"Bu sevda ölüncədi…"

Müsahibimiz yazıçı Nahid Hacızadədir

- Nahid müəllim, alman filosofu Kant ruhi sakitlik və ya taledən razılığı könül xoşbəxtliyinin başlıca meyarı hesab edirdi. Səmimi sözümdü, sizin memuar xarakterli bütün yazılarınızın hamısı bir yerdə ruhi sakitlik və ya taledən razılıq manifesti kimi oxunur. Bu manifestdə uşaqlıq, yeniyetməlik, gənclik illərinizlə bir yerdə unudulmaz Rəsul Rza, Əli Vəliyev, Süleyman Rəhimov, İlyas Əfəndiyev, Bəxtiyar Vahabzadə, Sabir Əhmədli, Əliağa Kürçaylı, Ənvər Əlibəyli və başqaları ilə nəfəs-nəfəsəsiniz…

- Böyük şairimiz Səməd Vurğunun qəlbimə, yaddaşıma həkk olunmuş ölməz bir misrası var: "Könül duyduğunu xatirə saxlar". Ancaq xatirələri qələmə almadıqca, yazılmayınca itib-batır, sozalır. Hər unudulan xatirə dəyərli bir şəxsiyyətin vacib portret cizgiləri, əsas detallarıdı. Madam ki, söhbətə sitatlarla başladıq, birini də yada salmaq istəyirəm, alman filosofu Lixtenberq təkidlə deyirdi ki, sözün əsl mənasında insan - bizim indiki müasirimiz deyil, biz onu indi tarixdə axtarmalıyıq. Əlbəttə, mən çağdaş insanın cəmiyyətdəki aparıcı mövqeyinə zərrə qədər kölgə salmadan artıq tarixə dönmüş, tarixləşmiş şəxsiyyətlərin ömür yolunu, fəaliyyətini təməl daşı, örnək olaraq yaşatmağı çox vacib sayıram. İllah da düşünəndə ki, bu tarixləşən, tarixə çevrilən insanın elə sənin öz taleyində, uğurlarında müstəsna rolu olub, xatırlamaya, qələmə əl atmaya bilmirsən. Hər insan sirli-sehrli bir aləm, yazılmamış bir kitabdı. İllah da yaradıcı insan olmuş ola. Onların könül dünyası daha cazibədar, təlatümlü, coşqun, fikir, düşüncə üfüqləri isə daha əngin və əlçatmaz olur. Bu dünyanın öz günəşi, ayı, ulduzları, öz fəsilləri var. Allahdan razıyam ki, bu cür bənzərsiz yaradıcı insanlar aurasında yaşamışam, onlardan öyrənmişəm, əxz etmişəm, onların könül işığından mənim də ömür yoluma pay düşüb. Mən o böyük insanların cəmiyyətimizdəki yerinə, milli kimliyimizi dünyaya ləyaqətlə təqdim etmək əzminə heyran kəsilmişəm, məftun olmuşam.

- Sizi dinlədikcə yadıma Pifaqorun dəqiq bir müşahidəsi düşür: "Həyat meydandır - kimi yarışmağa gəlir, kimi alverə… Amma xoşbəxt tamaşaya gələnlərdi". Xatirə-memuarlarınızı oxuduqca dönə-dönə fərqinə varmışam ki, siz həyat meydanına daha çox tamaşaya gələn xoşbəxtlərdənsiniz…

- Bilirsinizmi, mən həmişə dərk etməyə can atmışam. Söhbətimizin əvvəlində adlarını çəkdiyiniz və onlardan da başqa bir çox dəyərli şəxsiyyətlər, dostlar bu yolda mənə yardımçı olub. Deyilmişlərin doğruluğuna qəlbən inanmışam ki, kim ölüb, ancaq unudulmayıbsa - ölməzdir, kim kamilsə - körpə, məsum uşağa bənzəyir. Mən yazılarımda, xatirələrimdə söhbət açdığım şəxsiyyətlərin məhz bu məziyyətlərini önə çəkmək, açıb göstərmək istəmişəm. Götürək elə xalq yazıçısı Əli Vəliyevi… Çox nadir, bənzərsiz, koloritli bir insan idi. Adı, şəxsiyyətilə bağlı yaddaşlarda qalan o qədər maraqlı söhbətlər, xatirələr var ki!.. Əli Qaraoğlu ilə bağlı hər hansı xatirəni yada salanda istər-istəməz ürəklər işıqlanır, dodaqlara təbəssüm qonur. O, təpədən-dırnağa kommunist idi. Əqidəsi yolunda ölümə belə getməyə hazır olduğunu dönə-dönə sübut eləmişdi. Ancaq onun kommunizmə bağlılığı heç bir mənsəb, karyera istəyinə hesablanmamışdı. Bu, kommunizmin timsalında insan haqlarının, inkişafın təminatına olan maraq və istəkdən irəli gəlirdi. Onun istəyi içdən gəlirdi, heç bir siyasi, iqtisadi marağa hesablanmamışdı. Deyərdi ki, Nahid, bala, səni bilmirəm, məni bu Şura hökuməti adam eləyib, “mən onun çörəyi ilə böyüyüb bu mərtəbəyə çatmışam. İnqilab olmasaydı, bu hökumət gəlməsəydi, Allah bilir mən harda itib-batmışdım. Bəlkə sümüklərim də sürmə olmuşdu”. Əli müəllimin o şükranlığı ruhi şükranlıq idi. Təbii ki, aldanışdan xali deyildi. Tutaq ki, doktor Nəriman Nərimanov ömrünün sonuna doğru bu aldanışın mənəvi faciələrini, yanlışlığını özündə ehtiva edən qənaətlərini oğlu Nəcəfə yazdığı məktubda ən incə detallarına qədər cəmiyyətə çatdıra bildi və bu böyük etiraf onun öz ömrünə son qoydu. Nərimanovun bu etirafı təbii idi. O, siyasət adamı kimi baş verənlərin içində olduğundan mahiyyətə varmağa daha çox şanslı idi. Əli Vəliyevsə çarizm məşəqqəti yaşamış sadə bir qələm əhli, yazıçıydı. Siyasətin alt qatından əvvəl onu üst qatda sürdürülən firavan həyat, inkişaf illüziyası daha çox cəlb edirdi. Sadəliyi və sadədilliyi, hər şeyə yaxşı tərəfdən münasibət göstərməsi də öz işini görürdü. Bununla belə, Əli Vəliyev unikal xarakterini, məsum təbiətini, xeyirxahlıq hissini, ən başlıcası, şəxsiyyət bütövlüyünü sonacan hifz edə bildi, mərd yaşadı. O nəsil qələm adamlarının yaradıcılıq özəllikləri, inam və etiqadları xalq yazıçısı Elçinin bu yaxınlarda "Ədəbiyyat qəzeti"ndə dərc edilən, eyni zamanda bir çox nüfuzlu elm ocaqlarında müzakirə olunan "Sosrealizm bizə nə verdi?" silsilə məqalələrində çox obyektiv şəkildə incələnib. Bu çox ədalətli mövqedir. Təbii ki, çağdaş ədəbi nəsil Səməd Vurğunun, Süleyman Rüstəmin, Rəsul Rzanın, Osman Sarıvəllinin, o dönəmdə yazıb-yaratmış digər sənətkarların yaradıcılığına da bu mövqedən yanaşmalıdır.

- Bu söylədiklərinizi xalq şairi Rəsul Rza haqqında xatirələrinizdə də önə çəkibsiniz…

- Rəsul müəllimlə bağlı xatirələr daha böyük bir söhbətin mövzusudur. Hər dəfə bu qüdrətli insanın adı çəkiləndə gözlərim önünə 1943-cü ilin qarlı bir qış axşamı gəlir. Həmin o qış axşamı böyük qardaşım Fərrux aram-aram dərsini hazırlayırdı. Oxuduqlarını ucadan təkrarlayırdı. Əzbərlədiyi şeirdə balaca, yetim, uzaqelli qərib bir oğlandan söhbət gedirdi. Sətirlər, misralar söz-söz ruhuma hopur, qəlbimə yazılırdı. Yaddaşımdan hələ də pozulmayıb o sözlər, o sətirlər. Şeirin əvvəlindəki hekayət də, şeirin özü də məni qanadlarına almışdı. Mən xəyalən özümü uzaq, isti bir diyarda, yaşıdlarımın arasında hiss edirdim… Pəncərələrdə buzdan naxış salan o qış gecəsində "İnqalesyo" ürəyimdə naxışlandı və ömürlük yaddaşımda qaldı. Qəribə yuxu gördüm o gecə. Gördüm ki, sifətindən nur yağan, mehriban bir əmi başıma sığal çəkə-çəkə, layla deyirmiş kimi, bir-birindən kövrək misraları qəlbimə axıdır… Məktəbə gedəndən bir neçə il sonra öyrəndim ki, bu şeiri Rəsul Rza yazıb.

İllər keçdikcə onun neçə-neçə şeirini əzbərlədim, poemalarını oxudum və bu böyük sənətkarla qəlbən ülfət bağladım. Sonra gəldi tələbəlik illəri. Bizim dövrümüzdə kitaba böyük sevgi vardı. Ədəbiyyat muzeyinin birinci mərtəbəsindəki kitabxanaların satıcıları biz tələbələrə yeni nəşr olunan kitablar haqqında məlumat verir, tanınmış şair və yazıçıların imza günləri təşkil olunurdu. Bu imza günlərinin biri də ustad Rəsul Rza ilə keçirildi. Həmin tədbirdə o, mehribanlıqla adımı soruşdu, adımın mənasını, harada, neçənci kursda təhsil almağımı soruşdu. Sənətkar fəhmilə mənə dedi ki, gözlərindən yaradıcılıqla məşğul olduğunu oxuyuram, nəsə yazırsan… Sonra "Könül səsləri" toplusunu götürüb avtoqraf yazdı, "xatirə saxlarsan" - dedi. Sevinclə kitabı alıb dostlarımın yanına qayıtdım. Kitab mağazasından çıxa-çıxa açıb avtoqrafı oxudum. Belə yazmışdı: "Əziz Nahid, gün o gün olsun ki, sən də öz kitabını mənə bağışlayasan". Və gün o gün oldu… İllər sonrası ustad sənətkar iş yerimə - televiziyaya gələndə məni görüb mehribanlıqla "evimizin altındakı mağazada kitabını gördüm, ancaq acıqla almadım, dedim yəqin özün bağışlayarsan" - dedi. Ani olaraq Ədəbiyyat muzeyinin alt mərtəbəsindəki kitabxanada Rəsul müəllimlə ilk tanışlığımı, o unudulmaz avtoqrafı xatırladım. Özümü toplayıb "ürək eləmədim, çəkindim" - dedim. Sonrakı illərdə neçə-neçə müsahibəsini, çıxışını lentə köçürmək üçün razı salıb, vədəsini aldım. Dostlaşdıq. Hazırladığım verilişlərin vasitəsilə Cənubi Azərbaycanda, Türkiyədə olan soydaşlarımız, Türk dünyası ustad sənətkarın şeirlərini onun öz səsilə dinləmək imkanı əldə etdi. İnsanlara çatdırdı ki, bir günümüzü belə, bir anımızı belə xırda, ucuz hisslərin qurumuyla qaraltmayaq. Rəsul Rzanı sevənlər də var idi, kölgəsini qılınclayanlar da. O, hücumlar qarşısında sal qaya kimi dayanardı - mərd-mərdanə, yenilməz, məğrur! Rəsul müəllim rəhmətlik Teymur Elçinlə, Ənvər Əlibəyli ilə bərk dost idi. Ona görə də tez-tez Radio Verilişləri və Televiziya Komitəsinə gələrdi. Hər gələndə gənc bir istedadın müşkül işini yoluna qoyub qayıdırdı. Rəhmətlik İsa İsmayılzadə həmişə deyərdi: "Mən Rəsul Rzanın çörəyini yeyirəm…" Türk dünyasının böyük şairi Nazim Hikmətin Rəsul Rzanın yaradıcılığından necə məftunluqla söz açmasını heç vaxt unuda bilmərəm. Bu iki söz ustası iki qardaş kimiydilər.

Neçə illər sərasər balaca səsyazma otağında Rəsul Rza şeirlərinin sehrinə düşmüşəm. Həmişə bu barədə söz düşəndə deyərdi ki, Nahid, hesabımla sən mənim ən etibarlı, həm də dözümlü dinləyicimsən.

- Nahid müəllim, etibarlı dinləyici olmaqla yanaşı, sizi həm də yaxşı oxucu kimi tanıyırıq. Oxuduğunuz ilk bədii kitabı xatırlayırsınızmı?

- Bu, görkəmli sənətkarımız İlyas Əfəndiyevin "Kənddən məktublar" kitabı olub. 1950-ci ildə, mən altıncı sinifdə oxuyanda ədəbiyyatdan bizə dərs deyən Xıdır müəllim vermişdi ki, oxuyum. "Kənddən məktublar" məni necə sehirlədisə, neçə gün onu əlimdən yerə qoya bilmədim, oxudum, dönüb bir də oxudum. Uzun müddət kitabdakı hekayələrin təsirindən ayrılmadım. Beləcə, İlyas Əfəndiyevin ecazkar sənət dünyasının qapısını açdım. Və ömürlük o sehrdən çıxa bilmədim. Bu sehrin marağı xoş bir gündə məni İlyas müəllimlə şəxsən görüşdürdü, dostlaşdıq. Arada soruşardım ki, ustad, dilinizin bu şeiriyyəti, zənginliyi haradandır? Gözlərini azacıq qıyıb "Hardan olacaq, - deyirdi, - ilk növbədə anam Bilqeyis xanımdan, el-obadan, yəni xalqdan, sonra da mütaliədən…"

Xalq, el-oba onun dini-imanı, Məkkəsi, Kəbəsi idi. Mən 1980-ci ildə o böyük sənətkarın xeyir-duası ilə Yazıçılar İttifaqına üzv qəbul olundum. Bundan həmişə qürur, iftixar hissi duyuram. Hərdən düşünürəm: "Məni İlyas Əfəndiyev şəxsiyyətinə, çoxşaxəli yaradıcılığına bağlayan nədir?" Özlüyümdə yəqin etmişəm ki, bunun birinci səbəbi onun səmimiyyəti, işıqlı bir sənətkar olmasıdır. İlyas Əfəndiyevin səmimiyyəti - böyük hərflərlə yazılan səmimiyyətdir. Ustad sənətkarın iş otağındakı kitab rəflərindən birindən Ernest Heminqueyin məşhur portreti baxırdı. İlyas müəllim deyirdi: "Onu həyatda və sənətdə mərdanəliyinə görə sevirəm". Bu keyfiyyət onun özünün də xarakterinə xas idi. Tez-tez unudulmaz Əli Vəliyevi, vaxtilə hekayəsini dinləyəndən sonra "Əli müəllim, fikriniz necədir?" sualına "Bizim evdə iki fikir ola bilməz, Qumru xanım demədi? Bəsin deyil?" - deməsini xatırlayırdı. Deyərdi ki, "Əziz, mehriban dost, bilirsən ki, biz Səməd Vurğunla qardaş kimi olmuşuq". Deyirdim: "İlyas müəllim, bunu tək mən yox, bütün Azərbaycan bilir. "Şəhərdən gələn ovçu" hekayəniz bu məhəbbətin nişanəsidir".

Ayrı-ayrı görüşlərimiz zamanı 1938-ci ildə - məktəblilərin qış tətilində Bakıya gəlişindən, mərhum yazıçımız Əbülhəsən Ələkbərzadə ilə tanışlığından söhbət açardı: "Soruşdu ki, əzizim, əzizim, nə istəyirsən? Dedim: - Hekayə yazmışam, istəyirəm baxasınız…"

İlyas Əfəndiyev xalqın ürəyindən qopan sənətkar idi. Onun dramaturgiyası yarım əsrdən artıqdır ki, Azərbaycan səhnəsində qüdrətlə səslənir, gur səslə danışır. Böyük bir aktyor nəsli onun əsərləri ilə sənət zirvəsinə ucalmışdır. Bir sözünü heç unutmuram, deyərdi ki, yazıçıya yazmaq qalacaq… Mən bu sözləri dəfələrlə görkəmli yazıçımız Mirzə İbrahimovun da dilindən eşitmişəm. Hələ ilk gənclik illərimdə Mirzə İbrahimovun "Gələcək gün" romanını dönə-dönə oxumuşdum. Aradan illər keçəndən sonra bu əsəri rus və uyğur dillərində də oxudum, müqaisələr apardım və dilimizin zənginliyinə, Mirzə İbrahimov qələminin sehrinə, qüdrətinə yenidən vuruldum. Mirzə müəllimin Səməd Vurğuna olan hədsiz bağlılığı da şairin büllur sənət dilinə olan münasibətdən irəli gəlirdi. Həmişə Tanrısına minnətdarlıq edirdi ki, onu Azərbaycanın belə nəhəng söz ustası ilə görüşdürüb, onları qardaş edib.

Böyük ədib Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri işlədiyi vaxt Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi işlənilməsi haqqında fərman imzalamışdı. Sovetlər Birliyinin dünyaya meydan oxuduğu, rus şovinizminin tüğyan etdiyi bir vaxtda bunun necə böyük risk, hünər və qəhrəmanlıq tələb etdiyini düşündükcə adam heyrətə gəlir.

- Nahid müəllim, siz danışdıqca gözlərim önünə xalq yazıçısı Süleyman Rəhimovun bir fotoşəkli gəlir. O şəkildə böyük sənətkar əlində telefon dəstəyi harasa zəng edir. Bağladığı qalstukun üstündəki Ay-ulduz şəkli elə bil qəsdən qabağa, ön plana verilib. Bu, o dövr üçün Azərbaycan ziyalısının milli kimliyi necə böyük ləyaqətlə qabartmasının nəm-nişanı kimi adamda hədsiz qürur hissi doğurur.

- Bə nədi? O kişilər sinələrini qabağa verməsəydilər, yazmasaydılar, millətdə millətlikmi, milli ruhmu qalardı? Görkəmli yazıçı, yorulmaz tədqiqatçı Mir Cəlal Paşayevin bir xatirəsi yadıma düşür. Böyük dramaturqumuz Cavid əfəndidən danışırdı. Deyirdi: "Cavid əfəndi bir dəfə gözləmədiyim halda məndən soruşdu: - Komsomol, nə yazırsan? Dedim: - Elmi iş, yəni dissertasiya. Soruşdu ki, mövzun nədi? - Azərbaycan qadın yazarlarının yaradıcılığı… Bir az fikrə getdi. Sonra üzünü mənə tutub dedi: - Komsomol, heç kağıza, mürəkkəbə heyfin gəlmir? Sənə məsləhət görürəm ki, bu mövzunu burax getsin. Üzünü Füzuliyə çevir. Füzulidən yaz. Qoy sənin adın tarixdə Füzuli ilə bərabər yaşasın… O kişiyə min-min rəhmət ki, mənə ağıllı məsləhət verdi, yuxudan ayıltdı".

Belə xatırlayırdı, belə deyirdi Mir Cəlal. İzah edirdi ki, kökə, türkçülük əxlaqına, düşüncəsinə qayıdış Füzulidən keçir. Cavid əfəndi də sözünün alt yapısında bunu çatdırmaq istəyirmiş. Ümumiyyətlə, bizim bütün qüdrətli sənətkarlarımızın yaradıcılığının alt qatında bu mövzu dayanıb, bu ideya təbliğ olunub. Götür Ənvər Məmmədxanlını oxu, Osman Sarıvəllini, Süleyman Rüstəmi, İsmayıl Şıxlını, Bəxtiyar Vahabzadəni, Məmməd Arazı, Xəlil Rzanı, Söhrab Tahiri, Balaş Azəroğlunu, Nəriman Həsənzadəni, Sabir Rüstəmxanlını, Şahmar Əkbərzadəni oxu. Mən hələ Əli bəy Hüseynzadəni, Əhməd Cavadı, Müşfiqi, Almas İldırımı demirəm. Bu böyük sənətkarları türkçülük, azərbaycançılıq duyğusu, savaşı birləşdirir, bir atanın övladlarına, mənəvi qardaşlara çevirir.

- Nahid müəllim, qardaş dediniz, yaxın dostunuz, gözəl yazıçımız Əlibala Hacızadəni xatırladım. Çoxları sizi doğma qardaş bilirdi. Mərc gəlib udduğum vaxt da olub ki, biri Biləsuvardan, biri Gədəbəydəndi…

- Əsas olanı mənəvi, ruhi qardaşlıqdı. Mən Əlibala Hacızadə ilə ürək dostu, sənət dostu olmuşam, qardaşdan yaxın olmuşuq. Kitablarımdan birinə yazdığı ön sözdə yazmışdı: "Oxucular elə biləcəklər ki, qardaş qardaşı tərifləyir". Vaxtilə özünün də dediyi kimi, bizi tələbəlik illəri doğmalaşdırıb qardaş eləmişdi. Ömür yolumuz, taleyimiz də bənzər idi - hər ikimiz anasız böyümüşdük. Çox zərif, həssas adam idi. Onun məşhur romanları vaxtilə yüz əlli, iki yüz min tirajla nəşr olunur, göz qırpımında oxucularını tapırdı. Əlbəttə, ağız büzüb "kütləvilik, çox oxunmaq heç də yüksək sənət meyarı deyil" - deyənlər də vardı. Əlibalanın qibtəolunacaq oxucu auditoriyası var idi. Dost olaraq biz onun uğurlarından qürur hissi keçirirdik - mən, tanınmış şairlər İlyas Tapdıq, Oqtay Rza yazıçı-publisist Əlövsət Bəşirli… Birgə günlərimiz çox olub.

İlyas Tapdığın yaradıcılığını yüksək qiymətləndirirdi. İlyas həqiqətən də ustadlıq haqqı qazanan şairlərimizdəndi. O, Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının öncüllərindəndi. Oqtay Rzanın da sözündən-söhbətindən olmaz… Düz on beş il əvvəl mənə "Qızıl yubileyin öndədir hələ" adlı gözəl bir şeir həsr edib. Hərdən götürüb oxuyur, dodaqaltı gülümsünürəm:

Çətin suallıdır həyat dərs kimi,

Tərs kimi intizar, qəm payın da var.

Yalçın "Qalalarda qalan səs" kimi

Göylərə ucalan harayın da var.

Bir yana baxanda Oqtay düz yazır. Çox çətinliklərim olub. Yada salanda adamın qəlbi sıxılır. Nə yaxşı ki, ömür yolumda Nəsir İmanquliyev, Teymur Əliyev kimi bənzərsiz insanların hədsiz qayğısı oldu. Çox şeyi unutdurdu mənə. Professor Qəzənfər Paşayevin 70 yaşına yazdığım bir məqaləni "Alimlik və insanlıq istedadı" adlandırmışam. O məqalədə mən Qəzənfər müəllimin maraq və fəaliyyət dairəsini cızmağın, onu layiqincə qiymətləndirməyin asan olmadığını xüsusilə önə çəkmişəm. İndi ömür yolumda silinməz iz qoymuş bütün xeyirxahlarımı məhz həmin fikir ucalığından xatırlayır, yad edirəm. Professor Əli Sultanlını, Cəfər Xəndanı, Həmid Araslını, Muxtar Hüseynzadəni, Yusif Məmmədəliyevi necə unutmaq olar? Onlar əsl alimlik və insanlıq istedadının daşıyıcıları idilər. Professor Teymur Əhmədovla söhbətlərimiz zamanı tez-tez xatırlayırıq o böyük insanları. Bir də uşaqlıq illərimdə evimizin qabağından keçib rayon mərkəzinə gedən bir yol vardı - o yolu unutmuram. O yolla qarlı qış günü çinarboylu oğlanlar cərgəyə düzülüb rayon mərkəzinə, oradan da cəbhəyə gedirdilər. Yadımdadı, kəndin atlarını da yığıb bir-bir qapanda çəkir, sonra onları da "əsgər" aparırdılar. Povestlərimin birində bu səhnəni vermişəm. Hərdən bacım oğlu Firuz Mustafa deyir ki, mən o səhnəni oxuyanda hönkür-hönkür ağlamışam, atların kişnərtisini eşitmişəm. Kəndimizdə Hüseyn müəllim vardı, Allah o kişiyə rəhmət eləsin. 1944-cü ildə kəndin o başından qapı-qapı düşüb məktəb yaşı çatan uşaqların adını yazırdı. Quzudan təzəcə gəlib doqqazın ağzında dayanmışdım. Məni də harayladı ki, a bala, sən də gəl! Qaçıb uşaqlara qoşuldum. Analığım hikkəli-hikkəli "Hara aparırsan onu, ay Hüseyn müəllim, - dedi, - bu quzuya kim gedəcək?" Hüseyn müəllim başını da döndərmədən "məktəbə də gedər, quzuya da!" - dedi. Elə də oldu. Sonrasını da ta özün məndən yaxşı bilirsən. Görürəm pitdə-pitdə oxuyubsan əsərlərimi də, yazdığım xatirə-memuarlarımı, haqqımda yazılanları da… Hüseyn Arif demişkən, "Ömür deyir qocalmışam, ürək deyir yaşa hələ…" Allahın verdiyi ömrü xalqa, ədəbiyyatımıza şərəflə xidmət boynumun borcudu. Bir xalq mahnısında deyildiyi kimi: "Bu sevda ölüncədi".

Hazırda "Yaddaşımda yaşayanlar" adlı irihəcmli əsər üzərində işləyirəm. Buraya iyirminci əsrdən üzü bəri ünsiyyətdə olduğum sənət sənət dostlarımla bağlı ən unudulmaz xatirələrimi, düşüncələrimi cəm etmişəm. Həyatı nə bilmək olur... Baxıb görürəm axırda yazılanlar qalır dünyada.

Söhbətləşdi: Sərvaz

Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 8 iyul.- S.4.