.

Şeirim, nəğməm, hünərim,

Şanım, şöhrətim vətən.

Sənsən başımın tacı,

Fəxrim, şövkətim vətən.

Sənsiz nəyə gərəkdir

Şöhrətim, şanım mənim.

Ana yurdum, vətənim,

Azərbaycanım mənim.

Babək qeyrəti hopub

Torpağına, daşına,

Pozulmaz adın düşüb -

Tarixin yaddaşına.

Pərvanətək dolanım

Vətən, sənin başına.

Keşiyinə bağlanıb -

Əhdim, peymanım mənim.

Ana yurdum, vətənim,

Azərbaycanım mənim

Uzun illərdən, əsrlərdən, bəri vətənin Güney tayında ömür sürən qələm sahibləri Arazın şimalında yerləşən vətən torpağında baş verən hadisələri səngimək bilməyən maraqla izləmişlər. Bu ənənə müasir dövrdə yazıb-yaradan qələm əhli üçün də çox doğma səslənən bir mövzudur. Bu mövzu Saplağın özü və həmkarları tərəfindənü rək qanı ilə misralara çevrilən mətləblərdəndir.

Saplaq bütün yaradıcılıq boyu həqiqət axtarışında olmuş, yaşadığı mühitin min rəngli simasına etirazını açıqlamışdır. Uydurmalara gerçəklik donu geyindirnən mövcud şəraitlə heç vaxt razılaşmamışdır. Məsələnin bu tərəfi də xüsusi sübut və dəlil tələb etmir ki, narazılıqları barədə söz açmağı inamla qələminə etibar etmişdir. Ən çox təskinlik verən hal isə bütün varlığı ilə inandığı qələminin həmişə ona sadiq qalması olmuşdur. Bu həqiqətlər barədə sorağı şairin misralarından almaq bütün hallarda özünü doğrultmuşdur:

Həqiqət nə imiş, yalan nə imiş,

Kim seçir, kim ölçür əyrini, düzü?

Yalanlar gerçəklik paltarı geymiş,

Bəllənmir sözlərin astarı, üzü.

Həqiqət pərisi o yazıq mələk,

Can verir kimsəsiz boranda, qarda.

Fəlakət bir quduz, qartımış köpək,

Dişini qıcıyır hər bir diyarda.

Saplaq bir insan kimi çox həssas, ətrafında baş verənləri yetkin zəka ilə qiymətləndirməyi bacaran bir şair olmuşdur. Lakin yaşadığı mühit elə dolanbac və qılaflı keçidlərlə dolu olmuşdur ki, o məqsədəuyğun çıxış yolu tapmaqda axtarışlarını daim davam etdirmişdir. Belə hallarda həyatla vidalaşıb nağıllar aləminə köçmək barədə də düşünmüşdür.

Nağıl dünyasına köçürün məni,

Günləri gün kimi yaşayım bəlkə.

Burda yetim qalan arzularımı,

Xəyal qanadıyla daşıyım bəlkə.

Nağıl dünyasına köçürün məni,

Divlər şüşəsini daşlara çırpım.

Ağzı od-alovlu əjdahalardan

Paslı qılıncımla intiqam alım.

Sən necə sevirsən yaşa, gözəlim,

Mənimsə nağılı sevir ürəyim.

Nağıl dünyasına köçmək istərəm,

Budur xəyalımda arzum, diləyim.

Saplaq həyatda, sənətdə tutduğu yolun asan olmadığını, dərəli-təpəli keçidlərdən adladığını yaxşı bilirdi. Bu keçidlərin sınağından başıuca çıxmağı isə sənət və sənətkar üçün şərəf hesab edirdi. Onun bu sənətkar qayəsi demək olar ki, qələmə aldığı bütün əsərlərində bu və ya başqa səviyyədə həllini tapmışdır. Lakin sırf bu mövzuya həsr etdiyi qələm məhsullarında daha ətli-qanlı şəkildə oxucusunun görüşünə gəlmişdir. Bu baxımdan onun "Sınaq vaxtı" adlı şeri daha səciyyəvidir.

Sevdamızın qana-qana sirrini

Səfsətəyə satmayan kim, satan kim,

Sınaq vaxtı güc gələndə əzablar,

İlqarını atmayan kim, atan kim?

Qığılcımam bir kəhərin nalına,

Yatmalıyam köhlənimin yalına.

İnsanlığın, şərafətin yoluna

Qeyrətilə çatmayan kim, çatan kim?

Uçammırsan, qanadını qınama,

Sən Saplağı fəlsəfəylə sınama.

Söz vermişəm yolum adlı anama,

Bu sevdada uduzan kim, udan kim?

Saplağın talesiz şair olmuş Mirzə Məhəmməd Hicriyə həsr etdiyi poeması xüsusi maraq doğurur. Nəyə görə?

Hər şeydən əvvəl, müəllifin Məhəmməd Hicrinin həyatı barədə verdiyi məlumat yeni, çox nisgillidir. Şairin qəfil tüğyan edən acgöz selin qarətinə məruz qalan sərvətləri sırasında uzun illər boyu yaratdığı qələm məhsulları əsas yer tutmuşdur. Poema lirik planda yazılmış, müəllifin təhkiyəsi şirin və düşündürücü mülahizələrlə zəngindir. Poemanın axırıncı fəslindən bəzi misralarına nəzər salaq:

Biz kimik, nədir bu geniş kainat?

Cavablar bir damla, suallar dəniz.

Torpağın qoynunda çağlayan həyat

Torpağa çevrilir şəksiz, şübhəsiz.

İnsan övladının eşqi, əməli,

Özü istəmədən torpağa dönür.

Ömrünə qəsd edir amansız əcəl,

Həyatda qaydadır - hər yanan sönür.

Başında ilhamı, əlində qələm,

Əbədi olaraq yumdu gözünü.

Mənim də könlümü bürüyür matəm,

Hər vaxt eşidəndə hicri sözünü.

Saplağın yuxarıdakı misralarını sanki hansı bir şairsə onun özünün taleyinə həsr etmişdir. Bizə isə unudulmaz şair haqqında son vida sözünü demək qalır.

Ruhun şad olsun, şair! Vətən torpağının qoynunda qismətin olan yeni, əbədi mənzilin mübarək. Sən təkcə Vətən torpağının köksündə deyil, milyonlarla oxucularının da qəlbində yaşayacağına əmin ola bilərsən.

Əlvida, əziz qələm dostumuz!

Sabir NƏBİOĞLU

Ədəbiyyat qəzeti.-2010.-23 aprel.-S.2-3.