Təbəssümlü xatirələr

Boşluğu doldurmaq niyyəti

Mir Cəlal müəllimə "professor" - deyə müraciət edəndə xoşuna gəlməzdi, ancaq "müəllim" sözündən xoşlanardı.

O, hər dəfə evə gələndə mütləq bir şüşə qatıq, bir dənə də kökə (bulka) alardı.

Bəzən elə olardı ki, evə tez gələrdi və tərs kimi bu zaman xörək hazır olmazdı. Püstəxanım vaxtı uzatmaq üçün süfrəni tələsmədən, mafiqayda ilə səliqəyə salar, mətbəxə gedib duz gətirər, sonra istiot, sonra əl dəsmalı, sonra xörək gətirərdi.

Evin xanımının saydıqlarımı özünəməxsus aramla gətirdiyi belə məqamlarda boşluğu doldurmaq niyyəti ilə Mir Cəlal müəllim maraqlı söhbətlər edərdi. Beləliklə, xörəyi hazırlanıb süfrəyə gətirilərdi.

İnanın…

Bazara bir yerdə gedərdik. O vaxtlar belə bolluq deyildi. Diri toyuğu bazarda kəsdirərdik. Bazarı əməlli-başlı gəzər, qiymətinə baxmazdı, ən yaxşısını alardı.

Xüsusilə kartofu başlayardı seçməyə. Kartofu ayıranda uzunsovları ayrı, girdələri ayrı yığardı. Soruşardım, niyə belə ayırdın?

- Uzunsovları qızartmaq, girdələri küftə-bozbaş üçündür (bunu gənc qızlara da məsləhət görürəm).

Püstəxanımın şirniyyatı başqalarından seçilərdi.

Bayram qabağı evdə qohum-qardaşın qız uşaqları yığışar, cürbəcür şirniyyatlar bişirilərdi.

Mir Cəlal müəllim sakitliyi sevdiyi üçün:

- Ay Püstəxanım, bunları ayrı-ayrı yemək olmazdı?!

Növbəti uzunmüddətli Əfqanıstan səfərimdə mənim üçün paxlava qoymuş, o da qədəyi-nəs yadımdan çıxıb yaşadığım evin dillabında (üzü şüşəli taxça) qalmışdı. Altı aydan sonra süfrəyə qoydum. İnanın, qəti keyfiyyətini itirməmişdi.

Qapını da ehtiyatla açır

Yenə süfrə arxasında Mir Cəlal müəllim başlayardı:

- Püstəxanım, filankəs müəllimi tanıyırsan da, imtahan vaxtı uşaqları sıxışdırardı, ya "2", ya da "qeyri-kafi" qiymət qoyardı.

Göndəriş vərəqəsi almış bir qız uşağını yanıma çağırdım, dedim sənə nə sual verib ki, sən "2" almısan?

- Müəllim, məndən soruşdu ki, Hacı Qaranın qonşusu arvadının adı nə idi?

Bir neçə gün əvvəl balaca bir yığıncaqda o müəllimin abrını verdim. İndi yükü olub yumurta. Qapını da ehtiyatla açır.

Özü "2" ala bilməzdi ki...

Mir Cəlal müəllim evə gələndə bir qayda olaraq, təzə xəbərlərdən Püstəxanıma danışardı.

Günlərin bir günü yemək vaxtı mən də orada idim. Süfrə yığışdırılandan sonra Mir Cəlal müəllim başladı gülməyə.

Püstəxanım: - Ay kişi, sözü, mətləbi başlamamış niyə gülürsən?

- Kafedrada oturmuşdum. Təhsin Mütəllimov (f.e.d. prof.) gülə-gülə mənə yanaşdı və dedi:

- Mir Cəlal müəllim, xəbərin var? Qulamhüseyn müəllim (f.e.n.) yay vaxtı Naxçıvana gedibmiş. Bir qayda olaraq Bakıdan gələn qonaqlar üçün məclis təşkil edərdilər, süfrə açılardı. Belə məclislərin birində ev sahibi Qulamhüseyn müəllimə deyir ki, bu il qızım universitetə qəbul imtahanları verəcək, xahiş edirəm gözün üstündə olsun, kömək elə.

Qulamhüseyn müəllim büllur kimi saf, təmiz, ədaləti sevən, düzlük aşiqi idi. Ev sahibinin xahişinin qarşılığında Qulamhüseyn müəllim heç bir söz demir. Növbəti ildə yenə Qulamhüseyn müəllim Naxçıvana gedir və iş elə gətirir ki, qızın atası ilə rastlaşır. Qızın atası ona nə desə yaxşıdır?!

- Ay Qulamhüseyn müəllim, bu uşaq özü "2" ala bilməzdi ki, ona kömək eləmisən?

Bu dəfə hamı gülüşdü.

Qonaq gedəndən sonra

Övladlarının dediklərinə görə orta məktəbdə oxuduqları zaman riyaziyyat fənnindən çətin məsələ və misalları onlara Mir Cəlal müəllim başa salar və həll edərdi. Onun qəribə tərbiyə üsulu var idi: elə ki, evə bir qonaq gəldi, başlardı Aqili tərifləməyə.

- Bilirsən, dərslərini necə yaxşı oxuyur. Sinif rəhbəri ayda bir-iki dəfə evə zəng vurur. Deyir ki, nə yaxşı tərbiyəli uşaqdır, dərslərinə həmişə hazırlıqlı gəlir. Çox təəssüf ki, belə şagirdlərimiz azdır.

Qonaq gedəndən sonra soruşardı:

- Aqil neçənci sinifdə oxuyursan?

Daha nə var...

Mir Cəlal müəllim uşaqlarının seçdiyi sənəti, çalışmaq istədikləri ixtisası bəyənərdi. Bu mənada uşaqlar çox sərbəst idilər. Amma onun demokratikliyi bəzən Püstəxanımı hövsələdən çıxarırdı.

Bir dəfə necə olursa, Aqil evə gecə saat 2-də gəlir. Qabaqcadan ər-arvad sözləşir ki, Aqil evə gələndə onu əməlli-başlı danlasınlar. Püstəxanım Mir Cəlal müəllimə deyir ki, ona bərk acıqlansın, tənbeh etsin. Bu dəmdə qapı döyülür, Püstəxanım qapını açır və Aqili görüncə, ona deyir: "Atan bərk hirslənib, keç otağa, bayaqdan yatmayıb, səni gözləyir".

Bu məqamda Aqil soruşur:

- Nəyin var yeməyə?

Anası:

- Zəhrimar!

Aqil təmkinini pozmadan yenə soruşur:

- Daha nə var?

Anası cavab verməyib onu otağa aparır. Hər ikisi otağa girəndə heç kəsi görmürlər. Sən demə, ana-bala sözləşəndə, Mir Cəlal müəllim yavaşcadan yataq otağına keçibmiş.

Yox, bəs elədi...

Mir Cəlal müəllim sakitliyi çox sevərdi. O deyərdi: - Televizorun səsini alın, elə şəklinə baxsaz bəsdir.

1958-ci ildə Arifin toyu evdə təşkil edildi. O zaman evə təxminən 120 qonaq çağırıldı. Toyu aparmaq üçün musiqiçilər dəvət etmək lazım idi. Mən çox xoşladığımız xanəndə ilə sövdələşdim. O, soruşdu ki, Cümşüd, bizim üçün nə qədər pul ayırıblar.

Dedim: - 1200 manat.

- Allah bərəkət versin. Orda kimlər olacaq? - deyə soruşanda, dedim, - biri Mirzə İbrahimov, sonrasını deyim? (O vaxtlar Mirzə İbrahimov Ali Sovetin sədri idi).

O, gülümsədi: - Yox, bəs elədi, lap yaxşı, - dedi.

Toy başladı. Xanəndə bir-iki mahnı oxumuşdu ki, Mir Cəlal müəllim məni qapıya çağırıb 1200 manat verdi və dedi ki, bunları yola sal.

Mən xanəndəyə deyəndə ki, bəsdir, gedə bilərsiniz, o təəccüblə soruşdu:

- Ay Cümşüd, yəni mənim oxumağım xoşlarına gəlmədi?

- Yox, əzizim Mir Cəlal müəllim səs-küyü sevmir, - deyib musiqiçi dostları ərk ilə yola saldım. Məclisin tamadası Süleyman Rəhimov idi. İnsafən, məclisin sonrakı hissəsi musiqisiz də şirin və mənalı sağlıqların müşayiəti ilə şən və yaddaqalan oldu.

"Məni bu hala salan siz olmusuz"…

İstirahət günü idi, maşınla bağa gedirdik, Püstəxanım da bizimlə idi. Mir Cəlal müəllim mənə dedi:

- Cümşüd, partiya üzvləri ilə ehtiyatla dolan (o vaxtlar mən partkom idim).

Srağa gün Yazıçılar İttifaqında partiya iclasında filan yazıçının arvadının şikayətinə baxılırdı. Arvadının dediyinə görə, əri evə gec gəlir, həmişə sərxoş halda olur, evə pul vermir, uşaqların qayğısına qalmır və s.

Yerindən duran onu danladı, məzəmmət elədi.

Gör o tənqid atəşinə tutduğumuz insan nə dedi.

- Bu dediyiniz sözlər hamısı düzdür, hətta olmuş hadisələri arvad yadından çıxarıb. Məni bu hala salan siz olmusuz. Siz məni yaxşı tərbiyə etməmisiz...

Cümşüd MURADOV

Ədəbiyyat qəzeti.-2010.-23 aprel.-S.5.