Görkəmli gülüş ustası

"Fitrətən narahat, nigaran bir ruh, təbii gülüş vergisi və enerjisi, kinayə və rişxənd - bütün bunlar şüuru və vicdanı həmişə sayıq və ayıq saxlayır, yaddaşı və qeyrəti kar və kor qalmağa qoymur, fərdi istedadı və şəxsiyyəti bəzən, hətta hamının məruz qaldığı nadanlıqdan və manqurtluqdan qoruyur. Görünür, məhz bunun üçün də həqiqi istedadın gülüş və vicdan adlı xilas mələyindən üz çevirdiyi anlar çox az olur. Sabit Rəhmanı yenidən oxuyanda mən buna bir də inandım…"

Görkəmli tənqidçi Yaşar Qarayevin Sabit Rəhmanın yaradıcılığı haqqında dediyi bu fikirlər bu gün də yerində səslənir. Sabit Rəhman elə bir yazıçıdır ki, onun yaradıcılığı Yaşar Qarayevdən əvvəl də, sonra da araşdırılıb və araşdırılacaq. Onun yaradıcılığı nə qədər təzə, tər, müasir səslənsə də, amma yaşı 100-ü keçib. Bu yaradıcılıq 60 yaşında dünyasını dəyişmiş sənətkarı özü ilə birgə yaşadır, xatırladır. Sabit Rəhman ilk növbədə bir dramaturq və ssenarist kimi xatırlanır, yaşayır. Baxmayaraq ki, o, neçə-neçə hekayənin, povestin, romanın da müəllifidir. Baxmayaraq ki, o, Milli Dram Teatrında ədəbi hissə müdiri, İncəsənət İşləri İdarəsində, Yazıçılar Birliyində, "Bakı" kinostudiyasında (indiki "Azərbaycanfilm"də) ən yüksək vəzifələrdə çalışıb. Neçə-neçə bədii şuranın, redaksiya heyətinin üzvü olub. Onun qələmindən hər şeydən əvvəl "Toy", "Xoşbəxtlər", "Aşnalar", "Aydınlıq", "Nişanlı qız", "Əliqulu evlənir", "Yalan", "Küləklər" kimi dram əsərləri çıxıb. O, "Ulduz", "Hicran" kimi musiqili komediyaların libretto, "Əhməd haradadır", "Koroğlu" və s. filmlərin ssenari müəllifidir. Onun Kərəmov, Məhəmməd, Züleyxa, Əliqulu və b. kimi qəhrəmanları dillər əzbəridir. Bütün bunlara görədir ki, Sabit Rəhman anadan olmasının 100 illiyində də hamıya doğma və əzizdir.

Görkəmli dramaturq və nasirin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə srağagün Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin birgə təşəbbüsü ilə Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında yubiley tədbiri keçirildi. Sənətşünaslıq elmləri doktoru İlham Rəhimlinin aparıcılığı ilə keçən tədbirdə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, xalq yazıçısı Anar çıxış edərək Sabit Rəhman yaradıcılığının müasirliyindən, onun incə yumorundan söhbət açdı. Bildirdi ki, uzun müddət Sabit Rəhman sovet komediyasının banilərindən biri kimi təqdim olunmuş, yaradıcılığını bu aspektdən araşdırmışlar. Əslində isə Sabit Rəhman antisovet komedioqrafıdır. Buna misal olaraq çıxışçı görkəmli dramaturqun komediyalarındakı ifşa hədəflərini xatırlatdı. Xalq yazıçısı təəssüflə bildirdi ki, Azərbaycan teatrlarında bu gün Sabit Rəhmanın əsərləri oynanılmır. Halbuki, Sabit Rəhmanın yaradıcılığı, onun qaldırdığı problemlər bu gün daha aktualdır. O, atası Rəsul Rzanın Sabit Rəhmanla dostluğundan, özünün Emin Sabitoğlu ilə isti münasibətlərindən də söhbət açdı.

Xalq artisti, rejissor Ağakişi Kazımov bildirdi ki, mən "Toy" komediyasını 42 il əvvəl oxuyarkən onun antisovet ruhunu gördüm. Çünki əsərdə əsas obrazlardan biri olan Zinətin dilindən bildirilir ki, rayon mərkəzi ilə bizim kənd arasında bir körpü var. Neçə ildir ki, həmin körpü uçub. Hələ körpü bərpa edilmir ki, edilmir. Bu qırılmış körpü əslində mərkəzlə xalq arasında olan əlaqənin timsalı, simvoludur. Digər tərəfdən Kərəmovun ətrafındakılar onun başına bu oyunu niyə gətirirlər?! Çünki Kərəmov bu kənddən deyil. Bu əsərdə yerlibazlığa qarşı da bir eyham var.

"Əhməd haradadır" filmindəki Şofer Əhməd rolunun ifaçısı, respublikanın əməkdar artisti Elxan Qasımov filmin çəkilmə tarixindən söhbət açdı. Bildirdi ki, həmin film 48 il əvvəl çəkilməsinə baxmayaraq, indi də maraqla baxılır. O, qeyd etdi ki, bu film bir çox aktyorlarla yanaşı, mənim də həyatımda mühüm rol oynayıb. Çünki bu komediyanın ssenarisini Sabit Rəhman kimi bir yumor ustası yazmış, onu Ədil İsgəndərov kimi bir rejissor çəkmişdir. filmin uğurunda isə ona musiqi bəstələmiş Rauf Hacıyevin böyük xidmətləri var. Sonra aktyor film çəkilərkən bu böyük sənətkarların tövsiyələrindən danışdı: "Həmin filmdən sonra mən xeyli rola çəkildim. Amma tamaşaçılar məni ən çox Şofer Əhməd rolunun ifaçısı kimi tanıyırlar.

Yubiley tədbirində Sabit Rəhmanın əsərlərində oynayan görkəmli aktyor və rejissorlardan da söz açıldı. Tamaşaçılar Nəsibə Zeynalovanın, Əliağa Ağayevin, Mirvari Novruzovanın, Ağasadıq Gəraybəylinin, Aqşin Vəlixanlının, Məmməd Sadıqovun, Hacıbaba Bağırovun, Səyavuş Aslanın və digərlərinin ifasında Sabit Rəhmanın pyesləri əsasında hazırlanan tamaşalardan və ssenarilərinə çəkilmiş filmlərdən fraqmentlərə baxdılar.

Akademik Milli Dram Teatrı, Ş.Qurbanov adına Musiqili Komediya Teatrı, Gəncə Dövlət Dram Teatrı, İrəvan Dövlət Dram Teatrı isə görkəmli dramaturqun əsərlərindən parçalarla çıxış etdilər.

Tədbirdə göstərilən bədii parçalardakı rollarda respublikanın tanınmış aktyorları Rafiq Əzimov, Əli Nur, Mətanət Atakişiyeva, Laləzar Mustafayeva, Azər Mirzəyev, Telman Əliyev, Əsgər Məmmədoğlu, Ələkbər Əliyev, Xanım Qafarova və başqaları çıxış etdilər.

Sabit Rəhman adına Şəki Dövlət Dram Teatrının direktoru Hikmət Nəbili şəkililər adından həmyerlilərinin yubileyini keçirənlərə təşəkkürünü bildirdi. Sabit Rəhmanın əsərlərinin Şəki teatrındakı təcəssümündən söhbət açdı.

Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Sabit Rəhmanın sənət hekayələri silsiləsi Azərbaycan səhnəsinin inkişafında xidmətləri olan böyük sənətkarlara həsr olunub.

Məclisin sonunda Sabit Rəhmanın nəvəsi, Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının professoru Ceyran Mahmudova ailələri adından Atababa İsmayıloğlunun ssenarisi əsasında hazırlanan tədbiri təşkil edənlərə, zəhməti olan hər kəsə öz təşəkkürünü bildirdi..

A.Hacıbabayev

Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 1 iyul.- S.1, 3.