Dostum Yaşar Nuri
üçün yumoristik hekayələr
Tıxac
Mən bu fikirdəyəm ki,
şəhərimizdə hərə özünə bir yox,
iki maşın alsa, daha yaxşı olar, küçələrdə
yaranmış tıxaclar bir az da uzanar.
Heyif deyil tıxaclı şəhərdə yaşamaq! Bəziləri
tıxaca düşəndə əsəbiləşib
saqqız çeynəyir, amma mən sevinirəm. Tələssən
də, tələsməsən də son mənzil eynidi.
Ataların bir sözü də var: tələsən təndirə
düşər. Aqillər də deyir ki, xəstə istəməknən
deyil ki, armud vaxtında yetişər. Nə isə, ucundan
tutub, ucuzluğuna qaçmayaq, mətləbdən
uzaqlaşmayaq: səhər işə düz iki saat
gecikmişdim. Başqa vaxt olsaydı, baş mühəndis
başıma oyun açardı, amma dedi ki, bilirəm, can-ciyər,
"probkaya" düşmüsən, fikir eləmə.
Məlum oldu ki,
işıqlar yanmır. İşıqlar yanmır,
özü də ona görə yanmır ki, baş montyor
işə gəlib çıxmayıb, tıxaca
düşüb. Nahar fasiləsində hamı
özünü işə yetirmişdi, axı nahar fasiləsində
bizə pulsuz sup verirlər. Amma məlum oldu ki, baş
aşpaz Dərnəgül yolunda tıxaca düşüb. O
arada məlum oldu ki, rəis də işə gəlməyəcək,
Şamaxı-Bakı yolundadır, tıxaca düşüb.
"Rəis gəlməyəcəksə, işdə
acqarına oturmağın nə mənası?". Bu
sualı öz-özümə verdim və qənaətə gəldim
ki, hara istəsəm, gedə bilərəm... Getdiyim dilbər
guşədə məlum oldu ki, mənə lazım olan
nazlı ceyran tıxacdadır və məlum deyil ki, o bu
tıxacdan haçan çıxa biləcək? Evə gecə
yarı, özü də kefli halda gəlib çıxsam da,
arvadım üzümə gülümsündü, - yəqin
tıxaca düşmüşdün, - dedi, - get yat! Amma mən
atayam axı, gedib yatmadım, aynadan qızımın
otağına boylandım ki, görüm nə işlə məşğuldu:
dərs oxuyur, ya kompyuterdə ər axtarır? Məlum oldu ki,
qız hələ dərsdən gəlib şıxmayıb,
amma tıxaca düşməsi barədə anasına mesaj
göndərib.
Həqqi
Məşğulluq idarəsində
gənc məmur üzümə baxan kimi gülümsədi və
dedi: - Siz də iş axtarırsınız? Cavab verdim: "Bəli!"
Amma o yenə soruşdu: "Həqqi?" Dinmədim.
İsmimlə maraqlandı və mən adımı söyləyəndən
sonra xəbər aldı. Əlbəttə, onun bu sorğusunu
da cavabsız qoymadım, amma o, yenə heyrətlə
soruşdu: "Həqqi?"
"Neçə dəfə
rəsmi şəkildə evlənmisiniz?" Məmurun bu
sualı nə qədər gözlənilməz olsa da,
özümü itirmədim, dedim ki, bir dəfə. Amma bu dəfə
də o qaşlarını düyünləyəndən sonra
soruşdu: - "həqqi?" "Hansı rəngi
xoşlayırsınız?" Düzü, bu sualdan sonra mənə
elə gəldi ki, ünvanı çaş salmışam,
hansısa bir telekanala gəlib çıxmışam. Amma yenə
də nəzakət xatirinə sualı cavablandırdım:
"Qırmızı rəngi". O bu dəfə məni təlaş
içində süzdü və soruşdu: "Həqqi?"
"Neçə yaşında sevmisiniz". Məsələyə
qətiyyən dəxlı olmasa da, bu sualın da
cavabını verdim: "15 yaşında" - dedim. O, yenə
altdan yuxarı məni süzüb gülümsəyəndən
sonra soruşdu: "Həqqi?" "De görüm, toyuq əvvəl
yaranıb, ya yumurta?" Bu sualın da cavabını verdim.
"Darvinizm təliminə görə yumurta əvvəl
yaranıb" - dedim. O, qəh-qəh çəkib gülə-gülə
soruşdu: "Həqqi?" Və nə fikirləşdisə,
suallarını yeni bir məcraya yönəltdi: "Neçə
ildi iş axtarırsan?" "Üç ildir" - dedim. Nədənsə
gözləri doldu və soruşdu: Həqqi? Bəs iş
tapmasan neynəyəcəksən?" Bu sualdan sonra bir qədər
fikirləşdim və dedim: "Yenə iş
axtaracağam..." Gülümsədi və dedi: "Həqqi?
Əslin haralıdı?" Bu sualdan heç xoşum gəlməsə
də, cavabını verdim və o bu dəfə də məni
heyrətlə süzdü və soruşdu: "Həqqi?"
Mən əsəbiləşdim və onun sualındakı
fonetik səhvi düzəltmək qərarına gəldim:
"Həqqi yox, həqiqi dedim". Amma o yenə soruşdu:
"Həqqi?"
Zəmanə uşaqları
Son zamanlar məni tez-tez
görüşə çağırırlar. Əsasən də
bağça uşaqları və məktəblilər. Gəlməyəndə
deyirlər ki, özünü çəkir. Gedəndə də
elə suallarla qarşılaşıram ki... Dünən
üçüncü sinif şagirdı - özü də
qız uşağı - soruşdu ki, ilk dəfə neçə
yaşında öpüşmüsünüz? Mən
çiynimi çəkəndə dördüncü sinif
uşaqlarından biri qızın sualına aydınlıq gətirdi:
"Qız soruşmaq istəyir ki, neçə
yaşında ilk busənin ləzzətini
dadmısınız?" Sözün açığı, məni
tər basdı. Bir-iki dəfə udqunandan sonra dedim ki,
unutmuşam. Beşinci sinif şagirdlərindən biri - o da
qız uşağı - qayıdıb nə söyləsə
yaxşıdır? "Elə şey ola bilməz, ilk
öpüş unudulmur". Dedim - əziz balalarım, mən
aktyoram, səhnədəki, ekrandakı
yaradıcılığım da sizə bəllidır,
yaxşı olar ki, bu barədə soruşasınız. Bu dəfə
ikincilərin sinif rəhbəri yerindən qalxmadan soruşdu:
"Siz anonimi cavanlıqda sağ əllə
yazırdınız, yoxsa sol əllə?" Təbii ki, bu
sualdan sonra mən bərk əsəbiləşdim və dərman
içdim. Növbəti sual onunculardan gəldi: - Sizcə,
"Mersedes" yaxşı maşındır, ya "
Donos
Təbdil
Ağlım kəsəndən,
dostu-düşməni tanıyandan elə bir gün olmayıb
ki, donos yazmayım. Qələmə aldığım
donosların ümumi sayını bılmırəm, amma dəqiq
bilirəm ki, yazdığım donoslara görə 15 il
azadlıqdan məhrum edilənlərin də sayı 15 nəfərdir.
O ki qaldı mənim qələmimdən çıxan
donoslara görə işdən qovulanlara, ailəsi
dağılanlara, onların ümumi sayı 15 mindən
artıq olmalıdır. Amma... Yenidənqurma başlayanda,
gördüm ki, ara çox qarışıb, yazmadım, nəticəsi
isə... ürəkaçan olmadı. Gördüm ki, məni
görəndə ikiqat əyilib salam verənlər heç
üzümə də baxmırlar. Gördüm ki, icra
başçısı da məni unudub. Gördüm ki, polis rəisi
də ümumrayon miqyaslı ümdə məsələlərin
həllində mənimlə məsləhətləşmir. Məlum
oldu ki, rayon qəzeti redaksiya heyəti üzvləri
siyahısından da adımı siliblər. Hələ harasıdır,
bir gün də eşitdim ki, rayon prokurorluğu
keçmişimdə ləkə axtarır. Və elə o
gündən də yenidən sarıldım qələmə.
Bu dəfə
yazılarımı mətbuat səhifələrinə də
çıxartdım və çox keçmədi ki
"Qızıl qələm" mükafatı aldım. Sən
demə, mükafatı da alma-armud kimi almaq olarmış!
İndi qələmimin dalı da kəsir, qabağı da.
Axı laureatam!
Qeybdən gələn mesaj
Baş idarədən
internetlə göndərilən mesaj bir sualdan ibarətdi:
"Sizin teatrda korrupsiyaya qarşı mübarizə
aparılırmı"? Sualın cavabını dərhal,
özü də telefonla verdim: "Bizim teatrda korrupsiya
yoxdur!" Amma çox keçmədi ki, baş idarədən
yeni mesaj gəldi, yenə də cəmi bircə sualdan ibarət
mesaj: "Əgər sizin teatrda korrupsiya yoxdursa, bəs necə
dolanırsınız?" Sorğu məni kövrəltsə
də, cavabını verdim; bu dəfə qəti şəkildə
dedim ki, bizim teatrda korrupsiya yoxdur! Amma heç beş dəqiqə
keçməmiş baş idarədən yeni mesaj gəldi,
yenə bir sualdan ibarət mesaj: "Cavabınız sağlam
məntiqə uyğun deyil, korrupsiya hər yerdə var, amma
sizdə yox, bu necə olur?" Mən göz altda qalaram,
söz altda yox, bu sualın da cavabını verdim, telefonla
dedim ki, aktyorların və eləcə də aktrisaların
bir-birinə verməyə pulu yoxdursa, hansı korrupsiyadan
söhbət gedə bilər? baş idarənin növbəti
mesajını çox gözləməli olmadım: "Bəyəm
şəxsi əmlakın puldan başqa vahidi yoxdur?" Bu
sualın alt qatı xoşuma gəlməsə də, dərinə
getmədim, dedim ki, korrupsiya bir balinadır, balinanın da yeri
okeandır, amma siz gölməçədə balina axtarmaq
istəyirsiniz. Bu dafə internetə mesaj qeybdən gəldi:
"Bu izi azdırmaq üçündür".
"Papa canı"
Avtobusdan düşəndə
qolundan tutdum ki, yıxılmasın. - İlk dəfədir mənə
kişi əli toxunur, - dedi. Dedim: - Elə şey olmaz!"
Dedi: "Papa canı". Təklifimi qəbul elədi, amma
"Papa və mama" kafesində langet sifariş verəndə
"Mən anadangəlmə vegeteriyanam, ömrümdə ət
yeməmişəm" - dedi. Dedim: "Nə
danışırsan?" Dedi: "Papa canı".
Soruşdum: "Nə içəcəyik?" "Mən hələ
içki içməmişəm" - dedi, - papa canı!
Kafedə qələbəlikdi. Dedim: "Bəlkə biz də
rəqs eləyək." Üzünü turşutdu: "Mən
hələ kişilərlə oynamamışam" - dedi, -
papa canı! Kafedən çıxandan sonra soruşdum:
"Kinoya gedək, ya teatra?" Papa eşidər,
başımı kəsər, - dedi, - papa canı. Dedim:
"İstəyirəm elə günü sabah sizə
elçi göndərəm." Bizim evimiz yoxdur, - dedi. Dedim:
"Elə şey olmaz, inanmıram!" Dedi: "Papa
canı". Soruşdum: "Bəs mən sənin papanı
harda görə bilərəm?" Bu çox qəliz
sualdı, - dedi, - papa canı. Soruşdum:"Niyə qəlizdi
ki?" Mən hələ onun üzünü də görməmişəm,
- dedi, - papa canı!
Xalqın arasında
Sonuncu dəfə qatarla
qastrola gedəndə "ESBE"yə də bilet tapa bilərdim,
amma kupeyə aldım ki, xalqın arasında olum, görüm
millətin tərəqqisi hansı səviyyədədir? Nə
danışırlar? Mövcud anarxiya xoşlarına gəlirmi?
Ən çox kimin qiybətini eləyirlər? Yenədəmi
tifağı dağılmış Sovet İttifaqının
xiffətini şəkirlər? Nə isə...
Kupeyə girəndə
gözlərimə inanmadım. Mənə məxsus olan yerdə
elə təxminən mən yaşda bir kişi soyunub
uzanmışdı, hələ üstünə mələfə
də salmışdı.
- Bu yer mənimdir, vətəndaş,
- dedim və biletimi göstərdim. O, cavab verməsə də,
sakitcə biletini qoydu ortalığa.
Nə başınızı
ağrıdım, məlum oldu ki, bizim ikimizə də eyni
vaqona, eyni kupeyə, eyni yerə bilet veriblər. Kupedə bizdən
başqa da üç nəfər var idi, onlar da bizim biletlərə
diqqətlə baxandan sonra başlarını bulayıb
çiyinlərini çəkdilər.
Yerimdə uzanmış
kişi gülümsəyəndə özümü saxlaya
bilmədim.
-Niyə
gülürsünüz?
O da məni sualla dindirdi:
-Bəs siz niyə
gülürsünüz? - Səs-küyə gələn bələdçi
biletlərimizə baxandan sonra:
-Dil tapın, bir-birinizə
qarşı kompromisə gedin, - dedi, - bizim qatarda belə hadisələr
tez-tez olur... Hətta bir yerə üç, dörd, beş
bilet də satırlar.
Bir qədər sonra mənim
rəsmi tələbimlə gələn
- Biz günahkarı cəzalandıracayıq,
- dedi, amma siz dil tapın, dialoqa girin, bu vəziyyətdə
yeganə çıxış yolu dialoqdur, çağdaş
dünyanı da dialoq xilas edəcək.
Və bizim dialoqumuz
Əlvida, satira
Əziz həmkarlarım,
iştəkli qələm dostlarım, bizim redaksiyanın səksən
il qabaq hansı tarixi şəraitdə meydana gəldiyi sizə
məlumdur. Bolşevik inqilabı yenicə qələbə
çalmışdı. Başlıca məqsəd
inqilabı, inqilabi ideyaları qorumaq idi. Bu məqsədlə
də redaksiyada satira şöbəsi
yaradılmışdı. Bu şöbə uzun bir zaman kəsiyində
antipodlara qarşı mübarizə apardı. Öz
aramızdı, amma çox vaxt qurunun oduna yaş da yandı.
Hər halda nəticə göz qabağındadır: bu
gün aramızda antipod qalmayıb. Sosializm quruluşunun bu mənfur
meyvələri olan antipodları indi yalnız sosializm tarixinin
mənfur bataqlığından tapmaq olar. Bəs belə olan təqdirdə
satira bizim nəyimizə lazımdır? Kimləri satira atəşinə
tutacayıq? Əgər cəmiyyətin xərçəngi
sayılan rüşvətin kökü tamam kəsilibsə,
bizim ana yurdumuzda bir nəfər də olsun rüşvətxor
yoxdursa, bu satira şöbəsinin əməkdaşı kimdən
yazacaq? Və nə deyib yazacaq? Ona görə təklif var ki,
satira şöbəsini bağlayaq. Gəlin əyri oturaq,
düz danışaq, axı daha bizim satiralıq işimiz
qalmayıb! Xalqımıza, millətimizə bütün
dünya həsəd aparır. Dünyanın hər yerində,
hər gün ay-ulduzlu bayrağımız dalğalanır!
Deputatlarımız öz seçicilərinə can deyib, can
eşidirlər. Hətta hərdən bir deyirlər ki, bizim
maaşımız çoxdur, yarısını kəsib verək
seçicilərə! Daha soydaşlarımız da bir-birinin
ayağından yox, əlindən tuturlar! Nə haram yeyən
var, nə haramzada! Belə ideal şəraitdə
özünüz deyin, satiraya nə ehtiyac? Qaşınmayan
yerdən niyə qan çıxardaq? Nədir, bəlkə mən
düz demirəm? Satira o yerdə lazımdır ki, orda
insanın haqqını tapdalayır. Şükürlər
olsun ki, bu gün bizdə bir nəfər də olsun haqqı
tapdanan insana rast gəlmək mümkün deyil. Nədi? Yoxsa
bu deyilənlərə şübhəsi olanlar var?
Böyük satirikimiz belələrinə bilirsiz nə deyirdi?
Deyirdi, niyə bəs bərəldirsən o qare
gözünü? Yoxsa, bu ayinədə əyri görürsən
özünü?
Xoşbaxtlıq
Təbdil
Mən çox xoşbaxtam!
Allah mənə nağıllarda olduğu kimi yeddi oğul, bir
qız verib. Böyük oğlum Rəvayət Türkmənistanda
nazirdi. Düzdür mən onu axırıncı dəfə
üç il qabaq televizorda görmüşəm, amma bunun nə
dəxli, o özü də bilir ki, mən onun atasıyam.
İkinci oğlum Əbdülnasir diplomatdı, Afrika ölkələrində
irqi ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizə
aparır. Afrikadan Nobel ödülünə təqdim
olunanların arasında onun da adı hallanır.
Üçüncü oğlum Luis Argentinanın yığma
futbol komandasında oynayır. Bu xəbəri eşidəndən
Argentina yığma komandasının bütün
oyunlarını izləyirəm. Dördüncü oğlum
İrəvanda yaşayır. Onun adını çəksəm
həm onun ağrımayan başına dəsmal
bağlamış olaram, həm özümün. Beşinci
oğlum Vanya Rusiyada qaz vurub, qazan doldurur. Özü də
sözün həqiqi mənasında: ovçudu. Altıncı
oğlum Nədamət hələ bir sənət yiyəsi
olmasa da, arvadı oralıdır, kölgələri mənim
də üstümə düşür. Yeddinci oğlum
Balaş mənə çəkib, balıqçıdır.
Milli parka "Sadko"nun yan-yörəsinə balıq ovuna gələnlər
onu barmaqla göstərirlər. Yeganə qızım Yeganə
Yeni Zelandiyada yeddinci dəfə ərə gedib. Keçən
il Asiya gözəli seçilib. O ki, qaldı mənə, can
deyib, can eşidən arvadıma, heç bilmirəm o mənim
övladlarımın varlığından xəbər tutsa,
neyləyər? Hər halda mən çox xoşbaxtam!
Boş yer
Təbdil
Deyirlər ki, baxtın
yatınca, taxtın yatsın. Amma bilmirəm bu söz nə dərəcədə
mənə aiddir. Çünki mənimki əvvəlcədən
gətirməyib. Belə ki..
...Mən doğum evinin həyətində
dünyaya gəlmişəm. Çünki buraya qarnı
burnunda gələn anama deyiblər ki, boş yer yoxdur. Mən
bağça görməmişəm. Çünki bu məkanda
da məni kürəyinə sarıyıb gətirən anama
deyiblər ki, boş yerimiz yoxdur. Uşaq
bağçasının qapısında müdirənin anama
dediyi söz hələ də qulaqlarımda cingildəyir:
Boş yer yoxdur! Beləliklə də mən küçəmizdə
böyüməli oldum. Anam məni də böyük
qardaşlarım kimi rus məktəbində oxutdurmaq istəyirdi,
amma rus məktəbində anama dedilər: Net svabadnoqo mesta.
Ustünüzə sağlıq, 15 yaşında eşqə
düşdüm, amma qız dedi ki, incimə, qəlbimdə
boş yer yoxdur. Dərdimi dağıtmaq üçün gəldim
"Leyli Məcnun" operasına baxım. Amma bilet növbəm
yaxınlaşanda bilet satan özü mənə
yaxınlaşdı: Boş yer yoxdur. Qəmli-qəmli geri
qayıdanda gördüm "Min bir gecə"
restoranının qapıları taybatay açıqdır,
amma içəri keçmək istəyəndə dedilər:
Boş yer yoxdur! Nə isə, eşqin havası məni elə
bir hala saldı ki, məni gətirdilər dəlixanaya. Amma
burda da dedilər ki, boş yer yoxdur. Valideynlərim eşqin fənalığından
danışıb məni dilə tutanda, mən dəlixananın
qarşısında Məcnun kimi zilə çəkdim: Yarəb,
bəlayi eşq içrə qıl aşina məni! Lakin
burda da qaibdən səs gəldi: Boş yer yoxdur. Orta məktəbi
qızıl medalla bitirəndə və anam qolumdan tutub məni
Tibb institutuna gətirəndə, pıçıltıyla
anama dedilər: uşağı avara eləməyin boş yer
yoxdur. Yoxdur, yoxdur da... Amma bilmirəm mənim baxtıma
yazılan boş yerləri məndən qabaq kimlər tutur?
Məmməd ORUC
Ədəbiyyat qəzeti.- 2010.- 18 iyun.- S.4.