Cəlil Məmmədquluzadə və ana dili

Böyük ədib C.Məmmədquluzadənin anadan olmasının 142 illiyi (son araşdırmalara görə C.Məmmədquluzadənin doğum tarixi 1866-cı ildən deyil 1869-cu ildən hesablanır) münasibətilə onun Bakıdakı ev muzeyi Səbail rayon Mərkəzi kitabxanasında "Cəlil Məmmədquluzadə yaradıcılığında ana dili və Azərbaycançılıq" mövzusunda elmi-ədəbi məclis keçirdi. Tədbiri Mərkəzi kitabxananın direktoru Nüşabə Ələkbərova açaraq tədbirin məram və məqsədi haqqında məlumat verdi. Ev-muzeyin direktoru Pərixanım Mahmudova ədibin yaradıcılığından qısa söhbət açdı. Muzeyin elmi əməkdaşı Fazilə Hümmətovanın aparıcılığı ilə keçən tədbirdə muzeyin böyük elmi işçisi Yeganə Məmmədova mövzu ətrafında məruzə ilə çıxış etdi. Tədbirdə "Ədəbiyyat qəzeti"nin məsul katibi Atababa İsmayıloğlu, Nizami rayon Uşaq və Gənclər Mərkəzinin dərnək rəhbəri Xanım İsmayılova, əməkdar artist Azad Şükürov, ədəbiyyatşünas Rasim Nəbioğlu 150 saylı məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi, əməkdar müəllim Məlahət Babakişiyeva, N.Nərimanovun xatirə muzeyinin direktoru Kamilə Hüseynova, muzeyin elmi əməkdaşı Rəna Qəhrəmanova, C.Cabbarlının ev-muzeyinin əməkdaşı Qəmər Seyfəddinqızı, Ə.Əzimzadənin ev-muzeyinin direktoru İradə Əzimova və başqaları çıxış etdilər. Məruzə və çıxışçılar C.Məmmədquluzadənin ana dilinin qorunması uğrundakı ardıcıl mübarizəsindən, felyetonları vasitəsi ilə o zamankı rus-tatar (Azərbaycan) məktəblərində ana dilinin yasaq olunmasına qarşı çıxışlarından söhbət açdılar. Onlar qeyd etdilər ki, ədibin 1906-cı ildən başlayaraq ömrünün sonuna kimi nəşr etdirdiyi "Molla Nəsrəddin"də işıq üzü görən hər bir yazısının özü də ədəbi dilimizin bariz nümunəsidir. Onun Əzim Əzimzadə və digər mollanəsrəddinçi rəssamlara sifariş verdiyi yaxud mətnini yazdığı karikaturalarda da bu mövzu öz əksini tapırdı. Xalqa bağlı olan, onun dərdlərinə yanan yazıçı öz vətəninə, dilinə xor baxan nadürüstləri "Molla Nəsrəddin"in aynası vasitəsi ilə ifşa edirdi.

Çıxışçılar ədibin dram əsərlərindəki dilin saflığını da nəzərə çarpdırdılar. Eyni zamanda bildirdilər ki, onun "Anamın kitabı" adlı pyesinin mövzusu bir başa dilin qorunmasına, onun nümunəsində Vətənin bütövlüyünə həsr olunmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, "Molla Nəsrəddin"in dili Azərbaycan ədəbi dilinin, xüsusən də satirik dilin formalaşmasında mühüm əhəmiyyət kəsb etmiş, nümunə, örnək rolunu oynamışdır.

Tədbirdə məktəblilərin və İctimai-siyasi Universitetin tələbələrinin ifasında C.Məmmədquluzadənin feletonlarından, hekayələrindən nümunələr ifa olundu, tədbir iştirakçıları ədibin ev-muzeyi tərəfindən hazırlanmış sərgiylə tanış oldular.

A. Xiləli

Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 4 mart.- S.2.