Söz adamı çəkəndə

Sevinc Abasova: "Aqşin Babayev - həyatı, yaradıcılığı". 2011

Sadə və ilkin hisslərə biganə qalan ömrün birtərəfli və sxematik olması deyimi gerçəklikdi. Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Sevinc Abasovanın yaxın günlərdə "Elm və təhsil" nəşriyyatında işıq üzü görən "Aqşin Babayev - həyatı, yaradıcılığı" monoqrafiyası da məhz öz işinə böyük əmək sərf etmiş dəyərli bir qələm adamının, tanınmış elm xadiminin yaşantılarına biganə qala bilməmək düşüncəsinin əməl faktı kimi araya-ərsəyə gəlib.

Hesab edirik ki, filologiya elmləri doktoru, professor Aqşin Babayevin istedadının ən başlıca, ilkin cəhəti insanı duymaq, onu kəşf etməkdir və yerdə qalan nə varsa bundan sonra gəlir. Elə bu səbəbdən də bu səmimi, həssas alimin yaradıcılığından görkəmli sənətkarların sənədli ömür yolu bir küll halında keçir. Bu yazılanlarda fərqli qələm adamlarının bənzərsiz yaradıcılıq və şəxsiyyətlərinə əbədi heyranlıq və minnətdarlıq duyğusu üst qatdadı.

Sevinc Abasova monoqrafiyaya daxil etdiyi "60-70-ci illərdə ədəbiyyat-sənətkar və zaman" məqaləsində daha çox bu məsələlər üzərində dayanır, eyni zamanda doğru bir konsepsiyadan çıxış edir ki, mənəvi-əxlaqi kamilliyin atributlarından olan təvazökarlıq böyük nemətdir: "Təvazökarlığı həm də insanı şəxsiyyət olmağa aparan müqəddəs yollardan biri kimi qiymətləndirmişlər. Bu baxımdan Aqşin Babayevin həm müxtəlif vəzifələr daşıması, həm şəxsiyyəti, həm də ədəbi-elmi və bədii yaradıcılığı bütövlükdə təvazökarlıq nümunəsidir".

Alimin bu dəyərləri haqqında Sevinc xanımın tədqiqata cəlb etdiyi hər bir yaradıcılıq nümunələri kifayət qədər mötəbər, çox, "özü də yaxşı söz deyir". Bu deyilənlər tədqiqatçının "ədəbi-proses və mərhələlər kontekstində, lirik, epik və dramatik növlərini tələbləri əsasında, Aqşin Babayev kimi xüsusi yaradıcılığa malik olan üslublar, sənətkarlıq prinsipləri əhatəsində kötürülüb təhlil edildikdə daha kamil, inandırıcı görünür" fikrini bir daha önə çıxarır.

Müəllif "Tikdim ki, izim qala" məqaləsində daha çox A.Babayevin ədəbi mühitə gəlişi, şeir yaradıcılığı üzərində dayanır, onun lirikasını xalq şairi Fikrət Qocanın mülahizələri kontekstində incələyir, ayrı-ayrı monoqrafiyalarından söz açır.

"Kiçik janrın ibrət dərsləri"ndə isə tədqiqatçı A.Babayevin hekayə yaradıcılığını önə çəkir, "Ata canı", "Unutmaq olmur", "Şehli çəmən", "Heyva ağacı", "Çörəkçinin nəğməsi", "Vida", "Qartal sevgisi", "Bir ürəyin hərarəti" və s. haqqında qənaətlərini çatdırır, vurğulayır ki, onun hekayələrinin mövzular aləmi olduqca geniş, rəngarəng, tipik şəraitin təbiətinə, tələb və ehtiyaclarına uyğunluğu, təbiiliyi, orijinallığı, təbliği-təsir gücü ilə seçilən, hətta ilk görünüşü ilə səmimi təəssürat doğuran bədii həqiqətlərdir.

Sonra gəlir "Povestlərdən düşən işıq"… Müəllif şərh verir ki, A.Babayevin novestlərində həyat materiallarına, obrazların fəaliyyət istiqamətlərinə uyğun olaraq, təqdim-təbliğ, təsdiq-inkar məsələləri həm bədii kateqoriyaların prinsiplərinə, həm də müsbət idealın tələblərinə uyğun şəkildə nizamla idarə olunur. "Mən də bir əsgərəm", "Bir parça həyat", "Halal çörək", "Ayrılıq" və s. də bu prinsiplə tədqiqata cəlb olunur.

"Sosial zaman və bədii həqiqətlər"də müəllif daha çox A.Babayevin romanları üzərində dayanır, "Zəlzələ", "Dünyanın axırı" əsərindən söz açaraq bildirir ki, bu oxunaqlı qələm nümunələri bütövlükdə "həyata, insana - bütün yaxşılıqlara məhəbbət hissilə qələmə alınıb".

"Səhnədən - ekrandan - efirdən gələn səslər" məqaləsində A.Babayevin ulu öndər Heydər Əliyevə ithaf etdiyi "Xilaskar" adlı sənədli-publisist pyesindən ətraflı bəhs olunur, "Yaralar", "Olmuş əhvalat", "Əlin cibində olsun" kimi səhnə əsərlərinin, "Nekroloq", "Dəvətnamə", "Mükafat" kimi televiziya pyeslərinin, "Dörd divar", "Günlərin bir günündə" və s. radio pyeslərinin məziyyətləri araşdırılır.

"Biblioqrafiya" bölümündə isə daha çox A.Babayevin həyatı, elmi-pedaqoji və ictimai fəaliyyətinin əsas tarixlərini əks etdirən məlumat yer alıb. Tədqiqatçı bu görkəmli alim və yazıçı-publisistin ayrı-ayrı illərdə müxtəlif dillərdə nəşr olunan kitabları, çap edilən məqalə və oçerkləri haqqında materialları da yeni nəşrə daxil edib.

Monoqrafiya filologiya elmləri doktoru T.Hüseynovun elmi redaktorluğu, filologiya üzrə elmlər doktorları S.Sultanova və R.Həsənovun rəyləri ilə çap olunub.

Sərvaz

Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 15 iyul.- S.5.