NEXT - özgə millət

Qatar dayandı. Mən onun dağılmış bir körpü başında, ya da yolu alt-üst olmuş bir düzənlikdə dayanacağından çox qorxurdum. Dayandı, qorxan gözə çöp düşdü. Sol tərəfdə bir aul görünürdü. O da buludlar arasından pəncərə gözləriylə dünyaya baxan romantik aullardan deyildi.

Burda bombalar partlamış, binə-bənd mülklər baş bir yana, qanad bir yana olmuşdu. Bomba dalğası damların dəmirlərini qoparıb, üzünə təzək yapılı daxmaların divarlarına pərçimləmişdi. Başlarının bir tərəfi barıdan qopmuş, bəzi aynabəndlər, oxundan çıxmış araba banı kimi yan üstəydilər. Vaxtilə Uzun Hacının fısdıqların arasında tikdirdiyi "Dördminar" məscidinin minbərləri ülgüclə şam başı üzülən kimi üzülmüş, gümbəzinin taxta-tuxtaları budaqlardan yelləncək kimi asılmışdı. Məscidin arxa divarı yatmış, ön tərəfi bir neçə yerdən mağara ağzı kimi açılmışdı. Suvağı sıyrılmış minarələri, çılpaq sütunlarıyla bu xarabalıqlar böyük Nizaminin "Bayquşların söhbəti" əsərinə çəkilmiş illüstrasiyaları yada salırdı.

Sərnişinlər vaqonlardan hay-harayla yerə tökülürdü. Kimi şalvarının toqqasını çəkə-çəkə, kimi əlini köynəyinin qoluna keçirə-keçirə məscidə tərəf yüyürürdü. Bir ürəyim deyirdi ki, sən də durma, qabaqlarına çıx, sərnişinləri öz vaqonlarına qaytar. İndi bizim saatı saata yox, saniyəni saniyəyə satmağa ixtiyarımız yoxdur. Ağır xəstəmizi həkimə çatdırmasaq, o da, körpəsi də əldən çıxar! Burda ləngisək mən "Kompozitor" gəmisinə çata bilmərəm. Allah eləməmiş belə olsa, gəmi faciələr burulğanına düşər. Onu frakta götürən erməni hansı ölkələrə nə daşıyacaq? Bəlkə növbəti bir İraqı dağıtmağa silah-sursat? Özü də Azərbaycan bayrağı altında? İndi Qarabağda ermənilər narkotik bitkilər becərirlər. Yəqin ki, o ağuları da Afrika, Avropa ölkələrinə daşıyacaqlar! Özü də Azərbaycan gəmisiylə?

Çıxıb Ayda oturduq. Marsda su tapdıq! Azərbaycanımızın dünya oğlu Lütfi-Zadəmizin "qeyri səlis məntiq" nəzəriyyəsiylə bir çox texnologiyalar qloballaşdı, torpaqlarda məhsuldarlıq artdı. Bəs bu qadın doğuşunu ləngidən bir preparat icad eləyə bilməzdimi? Eləyə bilərdi. Özü də elə mükəmməlindən ki! Amma heç ağlı olan da Allahın işinə qarışar? Yoxsa mənim kimi "Cənnətin bağlı yolları"nı yaz. Sonra avtomobil qəzası... İndi əlac ona qalırdı ki, Mədinə tərpənməsin, yerində hərəkətsiz qalsın. Çay-çörəyini, meyvəsini özümüz aparaq. Bu məscid, o aul xarabalıqları onu çox əsəbləşdirər. Stres keçirsə, demək işimiz bitdi.

Ağarza! Ancaq Ağarza çatardı dadımıza. Ətrafa göz gəzdirdim. O, əlyuma kupesinin qabağında silgi ağacına əski dolayırdı:

- Bəlkə Mədinəgilin kupesini bayır tərəfdən kiliddəyəsən.

- Noolub? Nöşün? Türmə kamerasıdı kupe?

- Mədinə bu müsibətləri görsə, üzülüb, zay-may olar! Hayıfdı.

- Yaxşı da! İmamçun ağlayan, yezidçün də ağlasın da bəs? Soora onun prokuror təpərinə kim davam verər? Nöş bağlamısan qapını? Demokratiyamı nöş pozmusan! - deyib divara dirəyər məni.

- Onda, bəlkə Ağamusa dayıya bir dil yetirəsən, qatarı sürsün itilib gedək burdan! Yoxsa qrafikdən çıxardallar bizi. Mən gəmiyə çatmaram, o yazıq da tələf olar? Bəlkə gedim bir şey boyun olum maşinistə?

- Yox, sən ona dünyanı bağışlasan da, fikrindən döndərə bilməzsən. Burada dayanmağı da səbəbsiz döyü. Amma sən də darıxma. Ağamusa dayı heç bircə dəqiqə də gecikmir stansiyaya! Razyezdlərə də saniyəsində gəlir. Əlbəttə, o burda vaxt itirəcək. Amma qabaqda bir az sürətlə sürüb stansiyasına öz vaxtında gələcək. Darıxma, xəstə tələsməknən armud yetişmir.

Ağarza vaqonun giriş qapısını kəsdirmişdi. Yanlara açılmış qolları, çiyninə düşmüş başı, pırtdaşıq saçlarıyla o, çarmıxa çəkilmiş İsanı xatırladırdı. "Töküləcəklər aşağı, qayıdanda da palçıqlı-palçıqlı keçəcəklər yuxarı başa. Hələ yerdə qalan olsa, əl tormuzunu çək, birqadir də səni dannasın" - deyə, donquldanırdı. Birdən boynunun ardında bir istilik duydu. Çevrildi. Mədinəni görcək sağ əlinin ayaqaltı dəstəsinə necə getdiyini özü də bilmədi. Dəmir təbəqə şaqqıltıyla yuxarı atıldı.

- Xanım, düşmək çox riskovanıdı ha. Maşinist birdən xoddasa... sən də belə ağırayaq.

Söz Mədinəni şillə kimi tutdu:

- Ay hay! Mədinə bu xarabaları kürər, üzü də düşməz! Nooldu, a can vaşlaq-qardaş. Bəs bığları Budyonnudu! Sən vağzalda dedi ki, maşinist namaz qılandı. Mən onun müsürman kişi olduğu indi kürdü. İnandı. Malodes. Bartol! O, Namaz qılan heç vaxt next ulmaz, yerdə bir adam qoyub getməz!

Mədinə dəmir yolunu məsciddən ayıran cılqalığdaydı. Daşlar ayaqlarına mizraq kimi batır, bıçaq kimi kəsirdi. Ancaq o uf demir, sızıldamırdı. Ağrılardan ağırlaşan bədənini sürüyüb fıstıqların kölgəsindəki tabutlara, "kalaşnikov"u bu əlindən o biri əlinə ötürən partizanlara çatmağa tələsirdi. Onun niyyəti vardı.

Şəhidləri araya alan ağbirçəklər başlarını qara şallarının içində gizlətmişdilər. Onlar vaxsey-şaxsey deyə bağırmır, oturduqları yerdə bir müddət hərəkətsiz qalır, sonra nehrə kimi yırğalanırdılar. Amma yaşıl koftalı bir gəlin xalça üstündəki cənazənin gah sağına, gah soluna keçir, "O... vezaluş yolu! Ay mənim istəklim!" - deyə hönkürür, göz yaşlarını da yığıb-yığışdıra bilmirdi.

Tabutların yanında var-gəl eləyə-eləyə bu fəci səhnələri səbirlə izləyən Şeyx məscid meydanına enib əlini yuxarı qaldırdı. Səslər kəsildi. Şeyxin düyməsiz, qayışsız ağ köynəyinin ətəyi dizlərini örtür, xrom çəkmələrinin qunçlarını da sürtürdü. Başına kip oturmuş papaq alnının üst qırışlarını basır, boynunun ardındakı tükləri burub geri qaytarırdı. Papaq günü görən tərəfdən sarıya, kölgə tutan üzündən boza çalırdı. O, başını endirəndə, enli, uzun saqqalı sinəsində qabaran tükləri də basır, basdığı yerdə də qalınlaşıb, codlaşırdı. Şeyx əllərini gözü bərabərinə gətirdi. Əlləri titrəyirdi. Ancaq bir-birindən aralı, uzun barmaqları tez-tez qarılıb geri dartınır, kimisə boğmağa, parçalamağa hazır görünürdü. O, bir ağız - Allahu əkbər! - dedi. "A...a...a... uğuldadı meydan. Günbatarnda bir-birinin belinə çıxan dağların arxasında bir Niaqara şəlaləsi coşdu sanki. Qatı, incə, sürtünən, cığıldayan səslərin qarışığından bir Çənlibel xoru coşdu məscid qabağında. "Aaaa...a..min" - dedi hamı bir səslə.

Şeyx əlini qaldırdı. Uğultu xırp kəsildi. O, sözə başladı:

- Arkadaşlarım, - deyib başını qaldırdı. - Bir neçə saat öncə yabancı düşmanlar Temirqaya civarında bir fermanı yandırdılar. Qavqa zamanı oranın okulundakı çocuq öyrənciləri, uçitel - öyrətmənləri də bizim partizan Ulduz Nurca xilas etdi. Çeçen xalqını enmək mümkünsüz. Azad olmuş öyrəncilərdən bir zorlusu həmin düşman tankına bir əl bombası salmış. O tankdakı səkkiz gavurun səkkizi də gəbərmiş. Sonra biz partizanların baş komandanlığından yabancıları izləmək əmri aldıq. İzlədik və burada yendik. Şu qavqada biz iki partizanımızı itirdik. faqat, bir genç çeçen kardeşimiz şəhid oldu. Bir rəhmət diləyəlim!

- Allah rəhmət eyləsin - deyə, meydandakıların xeyir-duasına qoşuldular sərnişinlər də. Şeyx sözünü davam etdirdi:

- Neçə sənələrdi ki, gavurlar bizi dəmirçi kürələrində bişirir, zindanlarda döyürlər. faqat, anlamıyorlar ki, qığılcımlarımız əllərini yandırar, gözlərini kor edər. Poladları döyə-döyə xəncəllərə, qılınclara, dəryazlara çevirdilər yabancılar. Çeçenistan heç kəsə qul olmayacaq!

Qolları az qala dizlərinə çatan arıq partizan sıravi adamlarla Şeyxə yaxınlaşdı. Tez-tez kirpik çalırdı. Hər dəfə gözünü açanda kirpiklərindən qığılcımlar sıçrayır, qarabuğdayı sifətinə ağlıq gətirirdi.

- Bir kaç kəlmə izn verərsinizmi Şeyxül-komutan əfəndim?

- Nerədə qaldı bəs sənə tapşırdığım o şehid papaqları, leytenant? - deyə söz istəyənin sözünü kəsdi Şeyx!

- Peki, hazır! Yuyuldu, təmizləndi o şehid papaqları. Bu xurcunda koydum - deyərək əlindəki arxa çantasının iplərini açdı. - Bəlkə bir az çabuq olaq Şeyxül komutan? Qatar da çox durmasın. Yabancı düşmanlar uçaq göndərərlər bura. Bomba salarlar.

Mədinə yolu yormuşdu. Məscidə çata-çatdaydı. Qaratikan kolları ipək çaxçurunun balaqlarını dağıtmış, baldırlarını köz-köz açmış, dabanları döyülməkdən sulansa da, dayanmaq bilmirdi. Leytenant:

- Şeyxül komutan, lütfən icazə verin! - deyərək çantanı komandirin ayaqları yanında yerə qoydu və gözlərini qırpmadan əmrə müntəzir dayandı.

İzdiham susurdu. Qurbağa gölünə daş atmışdılar sanki! Şeyx çantadan qulaqları yuxarı çəkilib bağlanmış bir meşin şapka çıxartdı. Şapkanın enli günlüyü uşaq lapatkasını xatırladırdı. Şeyx:

- Qalxın ayağa, igid arkadaşlarım - deyə, qamətini şaxlandırdı. Uçuq divarlara söykənib fikrə getmiş daşlar üstə oturub siqaret tüstülədən partizanlar yerlərindən dik atıldı. - Siz ey qoç igidlər! - deyə farağat duran partizanlarını bir-bir gözdən keçirdi. Sakitliyi ancaq sinələrin xışıltısı, ağır, yorğun nəfəslər pozurdu. Şeyx əlindəki şapkanı yuxarı qaldırıb, hamıya göstərdi.

- Bax, bu şapkanı bu gün, buradaca rəhmətə getmiş bizim kapitanımız əsl türk oğlu kibi şərəflə daşıyıb başında. O kapitan ən kötü əməliyyatlarda zəfər qazandırıb dəstəmizə. Günlüyündə bir qurşun izi varmış. Alnını alan ikinci qurşun həyatına son qoymuşdur. Mən o rəhmətliyin şapkasın bu qavqada qəhrəmanlıq göstərmiş sıra partizanımız Murtaza Rizaya etibar ediyorum. Əminəm ki, bu papaq Murtazaya çox-çox şərəflər gətirəcək.

Yer-yerdən "Halaldı", "Layiqdi" - deyən səslər eşidildi. Komutan çantaya əl apardı. Çıxartdığı papağın o üz-bu üzünə baxdı. Papaq deyəndə uzun saçaqlı qunduz dərisini yumrulayıb quyruğunu başına tikmişdilər. Şeyx qəhərini boğaraq:

- Bu papaq iki saat bundan öncəyə kadar, indisə o göy tabutda tatlı-tatlı uyuyan kardeşimiz Sərdar Çaparın olub. O, kəşfiyyatçı bulud içində quşu seçmək zorunda idi. İndi bu papağı biz Ulduz Nurcana verəcəyiz. O Nurcan ayağı protezli, şikəst olsa da, Temirqaya civarındakı öyrənciləri mühasirədən çıxartmışdır. Bəs özü burda yoxmu? Görmüyorum? Nerədə bəs o Nurcan? Leytenant:

- Şeyxül komutan, Ulduz Nurcan baş qərərgah tərəfindən başqanın yanına dəvət olunmuşdur - deyərək, komutandan aldığı qonur-qırmızı papağı başı üzərinə qaldırdı: - Gözündə qorxu yoxdu kəşfiyyatçı Ulduz Nurcanın. Belə casura lap Şeyx Şamilin, bizim Uzun Hacının papağı da halaldı - dedi.

Şeyx əlini qaldıraraq:

- Ey canla-qanla bir olan kardeşlər! Vaxt bitdi. - dedi. - Cənazələri qəbir evlərinə çatdırmaq lazım! Şəriət kurallarına binaən hər kişi öz məzarlığında verilər torpağa. Çabuq olun. Atları furqonlara qoşun - deyə əlavə etdi.

İzdiham tərpəndi. Partizanlar tabutlara yaxınlaşdılar. Ağılar, şaxsey-vaxseyə qarışdı. Yaşıl koftalı gəlin üzünü cənazəyə sürtüb, xalça-palazı cırmaqlayır, için-için ağlayırdı. Ancaq ağbirçəklər susurdular. Onlar yerdən götürülən tabutların qolları altına girir, kişilərin cərgəsində öz yerlərini tuturdular.

Mədinə artıq məscid meydanındaydı. Töyşüyürdü. Amma dayanıb nəfəs dərmir, sağa, sola burulmadan düz Şeyxə tərəf gəlirdi. Yaşlı partizanlar onu görməməzliyə vurub, qulaqlarının ardını qaşıyır. Arvadlar... Arvadlarsa əsgəri qaydada irəliləyən bu zahı qadına ağzıaralı, məəttəl-məəttəl baxır, bir-birini dümsükləyib, pıçıldaşırdılar.

- Dayanın! Yerə qoyun o cənazələri! - deyə, əl-qol ata-ata yüyürürdü Mədinə. Belindəki durna şəkilli qurşaq boşalıb sallanmış boynunun ardında düyünlənmiş saçları açılıb çiyinlərinə yapışmışdı. Şeyxin gözü tərlan gözüdü. O, hay-harayla gələn bu qadını hələ qaratikanlığı keçəndə görmüşdü. Bəlkə komutan hərbi rejimlərin üstündən xətt çəkib, bu yas yerində daha çox Şeyx olmalı, qadını nəzakətlə qarşılamalı, sonra o axışıb gələn sərnişinlərə də xüsusi diqqət yetirməlidi? Yox! Təəssüf ki, bu mümkün deyil. Əlbəttə, bu dağılmış aula, xaraba məscidə, yerdəki şəhidlərə görə onu günahlandıran da tapılacaq. Lakin komutan heç kəsə hesabat verən deyil! O, şeyxlikdən daha çox döyüş meydanının əsgəridir. Yuxarıdan verilən əmrlərin danışıqsız icraçısıdır. Əmrdən sapınmaq isə fərarilik deməkdir. Həm də hər ağızdan gələn avazı dinləməyə vaxt yoxdur. Düşmən qaçır, onu məhv etməyə tələsməlidi.

Partizanlar yerdən ikinci tabutu qaldırdılar.

- Dayanın, - dedim axı mən - deyə, özünü yetirən Mədinə əl atıb saqqallı partizanın qolundan yapışdı.

- Qoymaram! Şəhidlər heç yana aparılmayacaq! - bağırdı Mədinə.

"Lənət şeytana! Məni səbrimdən çıxarana cəza düşər. Faqat, bir kadın canında bu kadar inad nerədən? Hökmünə, cəsarətinə mərhəba!" - dedi ürəyində komutan. Qadının üsyankarlığına, cəsarətinə heyran olsa da, bunu büruzə vermədi. O, Mədinəyə yaxınlaşdı. Soyuq bir təmkinlə:

- Bir kadar durun, hanım efendim. İşimizə qarışmaq yasaq! Siz nədən böylə sinirlisiniz? Açın, söyləyin! Bəlkə bu şəhidlər arasında babanız, kardeşiniz, bir doğmanız var? - soruşdu.

- Biz çeçenlərdə doğma-ögey olmur. Bütün çeçenlər ana bir, ata bir sayırlar özlərini. Burdakı şəhidlər də qardaşlarımızdı.

- Çok iyi. Çeçenistanda yaşayan türklər də sizin kardeşleriniz. Təbii!

- O aul, bu dağılmış məscid də sizin türklərindi, eləmi?

- Hayır, efendim. Burda hər şey çeçenlərin. Bizim köyümüz Nohurluda.

- Bəs burda nə gəzirsiz?

- Baş komandanlığın əmriylə gəldi buraya partizan dəstəmiz. Düşmanları izlədik. Çoxunu gəbərtdik. Ben sizə Çeçenistan türkləri adından başsağlığı verirəm! faqat, emin olun. Bizim bu şehidlərimiz də Çanakkala şəhidləri kimi anılacaqlar Türkiyədə!

Mədinə başını bulayıb, dodaqlarını büzdü. - Başa düşmədim. Çanakkala hara, bura hara?

- Bəli! Əvət, əvət, hanım efendim! Türk neredə yaşasa da türkdür. Bir zamanlar bizim Uzun Hacı paşamız vali olmuş bu yerlərdə. Babalarımız burda yurd salmışlar. Yəni bu vatanın uğrunda ölərək də biz ulu Türkiyənin, türklüyün şərəfini qoruyuruz. Siz mərak etmeyin! Şehidləri layiqincə verəcəyiz torpağa. Günəş qalxmaqda, hava qızmaqda. Biz tələsməliyik!

Komutan partizanlara tərəf çevrilərək:

- Furqonların banlarına ot-ələf koyun. Cənazələr yırğalanıb, əzilməsin yollarda!

- Şəhidlər burdan heç yana aparılmayacaq! - dedi Mədinə! - Mən Qudermesın baş prokuroru Mədinəyəm.

Şeyx diksinib, bir addım geri çəkildi. İri qara gözləri böyüdü. Qalın qaşları alnına dartıldı yenə. Çeçenistanda kimi dindirsən, sənə Qudermesın kişi qeyrətli prokuroru haqda maraqlı əhvalatlar söylər. O, bu qadının baş komandan general Batay Basmanın arvadı olduğunu da eşitmişdi. Lakin bu gözlənilməz görüş komutanı karıxdırdı.

- Üzr istəyirəm. Əfv edərsiz, hanım əfəndim? Bəs generalımızın karısı olaraq ətrafınızda bir rəfiqəniz, ablanız yoxmu?

O, böyründə tez-tez gözlərini qırpan leytenanta çəpəki baxdı:

- Bir nalça, döşəkçə yoxmu bəs hanım əfəndi otursun! O, başının hərəkətiylə yulğun kolları arasındakı üstü yarpaq naxışlı maşını göstərdi:

- Çabuq ol! O arabadan bir cam qəhvə gətir bura!

Mədinə: - Bartol! Çox sağ olun - dedi. - Mən həm də deputatam - deyə qımışdı:

- Dövlət adamı kimi şəhidlərin taleyinə biganə qala bilmərəm!

- Çok iyi - dedi. - Yok, yok. Merak etməyə dəyməz. faqat, torpağa vermək, dəfn etmək bizim şəriətə görə kişilərin zorundadı. Ablalar erkəklərin işinə qarışmaz bu yerdə!

- Amma cənab komandir, neçə əsrlərdi ki, Çeçenistanda kişi-qadın birdi, hamısı əsgər, partizandı. Şəhid olmuş o igidləri də partizan analar doğublar. O, əllərini qarnının üstündə gəzdirdi: - Allah qoysa mənim övladım da qəhrəman olacaq. Torpağımızı gavur ləpirlərindən təmizləyəcək.

- İlahi, sən bu bəndənin arzularını batil elə! - dedi Şeyx. İzdiham - Amin! İlahi, amin! - deyə cavab verdi.

- Çok-çok üzr dilərim, hanım əfəndim - dedi Şeyx. - Siz deyirsiniz şəhidlər elə burada dəfn olunsun! Amma biz istərdik ki, hər şəhid öz köyündə, anne-babasının gözü önündə basdırılsın. Doğmaları onlara heykəllər yapar, adlarına muzeylər açarlar.

- Amma cənab komandir, axı indi o şəhidlər təkcə bir ananın yox, bu auldakı bütün anaların övladıdır. Onlar canlarından keçib, bu auldakılara həyat vermişlər. Bəli, şəhidlər elə burda basdırılacaq - dedi Mədinə, - Adlarına muzey açmaqdan danışırsız. Axı nədi muzey? Soyuq, dilsiz daş-divardı. Qapıları aylarla açılmır. Cansız tablolar, şəkillər heç nə demir. Amma bax, o məscid divarlarındakı güllə dəlikləri şəhidlərin tele yazılarıdı! O çılpaq sütunlar arasında vıyıldayan küləklər şəhidlərin ruhuna yasinlər kimi səslənəcək! Məktəbə gedənlər burdan keçər, şəhərdən, bazardan qayıdanlar da burda ayaq saxlar. Bayram günlərində bütün analar şəhid balalarına bayram payı gətirəcəklər. Ay komandir-voyşlaq! Kazaklarla döyüşən babalarımızın qanları axıb "Ana yer" talasında. İndi orda möcüzəli-sirli sümbüllər bitir. Siz şəhidləri də elə burda basdırın. Bəlkə burda elə bir sirli bulaq qaynayacaq ki, suyu bir çox xəstəliklərə dərman olacaq.

Şeyxin dodaqları qaçır, gözlərində qığılcımlar oynayırdı. Qadın ağlabatan, humanist təklifləriylə, uzaqgörənliyi, torpağa bağlılığıyla get-gedə ucalırdı komandirin gözündə. Prokuror olsa da, göynən gedən deyildi. Elə həyət-bacada gördüyü doğma xalaları, bibiləri kimi şirin gəlirdi ona. Səsindəki titrəyiş, gözlərindəki çırpıntılar da böyük vətəndaş narahatlığından xəbər verirdi.

- Ey arkadaşlar, - dedi Şeyx komandir. - Müharibələr, kazamatlar, bir çox kanunları dəyişməyə vadar edir. Burda bizim suçumuz yox! Şimdi bir şəriət kanunundan biz də vaz keçməliyik. Vaxtımız az, hava kaynar, köylərimiz çok uzaqda. Biz şəhidləri öz məzarlıqlarına kovuşdura bilməriz. Halq deputatı, prokuror hanımın təklifini qəbul ediyoruz. Türk şəhidlərimizi burdakı çeçen annelerin gözü önündə verəcəyiz torpağa.

- Kardeşlerimizi burda basdıraq! - dedilər yer-yerdən.

Partizanlar sırıqlılarını budaqlardan asıb, silahlarını qayalara, kollara söykədilər. Külünglər şaqqıldadı. Kişi-qadına, sərnişinlər döyüşçülərə qarışdı. Külüngləri olmayanlar daş qırıqları, qaya parçaları, sivri kötüklərlə qazdılar. Mədinə əyilib torpağı daşlardan ayırırdı. Birdən onurğasının çanağa birləşən yerindən bir nizə keçdi elə bil. Aman, - deyib inildədi. - Sən qoru məni, ey Tanrım, - deyə pıçıldadı. - Yazığın gəlsin. Ölsəm də, övladımı qoru! Nə olsun ki, orduları, qoşunları var ərimin? Amma ən sədaqətli arxası övladıdı hər kişinin, - deyə yalvardı. Gileyinin, yalvarışının kənardan eşidilmədiyini bilincə, ürəyi yerinə gəldi.

Xalça üstdəki cənazəni dövrəyə alan qadınlar için-için ağlayırdılar. Yaşıl koftalı gəlinin - Oo... Vezaluş yolu! Ay istəklim, - deyən zarıncı Mədinəni də qəhərləndirdi.

Gəlinin qırma kimi səpələnən göz yaşları koftasının yaxasını , ətəklərini də qaraltmışdı. Birdən qollarını yanlara açıb qəbrin üstünə çırpıldı. Və susdu. Bəlkə torpaq altındakının istisini, hərarətini duymaq istədi. Sonra birdən sıçrayıb qalxdı. - Ah Mursalım, məni tək qoydun? Yox, qisas qiyamata qalmaz, - deyərək başından qara şalı açdı, onu yaxşı-yaxşı burub daşatana, kəməndəmi döndərdi, bilmirəm. Ancaq başı üzərində əsəbi-əsəbi yellədi gəlin. Bizim qoçaq Həcərimizin at belində qılınc oynatması gəldi gözüm önünə. fransız xalqının qəhrəman qızı Janna d Arkı yadıma saldı gəlin. O Orleam gözəli də əlinə bayraq götürüb ingilis qəsbkarlarıyla döyüşlərə gedən fransız əsgərlərini qələbələrə ruhlandırmışdır. Dəsmalını gözləri altında gəzdirə-gəzdirə gəlinə yaxınlaşdı Mədinə:

- Bacım, görürəm göz yaşların qırma-qırmadı, çox yandırıcıdı - dedi. Sonra da böyründəki, qaya oyuğunda qaralan avtomatlardan birini götürdü. - Gözünün gilələrin yox, bax burdakı güllələri boşalt düşmən başına, - deyərək silahı gəlinin qoltuğunun altına yeritdi - Dayan, başqa bir hədiyyəm də var, - deyə biləyindəki qolbağını çəkib qopartdı. - Bacım, bax bu qolbağı da biləyinə bağlayıram. Sən də güllən qurtarsa bu qolbağını düşmənin boğazına sarı! Sonra yaxşı-yaxşı çək! - deyərək gəlinin başını sinəsinə sıxdı! Sonra onlar başdaşı təzəcə qoyulmuş qəbrə yaxınlaşdılar. Torpaq çiçək açmışdı sanki. Üstünə yabanı zambaqlar atılmış, sarı-qırmızı dağ çiçəkləriylə adamboyu qalxmışdı qəbir. Mədinə əlinin dalını gözünün altından keçirib üzünü izdihama tutdu:

- Əziz bacılarım, doğma qardaşlarım. Nə qədər ki, ayağımız yer tutur Terek, Sunca, Arqun çaylarımızı heç kəs quruda bilməyəcək! Ona görə ki, bizim hər daşımızın altında bir bulaq qaynayır. Amulestma dağımızı heç kəs yıxa bilməz. Böyük azı dişi kimi bir neçə qıçası var bu dağın. Biri Türkiyədə, o biri Ətağa ocağı olan Azərbaycanda, biri Əfqanyunda, bir başqası da İordaniyada. Səmamızda bayquşlara yer yoxdu. Şeyx Şamilin çiynindən havalanmış Tərlanların oylağıdı vətən göyləri. Əziz bacılar! Deyirlər ki, cənnət anaların ayaqları altındadır. Gəlin, cənnətimizi yaradaq! Hər birimiz neçə-neçə igid Baysanqur, burda şəhid olmuş Mursal kimi qəhrəmanlar gətirək dünyaya. Kişilərinizi çox sevin. Qoy keçəl, kar, kor olsunlar. Qoy meymuna, ata, dəvəyə oxşasınlar! Özünüzü elə sevdirin ki, sizi görəndə quzuya dönsünlər. Daş kimi bərk qolları, sizi kukla kimi atıb-tutan lapatka əlləri olsun! Kişilər toxumdu, biz arvadlar mayayıq. İndi bir uşaq azdı, ekiz, üçəm doğmalıyıq hər birmiz.

Yulğun kolları arasındakı maşının sirenası təpələri lərzəyə gətirdi. Partizanlar külüngləri yerə çırpıb, silahları qapdılar. Sərnişinlər əl-ayağa düşdülər. Şeyx komandir üzünü zirehli maşına tutaraq:

- Pulemyotlar atəşə hazır! - deyə bağırdı. Üç nəfər maşına tərəf cumdu.

Çoxçaplı pulemyotun lüləsi zenitə milləndi. Günbatanda qırmızı ulduzlu bir vertolyot göründü. Qaça-qaç düşmüşdü. Büdrəyənlər yanlarından keçənləri qamarlayıb qalxır, qatara çatmağa can atırdılar. Mədinə hamıdan qabaqda gedirdi. İnanmayan qoy inanmasın. Amma ona indi dünyanın yüz metrə qaçmaq çempionu Şelli Enn Freyzer də çata bilməzdi. Öz hayınamı qalmışdı Mədinə? Yox! O, baş verə biləcək fəlakətdən bətnindəki övladını qaçırdırdı.

Yusif Həsənbəy

Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 8 iyul.- S.6.