Özbəkistan alimləri dahi Azərbaycan şairi Nizaminin oğlu Məhəmməd Gəncəvinin yaradıcılığını tədqiq edirlər

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu direktorunun müavini, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Paşa Əlioğlu AzərTAc-a bildirmişdir ki, Özbəkistanın tanınmış ədəbiyyatşünas alimi Əbdülqədir Haytmetov "Özbək dili və ədəbiyyatı" məcmuəsində Şeyx Əhməd ibn Xudadad Tarazinin "Fünunül-bəlağə" əsərini müqəddimə ilə çap etdirmişdir.

Müqəddimədə göstərilir ki, əsərin mikrofilmini özbək alimi, filologiya elmləri doktoru Erqeş Ömərov İngiltərənin Bodlian kitabxanasından əldə etmişdir. Əsərin müəllifi Şeyx Əhməd ibn Xudadad Tarazi (alimin vətəni bir müddət Canbul adlandırılsa da, son zamanlar tarixi Taraz adı bərpa olunmuşdur) XV əsrin görkəmli alimi və şairi olmuşdur. Şeyx Əhmədin hicri tarixi ilə 840-cı ildə (1436-1437) ildə cığataycada əski özbəkcə yazdığı həmin əsər Şərq şeirinin nəzəriyyəsinə, əruz vəzninə, janr, qafiyə, rədif və s. məsələlərə həsr edilmişdir. Tarazi bu əsəri dövrünün hökmdarı, Əmir Teymurun nəvəsi Uluğbəyə ithaf etmişdir.

Müəllif şeirin müxtəlif məsələlərini təhlil edərkən bir çox tanınmış şairlərin əsərlərindən, o cümlədən Gəncədən olan Məhəmməd Gəncəvi və Qivaməddin Gəncəvinin əsərlərindən nümunələr gətirir. Məhəmməd Gəncəvi kimdir sualına Ə.Haytmetov belə cavab verir: "Bu, böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin birinci arvadı, qıpçaq qızı Afaqdan olan oğlu Məhəmməddir".

Nizami özünün "Leyli və Məcnun", "Həft peykər", "İsgəndərnamə" poemalarında ailəsi haqqında müəyyən məlumatlar vermiş, oğlu Məhəmmədin şeir yazdığını da bildirmişdir. Özbək tədqiqatçısının qənaətinə görə, bu onu göstərir ki, orta əsrlərdə Mərkəzi Asiyada yalnız Nizaminin deyil, Gəncədən olan digər şairlərin də əsərləri sevə-sevə oxunub köçürülmüşdür. "Füynunül-bəlağə" əsərinin beşinci babında (fəslində) Məhəmməd Gəncəvinin fars dilində yazdığı on şeirindən misallar gətirilmişdir.

AMEA-nın Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun mərhum əməkdaşı, filologiya elmləri doktoru, professor Cənnət Nağıyeva Daşkənddə elmi məzuniyyətdə olarkən Özbəkistan alimlərinin bu maraqlı tapıntısından xəbər tutmuş və bu barədə məlumat vermişdir.

Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 12 avqust.- S.5.