İçəridən baxış

(Əvvəli 4 noyabr 2011-ci il tarixli sayımızda)

2. 150 cildlik: ən əhəmiyyətli ədəbiyyat hadisəsi

Bu uzun sadalamadan sonra icazə verin bəzi ümumi qənaətlərimi də bölüşüm sizinlə.

Əziz dostlar, ədəbiyyatla, bədii tərcümə işi ilə peşəkar olanlar, xüsusən, eləcə də ana dilində olan dünya ədəbiyyatı nümunələrinin bütün diqqətli oxucuları da təqdim olunan siyahıda hansı əsərlərin təkrar nəşr, hansılarının isə yeni tərcümələr olduğunu o saat sezdilər. 150 kitab arasından indiyədək nəşr olunmuşların bəziləri haqqında qısa fikilərimi bölüşüm sizinlə. İlk öncə deyim ki, tərcümə olunan, nəşr olunan bütün əsərlər qiymətlidir, gərgin tərcüməçi işinin nəticəsidir, bu mənada onların arasında fərq qoyulmaz, biz də qoymuruq.

Amma elə əsərlər var ki, onlar bir çox parametrləri ilə - ilk növbədə orijinal dildən tərcümə olunması, daha sonra tərcümənin keyfiyyəti, dil baxımından peşəkarlıqla icrası və əlbəttə ki, tərcümə olunan əsərin dünya bədii fikrində, ədəbiyyat tarixində yeri baxımından, üstəgəl indiyədək dilimizə çevrilməməsi faktı (təəssüf doğursa da, belədir), yeni olmasıyla xüsusən diqqət çəkir. Fikrimcə, Haynrix Böllün, Corc Oruelin, Harold Pinterin, Selincerin, Remarkın, Orxan Pamukun seçilmiş əsərləri, habelə ingilis və alman ədəbiyyatı antologiyaları sadaladığım bütün prinsipilər baxımından siyahının ən uğurlu tərcümə kitablarıdır ki, Vilayət Hacıyev, Çərkəz Qurbanlı, Zeydulla Ağayev, Vilayət Quliyev, Tehran Vəliyev, Nəriman Əbdülrəhmanlı və digər tərcüməçilərimizə ayrıca təşəkkür düşür.

Nadir Qocabəylinin Hamsun və Kortasardan elədiyi tərcümələr orijinaldan olunmasa da, olduqca vacib tərcümələrdir. Nadirin hər iki müəllifdən elədiyi tərcümələr həmin müəllifləri Azərbaycan oxucusu ilk dəfə bu həcmdə təqdim edir. Tanıdır. Eyni fikirləri Yaşarın Somerset Moemdən və İlqar Əlfioğlunun Joze Saramaqodan elədiyi tərcümələr haqqında da demək olar. Həm Hamsun və Kortasarın, eləcə də Moem və Saramaqonun əsərləri Azərbaycan türkcəsində uğurla səslənir.

3. Digər kitablar və kitab seriyaları

Kitablar

Yalnız məruzənin əhatə elədiyi dövrün deyil, müstəqillik ilərində bədii tərcümə sahəsindəki ən fundamental, təkmüəllifli tərcümə örnəyini xatırlatmaq istəyirəm: Mahmud Kaşğarinin "Divani-lüğat-it türk"ü. Mükəmməl məlumat və biliklər toplusu yaratmaq işində Qərbi-Avropa maarifçi ensiklopedistlərini yeddi yüz il qabaqlayan, türklərin ilk ensiklopediyası olan Mahmud Kaşğarinin "Divan"ını tanınmış tərcüməçi və alim Ramiz Əskər Bəsim Atalayın tərcüməsi əsasında hazırlamış və çevirmişdir. Bu "Divan"ın dilimizə olan ilk tərcüməsidir. Ramiz Əskərin tərcümə etdiyi və hazırlardığı 4 cildlik, 2000 səhifəlik bu dəyərli töhfə haqqında xalq yazıçısı Anarın Ramiz Əskərə ünvanladığı, "Ədəbiyyat qəzetində" dərc edilən "Açıq məktub"da həm əsərin dünya və ümumtürk bədii fikir tarixində yeri, həm də tərcüməçinin fədakar əməyi haqqında əlavəyə ehtiyac olmayan dəyərli fikirlər yazılıb deyə, biz də öz növbəmizdə Ramiz Əskərə, nəşrə dəstək olmuş hər bir kəsə təşəkkür edirik.

Görkəmli şərqşünas alim Aida İmanquliyevanın "Məqalələr və tərcümələr" kitabı məruzə dövrünə aid, ərəb və Şərq ədəbiyyatını tanıdan ən dəyərli kitablardan biridir. Şərqşünaslıq İnstitutunun ərəb filologiyası şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru Vilayət Cəfərovun tərtib etdiyi "Məqalələr və tərcümələr" kitabında Aida xanımın 53 məqaləsi, müxtəlif kitablara yazdığı rəylər , eləcə də Mixail Nüaymə (Livan) "Ümyaqubun toyuğu", "İnsan və quş", "Buz əriyəcək", Süheyl İdris (Livan) "Azadlıq", Mahmud əz-Zahir (İraq) "Boğulmuş hıçqırtılar", Sahib Cəmal (İraq) "Yusif", Macid Zeyyib Ğənama (İordaniya) "Növbədə dayanmaq", "Vətənin portreti" və Məhəmməd Dibdən (Əlcəzair) "Hasin Dermək" ustalıqla çevirdiyi əsərlər toplanmışdır.

Ümumtürk folklorunun zirvəsi olan, qırğız eposu "Manas"ın tərcüməçisi, istedadlı və tanınmış şair həmkarımız, eposla bağlı uzun illərdi tədqiqatlar aparan dəyərli alim və tərcüməçi Adil Cəmilin işini məhz indi, bu sırada qeyd eləmək əlbəttə ki, təsadüfi deyil. Eposun prozaik və yığcam, eyni zamanda uğurlu tərcüməsi onu bütün oxucu kateqoriyaları üçün oxunaqlı və əlçatan edir.

Bu sırada qeyd etməyi lazım bildiyimiz daha bir kitab böyük rus yazıçısı F.M.Dostoyevskinin "Karamazov qardaşları" romanıdır. Tanınmış alim və tərcüməçi Telman Vəlixanlının tərcümə etdiyi və iki cilddə "Mütərcim" nəşriyyatında çap olunan əsəri milli tərcüməçilik sənətimizin çin olmuş arzusu da hesab eləmək olar. Bədii tərcümə işinə dəyərli töhfə olan bu əsər həm Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin N.Nəcəfov adına mükafatına, həm Mədəniyyət və Turizm Nazırliyinin "Qızıl kəlmə" mükafatına, "Tərcümə nominasiyası"na görə əsas mükafata, həm də Rusiyanın Dostoyevskinin tərcüməsinə görə verilən nüfuzlu ödülünə layiq görülmüşdür.

Nəşr olunmuş bəzi başqa kitablara da baxaq. Məruzə dövründə tanınmış nasir və tərcüməçi Kamran Nəzirlinin çevrisində "Heç kim və heç vaxt ölmür - Dünya ədəbiyyatından seçmələr" (Cek London,Con Qolsuorsi, Somerset Moem, Edqar Po, Ernest Heminquey, Folkner, Harold Pinter, Markes, Oskar Uayldın daxil olunub) kitabı (bu kitab da Mədəniyyət və Turizm Nazırliyinin "Qızıl kəlmə" mükafatı, "tərcümə nominasiyası"na görə əsas mükafatını alıb) tanınmış nasir və tərcüməçi Saday Budaqlının tərcüməsində Mixail Bulqakovun "Master və Marqarita"sı (XX əsr dünya ədəbiyyatının məhşur və sirli əsərlərindən olan "Master və Marqarita" nəhayət ki, dilimizə tərcümə olundu; bu olduqca dəyərli tərcümə işi də "Qızıl kəlmə" mükafatı, "Tərcümə nominasiyası"na görə əsas mükafatıyla qiymətləndirildi), tanınmış şərqşünas alim və tərcüməçi Məsiağa Məhəmmədinin Babu Kuhi Bakuvi, Şəms Təbrizi ("On hekayət"), Şeyx Məhəmməd Xiyabani, Söhrab Sepehri, Spujməy Zəryab və Pərviz Hüseyninin əsərlərinin yer aldığı "Tədqiqlər və tərcümələr" kitabı, gürcü dilindən və gürcü dilinə tərcümə sahəsində artıq klassikə çevrilmiş, tanınmış şair, nasir və dramaturq İmir Məmmədlinin tərcüməsində görkəmli gürcü şairi Vaja Pşavelanın ("İki poema: "Qonaq və ev sahibi"; "Aluda Ketalauri") və Cansuğ Carkvianinin "Şeirlər" kitablarını, tanınmış nasir və tərcüməçi Nəriman Əbdülrəhmanlının tərcüməsində Andrey Platonovun "Seçilmiş əsərləri" və Qoderzi Çoxelinin "Küknarlara məktub"u (hekayələr və roman; T.Mirzə ilə birlikdə), tanınmış tərcüməçi və tərcüməçilik fəaliyyəti örnəyə, məktəbə çevrilmiş mərhum Natiq Səfərovun çevriləri və dostlarının onun haqqında xatirələri toplanmış "Ən gözəl uçuş" kitabı (Folkner, Steynbek, Platonov, Markes, O.Süleymenovdan elədikləri tərcümələr daxil edilib kitaba; toplayan Nəriman Əbdülrəhmanlı), çağdaş nəsrimizin tanınmış nümayəndəsi Elçin Hüseynbəylinin tərcüməsində Markiz de Sadın "Ehtiraslı Tereza"sı, istedadlı şair və çağdaş rus poeziyasının dəyərli tərcüməçisi Qoca Xalidin çevrisində Vladimir Vısotskinin "Zirvədə izim qalıb" şeirlər kitabı, Robert Minnulinin "Ətirli yarpaqlar" şeir toplusu (tərc.: Məmməd Kazım, Əsəd Cahangir, Həyat Şəmi və İlahə Əhmədova), Oljas Süleymenovun "Kuman nəğməsi" (tərc.: Elxan Zal, Akif Əhmədgil, ön söz: Anar), Q.Lessinqin "Müdrik Matan"ı (tərc.: Həmid Arzulu), tanınmış şair və tərcüməçi Tofiq Abdinin çevrisində "Əsrar Dədədən Orxan Arasadək - XX əsr türk poeziyasından seçmələr" ( ön söz: Elçin İskəndərzadə), tanınmış yazıçı və tərcüməçi Fəxri Uğurlunun tərcüməsində "Cəlaləddin Rumi və onun məsnəvisi: 30 hekayət", Rəşad Nuri Güntəkinin "Yarpaq tökümü" romanı (tərc.:Vaqif Sultanlı), "Qaraqalpaq xalq nağılları" (tərc.:Nizami Tağısoy), Akif Abbasovun tərcüməsində Touşan Esenova ("Ali təhsilli arvad"; pyes), Mar Bayciyev ("Duel"; pyes), Qrehem Qrin ("Canlılar yaşayan otaq"; pyes) və U.S. Moemin ("Edvard Barnardın ruh düşkünlüyü"; povest) kitabları işıq üzü görmüşdür.

Diqqət çəkən nəşrlər arasında Xalid Hüseynin "Çərpələng uçuran" romanı (tərc.: Xədicə İsmayıl), Xeyrəddin İvginin "Hüzünlü nəğmələr" şeir kitabı (tərc.: Elxan Yurdoğlu), Revaz Mişveladzenin "Xeyirxah" adlı novellalar toplusu (tərc.: Vüqar Vüqarlı), çuvaş şairəsi Raisa Səbrinin "Hər qürubda sən varsan" poetik toplusu (tərc.: Həyat Şəmi), Vehbi Vakkasoğlunun "Çanaqqalada savaşanlar və dastan yazan analar" (tərc.:Sərvaz Hüseynoğlu) da var.

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin nəşri olan İslam ölkələri şairlərinin şeirləri toplanmış "Sevgi fəsli" kitabı da (tərtibçi və redaktor Ağacəfər Həsənli) məruzə dövrünün uğurlu kitablarındandır. Bura Türkiyə, İraq, İran, Özbəkistan, Qazaxıstan, Pakistan, Misir, Əfqanıstan, Türkmənistan, Qırğızıstan, Tacikistan, Fələstin, Livan, Tatarıstan, Abxaziyadan olan 80-dən artıq şairin şeirləri toplanmışdır . Kitabda Xəlil Rza, Əliağa Kürçaylı, Qasım Qasımzadə, Balaş Azəroğlu, Əhəd Muxtar, Çingiz Əlioğlu, Şahin Fazil, Ağacəfər Həsənlinin, Nəriman Qasımoğlu, Dilsuzun, Xanəmir və Səlim Babullaoğlunun tərcümələri daxil edilmişdir.

Nazirliyin tərcümə nəşrləri sırasına Lidiya Obuxovanın "Öncə yer vardı" (Yuri Qaqarin haqqında xatirə-povest) kitabıdır. Faşizm üzərində qələbənin 65 illiyinə həsr olunan, XX əsrin əfsanəyə çevrilmiş simalarından biri, kosmosa ilk dəfə yol açan kosmonavt Yuri Qaqarinin həyatından bəhs edən, "Bakı Nağıl evi"ndə nəfis şəkildə çap olunmuş bu dəyərli tərcümə işinin müəllifi tanınmış və istedadlı şair Vaqif Bəhmənlidir. Müsahibələrinin birində özünü təvazökarlıqla peşəkar tərcüməçi hesab etməyən şair Vaqif Bəhmənli əslində sözə olduqca diqqət və həssaslıqla, ustalıqla yanaşan tərcüməçidir. Onun 2006-cı ildə nəşr olunan poetik üçcildliyinin 3-cü cildinə daxil edilmiş, "Hər çəməndən bir çiçək" bölümündə toplanmış tərcümələri dediklərimizin əyani sübutudur. Bölümdə Vaqif Bəhmənlinin dünyanın 11 şairindən (Qurbannəzər Əzizov - Türkmənistan, Maksim Tank, Robert Rojdestvenski və Lüdmila Barabaş - Rusiya, Tone Pavçek-Sloveniya, Uilyam Cey Smitt - ABŞ, Şövkət Rəhman - Özbəkistan, Ariel Dorfman - Çili, Orxan Vəli - Türkiyə, İrma Landetta, Q.Q.Lorka- İspaniya) elədiyi tərcümələr daxildir ki, kitab bir tərcüməçinin "ifasında" olduqca maraqlı poetikalar sərgiləyir.

"Müasir İran tənqidinin atası" kimi isimləndirilən görkəmli yazar və filosof Rza Bərahəninin "Qanun" nəşriyyatında nəşr edilən "Şeirlər, müsahibələr, tərcümələr" kitabı da məruzənin əhatə elədiyi dəyərli nəşrlərdəndir. Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının naşirliyi, f.e.d. Məsiağa Məhəmmədinin tərtibçi-redaktoluğu ilə nəşr olunan kitabın tərcüməçiləri Məsiağa Məhəmmədi, Səlim Babullaoğlu, Əli Qərəcəlu, Behruz Sədiq və Lalə Cavanşirdir.

Bu illər ərzində nəşr olunmuş daha bir neçə kitabın adını çəkmək yerinə düşərdi. Klassik alman şeri nümunələri kimi qocaman tərcüməçi Əlihəsən Şirvanlının Haynrix Haynenin "Şimal dənizi", Fridrix Şillerin "Balladalar və şeirlər"i fərdi təşəbbüslə və orijinaldan tərcümə olunmasıyla təqdirəlayiqdir. Yenə də klassik alman poeziyasından daha bir tərcümə kitabı Yohan Volfanq Fon Hötenin "Qərb-Şərq Divanı"dır. Həm bu dəyərli kitabın tərcüməçisi, həm də "Hötenin "Qərb-Şərq Divanı"nda "Cənnət" bəhsi" adlı vacib tədqiqat əsərinin müəllifi Ələkbər Qubatovdur.

Maqda Sabonun "Qapı" kitabının tərcüməsi bir neçə baxımdan maraqlıdır. Əvvəla, kitabın tərcüməçisi adı bu gün hər bir azərbaycanlıya yaxşı tanış olan, qeyrətli həmvətənimiz Ramil Səfərova aiddir. Yəni bu bir tərəfdən milli heysiyyətimizi qoruyan vətənpərvər qardaşımızın obrazının heç də bədxahlarımızın qələmə verdikləri kimi olmadığını və Ramilin hərtərəfli istedada malik olmasının göstəricisidirsə, digər tərəfdən dilimizə ilk dəfə çevrilməklə macar-Azərbaycan ədəbi mübadilə işinə layiqli töhfədir.

"İrəli" ədəbi məclisinin məruzə dövründə nəşr olunan almanaxında Qismətin (Borxes, Edqar Po, Veronika Şofstal, Şekspir,Herman Hesse, Nordbrand, Gökhan Toxdan) elədiyi poetik tərcümələr, Ariz Tarıverdiyevin (Mərziyə İsfahani, Zərdüşt Eradətmənd, Pərvanə Fərid, Raziyə Recayi və başqalarından) elədiyi poetik və prozaik tərcümələr, Leyla Şərifovanın O Henridən, Leyla Hüseynovanın Aqnondan elədiyi tərcümələr yer alıb ki, bu da yetişməkdə olan gənc, istedadlı şair, yazıçı və ədəbiyyatçılarımızı həm də tərcüməçi kimi gələcək uğurlu fəaliyyətini nişan verir.

Gənc tərcüməçilərimizlə bağlı fikrimizi davam eləyək. İstedadlı tərcüməçi Nihalənin orijinaldan çevirdiyi Riçard Baxın "Conatan Livinqston adlı qağayı" əsəri xüsusilə diqqətəlayiqdir. Ötən əsrin 70-ci illərində xüsusən populyar olan bu əsər populyar, belletrestik dili, magik realist qatı, alleqorik və utopik məziyyətləri ilə sonradan 90-cı illərdə populyarlaşmağa başlayan Paulo Koelyo və onun romanları tipindəki əsərlərin, üslubun sələfi sayıla bilər.

Daha bir gənc tərcüməçi Aytən Qiyasovanın orijinaldan tərcüməsində işıq üzü görən "Kimyagər" romanı da bir çox məziyyətləri ilə diqqətəlayiqdir. Əvvəla, əsər dünyaca populyar müəllifin dilimizə tərcümə olunan ilk əsəridir. Əsər orijinaldan tərcümə olunmaqla yanaşı, həm də müəllifin icazəsi ilə nəşr olunub (belə təqdirəlayiq faktlar isə az rast gəlinməsi ilə təəssüf doğurur). Yeri gəlmişkən, müəllifin eyniadlı əsəri, sonradan dilimizə daha iki dəfə tərcümə olunub ki, hər ikisi məndə təəccüb doğurur. Çünki sonrakı tərcümələr əvvəlkindən daha keyfiyyətli deyil və yalnız belə olacağı təqdirdə "Kimyagər"ə təkrar qayıdış özünü doğrulda bilərdi. Bir də, sirr deyil, ümumiyyətlə, bədii vaciblik baxımından Koelyo o müəlliflərdən deyil ki, ona təkrar müraciətə ehtiyac olunsun.

Son illərdə diqqətçəkən tərcüməçilərdən biri də istedadlı şair və esseist Fərid Hüseyndir. Fəridin tərcüməçilik fəaliyyəti həm də məhsuldarlığı ilə təqdirəlayiqir. Onun tərcüməsində Orxan Pamukun "Yeni həyat" və "Bəyaz qala" romanları işıq üzü görüb. Yeri gəlmişkən, ölkəmizdə çox sevilən və populyar olan ünlü türk romançısı və Nobel mükafatçısı Orxan Pamukun adıçəkilən əsərləri məhz Fəridin "ifasında" dilimizdə ilk dəfədir səslənir. Fərid Hüseynin nəsildaşı, son illərdə parlamaqda olan istedadlı şair və esseist Qismətlə birgə hazırladıqları, 20-dən çox türk şairinin dilimizə çevirdikləri 50 şeri toplanmış (kitab onların təsis etdikləri "Eşq" seriyasından nəşr olunub) "Unudulmaz sevgi şeirləri" adlı kitabı da uğurlu tərcümə layihəsidir. Fərid Hüseynin rəhbəri və redaktoru olduğu "Eşq" seriyasından Paulo Koelyonun "İşıq savaşçısının kitabı" adlı nəfis tərtibatlı nəşr işıq üzü görüb. Həmin kitabda P.Koelyonun üç romanı və iki hekayəsi çap edilib, kitabın tərcüməçiləri Nəriman Əbdülrəhmanlı və Aygün Aslanlıdır. Dostoyevskinin "Dəyyus" əsəri də "Eşq" seriyasının növbəti maraqlı nəşridir. Həmin kitabdakı "Dəyyus" povestini mərhum yazıçı və tərçüməçi Qılman İlkin, "Gülməli adamın yuxusu" hekayəsini isə İlahə Ucaruh tərcümə ediblər. "Eşq" seriyasından nəşr olunan kitablardan biri də son illərdə bestseller olmuş Sərdar Özkanın "İtkin gül" romanıdır ki, 50-dən çox ölkədə, 45 dildə nəşr olunan bu əsəri dilimizə Təranə Musayeva çevirib. Bu il üçün "Eşq" seriyasından nəşr olunan sonuncu kitab Ahmet Altanın "Bütün cümlələr təzədən yazılmalıdı" adlı esselər kitabıdır ki, bu kitabda yer alan 30 esseni dilimizə Fərid Hüseyn və Təranə Musayeva çeviriblər. Yaxın günlərdə "Eşq" seriyasından Təranə Musayevanın çevirməsində nəşr olunacaq digər kitabsa Elif Şafakın "Ata və bic" romanıdır.

Gənc tərcüməçilərin (Samirə Abdullayeva, Günel Atakişyeva, Fəridə Qiyasi, Raisa Miskərli, Vüsalə Mustafayeva, Sonya Piriyeva, Eugenyuş Furini və Yelena Karetinanın) zəhməti ilə ərsəyə gəlmiş olduqca dəyərli tərcümə layihələrindən biri də Polşanın Azərbaycandakı səfirliyinin və Bakı Slavyan Universitetinin dəstəyi ilə çap olunan "Müasir polyak nəsri antologiyası"dır. Antologiyaya 10 polyak nasirinin (Stanislav Lem, Marek Hlasko, Maçey Malitski, Yeji Pilx, Ancey Stasyuk, Voyçex Kuçok, Yatsek Dukay, Slavomir Sxutı, Tomaş Pyontek, Dorota Maslovskaya) 16 hekayəsi daxil edilmişdir. Bu dəyərli nəşrin tərtibçisi Lukaş Kaletadır.

Gənc tərcüməçinin işi kimi Afiq Hüseynbəylinin müəllifi olduğu "Böyük urdu şairi Mirzə Qalib" kitabı da diqqət çəkir. Kitaba Mirzə Qalibin müəllifin yaradıcılığından bəhs edən monoqrafiya ilə yanaşı gənc tərcüməçinin şairdən elədiyi poetik tərcümələr də daxil edilib. Kitabın qiymətli tərəflərindən biri də tərcümə mətnləriylə yanaşı orijinalların da təqdim olunmasıdır ki, bu da nəşri müqayisə aparmaq istəyən mütəxəssislər üçün də əlçatan edir.

Digər gənc tərcüməçilərimiz haqqında, eləcə də fərdi baxışla haqqında danışmaq istədiyim kitablarla bağlı söhbətimi isə kitab seriyaları, dövri nəşrlər, elektron vasitələr və saytların işi ilə bağlı danışarkən yeri gəldikcə davam edəcəm.

İndilik isə daha iki xüsusi nəşr haqqında da fikrimi bildirməklə məruzənin "kitab" yarımbölməsini yekunlaşdırmaq istəyirəm. Ensiklopedik xarakter daşıyan hər iki nəşr ədəbiyyatla məşğul olan və olmaq istəyən insanların stolüstü kitabı da ola bilər. Hərçənd kitab yalnız onlar üçün nəzərdə tutlmayıb, hər iki kitabın oxucuları müxtəlif adamlar ola bilər.

Filosof Etibar Əliyevin hazırladığı "Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatçıları" kitabı olduqca vacib ensiklopedik mənbədir. Kitabda təsis olunandan bu yana ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı almış bütün yazıçı və şairlər haqqında müfəssəl bioqrafik məlumat var. Amma yalnız bioqrafik səciyyə daşımır həmin məlumatlar. Belə ki, müəlliflərə həsr olunmuş yazılarda onların yaradıcılığının məziyyətləri, bədii-estetik, məzmun və üslubi keyfiyyətləri haqqında danışılır, yeri gəldikcə əsərlərdən və müəlliflərin müsahibələrindən parçalar yer alır kitabda. Eyni zamanda müəlliflərin proqram xarakteri daşıyan Nobel nitqi və məruzələrindən çıxarışlar, konspektlər təqdim olunur. Oxunaqlı və rahat dillə. Qorxmaz Quliyevin, Səlim Babullaoğlunun, Azad Yaşarın, Zakir Fəxri, Günel Mövlud və Nərgiz Cabbarlının tərcümələrindən istifadə olunub. Kitabın məsləhətçiləri doktor-professor Qorxmaz Quliyev, filosof-tənqidçi Şahvələd Çobanoğlu və Səlim Babullaoğludur. Girişdə kitabın müəllifi Etibar Əliyevin "Nobel qardaşları, Bakı nefti və mükafat" adlı maraqlı yazısı, habelə professor Qorxmaz Quliyevin dəyərli "Ön söz"ü təqdim olunmuşdur. Bu, dəyərli həmkarımız Etibar Əliyevin eyni adda hazırladığı ikinci kitabdır. 101 nobelçini əhatə edən 2009-cu ildə "Şərq-Qərb" mətbəəsində nəfis tərtibat və yüksək poliqrafiya ilə çap olunan 425 səhifəlik ikinci nəşr 5 il əvvəl hazırlanmış nəşrin yenilənmiş və təkrar işlənmiş variantıdır.

Yenə də ensiklopedik nəşrlərə aid ediləcək daha bir kitab Nobel mükafatçıları haqqındadır. Bu da millət vəkili Qənirə Paşayevanın hazırladığı "Nobel mükafatlı qadınlar" kitabıdır. Kitabda digər elmi və ictimai fəaliyyətlərinə görə məşhur mükafatı almış qadınlarla yanaşı, ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüş 11 zərif yazıçı və şairlərdən bəhs olunur. Kitabın "Ön söz"ü Nobel Ailə Cəmiyyəti İdarə heyətinin üzvü, Nobel Xeyriyyə Fondunun həmtəsisçisi və qəyyumu Qustav Nobelə məxsusdur. Daha sonra "Müəllifdən" başlıqlı daha bir maraqlı yazı var ki, bu da müəllifin onu bu kitabı yazmağa sövq edən səbəblər haqqındadır. Axıcı, oxunaqlı belletrestik dillə yazılan məqalələr müəlliflərin yaradıcılığından seçmələrlə, habelə rəngli və orijinal fotoillüstrasiyalarla müşayiət olunur. Bu kitabın daha bir maraqlı tərəfi təqdim olunan hər bir məqalənin müstəqil oçerk kimi oxuna bilməsindədir. "Elm və təhsil" nəşriyyatında nəfis poliqrafiya ilə çap olunan 456 səhifəlik kitabın məsləhətçisi Bakı Nobel İrsi Fondunun sədri Toğrul Bağırov, redaktorları isə Pərvanə Məmmədli və Flora Xəlilzadədir.

Səlim Babullaoğlu

(Ardı var)

Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 16 dekabr.- S.4.