II Bakı Beynəlxalq kitab sərgi-yarmarkasında

Ötən həftə Bakı İdman Sarayında Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Azərbaycan Respublikasının Dövlət müstəqilliyinin bərpasının 20-ci ildönümünə həsr edilmiş ikinci Beynəlxalq kitab sərgi-yarmarkasının açılış mərasimi keçirildi. Üç gün davam edən sərgi-yarmarkada 120 yerli, 35 xarici olmaqla, ümumilikdə 25 ölkəni təmsil edən çap və poliqrafiya müəssisəsi, çap işi ilə məşğul olan qurumların təmsilçiləri iştirak edirdi.

Sentyabrın 28-də işə başlayan sərgi-yarmarkanın açılış mərasimindən hazırlanan materialı qəzetimizin ötən sayında təqdim etmişdik. Rəsmi açılış mərasiminin ardınca, saat 12-dən başlayaraq sərginin proqramına daxil edilən tədbirlərə start verildi. Sərgi çərçivəsində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə təmir edilən mədəniyyət ocaqlarına aid "Heydər Əliyev Sarayı", "Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı", "Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrı", "Azərbaycan Dövlət Film Fondu", "Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrı" kitablarının təqdimat mərasimləri keçirildi. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin Nəşriyyat və reklamın təşkili və informasiya şöbəsinin müdiri Vaqif Bəhmənlinin giriş sözündən sonra nazir Əbülfəs Qarayev çıxış edərək incəsənətin müxtəlif nümayəndələrinin iştirakı ilə həyata keçirilən sərgi-yarmarkada təqdimatı baş tutan kitabların teatr tariximizdəki yerindən danışdı. Sənətşünaslıq doktoru, professor Məryəm Əlizadə, təqdim edilən nəşrlərin müəllifi, professor İlham Rəhimli və "Təhsil" nəşriyyatının direktoru Bəhruz Axundov çıxışlarında bu kitabların qədim köklərə malik Azərbaycan teatrının günümüzün reallıqlarını əks etdirdiyini, mədəniyyət ocaqlarının mənəvi varlığına işıq tutmaq vəzifəsini yerinə yetirdiyini diqqətə çatdırdılar.

Böyük maraqla davam edən sərgi-yarmarka çərçivəsində həmin gün görkəmli Ukrayna şairi Taras Şevçenkoya həsr edilmiş "Sənət ustadı, həqiqət carçısı" adı altında tədbir keçirildi. Şair-tərcüməçi Səyavuş Məmmədzadənin aparıcılığı ilə reallaşan mərasimdə Ukraynanın ölkəmizdəki fövqalədə və səlahiyyətli səfiri Aleksandr Pavloviç, şair-tərcüməçilər Abbas Abdulla, Ayaz Vəfalı, Səlim Babullaoğlu, Ağacəfər Həsənli çıxış edərək qüdrətli söz ustasının yaradıcılıq məziyyətlərindən danışdılar.

Ayaz Vəfalı çıxışında dedi: - Ədəbi-mədəni həyatımızda mühüm hadisə olan II Bakı Beynəlxalq kitab sərgi-yarmarkasının bir vacib cəhəti də müvafiq müzakirələr zamanı bədii tərcümə problemi ilə əlaqədar fikir mübadiləsinə imkan yaratmasıdır.

Dahi Ukrayna şairi Taras Şevçenko və Türk dünyasının qüdrətli söz ustası Qabdulla Tukaya həsr olunmuş ayrıca tədbirlər gərəkli məqamlarla yadda qalacaq.

Bir daha məlum oldu ki, Taras Şevçenkonun sənət qüdrətini - dünya şöhrətini gərəyincə dərk və şərh etmək, ona olan böyük xalq məhəbbətinin sirlərini lazımınca öyrənmək üçün ölməz söz ustasının dilimizə tərcüməsi təcrübəmizi araşdırmağa xüsusi ehtiyac var.

Şevçenkonun yaradıcılığı üçün səciyyəvi sayılan bir sıra mühüm keyfiyyətləri özündə əks etdirən "Kor qadın" poeması əsərin tərcüməçisi kimi şəxsən mənim üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

Əvvələn onu deyim ki, nəşriyyat Şevçenkodan tərcümə təklifi ilə mənə müraciət edəndə əsərin seçiminin özümə həvalə olunmasını istədim.

Kobzarın zəngin irsi içərisində "Kor qadın" poeması (müəllif bu əsərini rus dilində yazıb) bütün ruhu, ahəngi və şeiriyyəti ilə məni valeh etdi. Şevçenko bu poemada doğma xalqının sadə, köməksiz qızlarının - analarının, varı-yoxu yalnız təmiz vicdanı olan, lakin bu ismətin-qismətin də onlara çox görüldüyü milli faciənin, mən deyərdim, yüksək poetik abidəsini yaratmışdır.

Mülkədar oğlu tərəfindən atılmış kor anası qədər bədbəxt olan Oksana haqsız cəmiyyətdən baş götürüb qaçmağa can atır:

Vəfası yox, ilqarı yox, -

Onu niyə sevdin, ana?!

Dayanmayaq bu yerdə çox, -

Gedək, gedək lap o yana!

Çarəsiz ana hara gedəcəyini bilmir:

Aman, qızım, hara gedək?!

Bir yer varmı ora gedək?!

Çılğın Oksana yerə, göyə, ədalətsiz cəmiyyətə üsyan edir:

Meşələrə gedək, ana! -

Canavarlar sevər bizi;

İnsana yox, tək heyvana

Danışarıq dərdimizi!..

Bu etiraz dolu sətirlər bilmirsən sözdür, yoxsa közdür?! Maraqlıdır ki, dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi məktəbinin ölməz nümayəndəsi Füzulinin Məcnunu da oxşar mühitdə az qala eyni üsyankarlığı edir. Müqəddəs Kəbə ziyarətində məşhur iltimasını xatırlayın:

Çoxdur bəni-adəm içrə bidad,

Et könlümü vəhşət ilə mötad!

Bir mülkdə ver mənə qərarı

Kim, yetməyə adəmi qübarı!..

(İnsanlar arasında zülm çoxdur, könlümü vəhşilərə bağla; mənə elə yerdə qərar tutdur ki, ora insanın izi-tozu belə yetməsin…)

Necə deyərlər, izaha ehtiyac qalmır. Həqiqətən əsl, əbədi ədəbiyyat həyatın, bəşəri fikirlərin yüksək bədii ifadəsi olduqda yaşayır, cəmiyyətin təsəlli və ümid yerinə çevrilir.

Sonra Ukraynanın "Barvinok" ansamblının və Bakı Slavyan Universitetinin ukraynaşünas tələbələrinin çıxışları maraqla qarşılandı.

Açılış günü Timuçin Əfəndiyevin "Mədəniyyətdə tarixilik və müasirlik" kitabı də təqdim olundu. Professor Aqşin Babayevin aparıcılığı ilə baş tutan mərasimdə şair Vaqif Bəhmənli vurğuladı ki, bu yeni nəşr Azərbaycanın mədəniyyət tarixi ilə bağlı qiymətli bir mənbədir. Kitabda Azərbaycan mədəniyyətinin haradan başladığı, yaranma prosesi və necə şaxələndiyi araşdırılıb.

Sonra çıxış edən professor Nizaməddin Şəmsizadə müəllifin Azərbaycan mədəniyyətinin tədqiq olunmasına böyük töhfə verdiyini bildirdi: "Mədəniyyət millətin sinir sistemidir. Bu sahədən yazmaq üçün böyük və həssas qəlbə malik olmalısan. Timuçin müəllim kitab üzərində məhz bu meyarlarla işləyib".

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Vəfa Əliyev də yeni nəşri kulturologiya tariximizin önəmli faktı kimi dəyərləndirdi, təqdir etdi ki, kitabda Azərbaycan mədəniyyəti dünya mədəniyyətinin mühüm tərkib hissəsi kimi təqdim olunur.

Sentyabrın 29-da davam edən tədbirdə əvvəlcə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamına əsasən işıq üzü görən 150 cildlik "Dünya ədəbiyyatı" seriyasından nəşri başa çatmış kitablar təqdim olundu. Vurğulandı ki, bu nəşrlər Azərbaycan dövlətinin, ölkəmizin başçısı cənab İlham Əliyevin milli dəyərlərə, kitaba olan böyük diqqətinin bariz nümunələrindən biridir.

Həmin gün AMEA-nın müxbir üzvü Nizami Cəfərovun aparıcılığı ilə "Azərbaycan Dövlət müstəqilliyi və kitab sənətinin inkişafı", AMEA-nın müxbir üzvü Teymur Kərimlinin aparıcılığı ilə "Qabdulla Tukay - Türk dünyasının unudulmaz şairi" mövzularında konfranslar da keçirildi. "Ədəbiyyat qəzeti"nin baş redaktoru Ayaz Vəfalı, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Rüstəm Kamal, tənqidçi Əsəd Cahangir görkəmli sənətkarın sənət yolu, ümumtürk ədəbiyyatındakı yerindən ətraflı bəhs etdilər.

Sərginin son günü tanınmış şair Çingiz Əlioğlunun Moskvada keçirilən VII Beynəlxalq "Kitab sənəti" müsabiqəsinin baş mükafatına - "Qran-Pri"yə layiq görülmüş "Çərçivə" kitabının təqdimatı ilə başladı. Tədbirin aparıcısı, tanınmış yazıçı Mustafa Çəmənli təqdim olunan kitabın tərtibat özəlliklərindən söz açaraq qeyd etdi ki, bu həm də bir ömür kitabıdı, yeni nəşrin adı əslində simvolik mahiyyət daşıyır. Bu kitab Azərbaycan nəşriyyatlarının son illərdəki uğurlarını çox dolğun şəkildə əks etdirir.

Şair Vaqif Bəhmənli çıxışında sərginin uğurla davam etdiyini diqqətə çatdırdı, Azərbaycan kitabına olan oxucu marağından söz açdı, eyni zamanda Ç.Əlioğlu yaradıcılığına olan səmimi münasibətini, onun mövzularının çoxşaxəli olmasını önə çəkdi: "Çingiz Əlioğlunun bu kitabında forma və məzmun vəhdəti bir aradadı. "Çərçivə" bu vəhdətin tələblərinə tam cavab verir, eyni zamanda öyrəşdiyimiz kitab çərçivələrini dağıdır. Yeni kitab elə bil özü öz içində yaranıb - ilhamla, ruhla, qələmlə baş-başa, həm müəllif, həm naşir, həm də rəssam işi bir-birini tamamlayır".

Xalq rəssamı Arif Hüseynov da yeni nəşrin rəssam işindən, tərtibçilik mədəniyyətindən ətraflı bəhs etdi.

AYB-nin gənclər üzrə katibi, "525-ci qəzet"in baş redaktoru Rəşad Məcid vurğuladı ki, Ç.Əlioğlunun şeirlərində çox doğma bir aura var. Onun yaradıcılığı keçmiş sovetlər məkanında və dünyanın bir çox ölkələrində yaxşı tanınır. Çingiz müəllim həmişə, hər yerdə Azərbaycan poeziyasını ləyaqətlə təbliğ edir. Bu nəşrlə Bəhruz Axundov Azərbaycan kitab mədəniyyətində inqilab etdi, biz "Çərçivə"nin "Qran-Pri" almasından fəxarət duymalıyıq. Belə kitabları vaxtilə sultanlar yalnız iki-üç nüsxə basdıraraq şairlərə hədiyyə edərmişlər".

Şair-tərcüməçi Səyavuş Məmmədzadə də qələm dostuyla həmrəyliyini ifadə etdi, Ç.Əlioğlundan etdiyi tərcümələrdən söz açdı.

Ədəbiyyatşünas alim Rüstəm Kamal qeyd etdi ki, yaxşı, zövqlə tərtib edilən kitabdan yaxşı, maraqlı şeirlər oxumağın özü ikiqat zövq məsələsidi. "Çərçivə" bir film kimi təqdim olunub - kollektiv əməyin məhsulu olaraq müəllifi, naşiri və rəssamı, eləcə də oxucunu bir araya gətirib.

Professor Elçin İsgəndərzadə çıxışında yeni nəşri kitab mədəniyyətimizə layiqli töhfə kimi dəyərləndirdi.

Mərasimdə İran İslam Respublikasının naşirlərindən Rza İzrail, "Təhsil" nəşriyyatının direktoru Bəhruz Axundov çıxış edərək yeni nəşrlə bağlı fikirlərini bölüşdülər, Ç.Əlioğlu xoş söz üçün çıxışçılara minnətdarlığını bildirdi.

Sərgi çərçivəsində "20 ilin ədəbi mənzərəsi" mövzusunda keçirilən "Dəyirmi masa"da ədəbiyyatşünas alimlərdən Nizaməddin Şəmsizadə, Şirindil Alışanlı, Arif Əmrahoğlu, Buludxan Xəlilov, Mahirə Abdulla çıxış edərək müstəqillik dövrü ədəbiyyatımızın uğurlarından, ənənə və novatorluğun bir vəhdət halında ədəbi həyatımızı irəli aparmasından söz açdılar, bu sahədəki bir çox problemləri qabartdılar, Akif Azalp yeni şeirlərindən nümunələr oxudu.

Sonra "Qızıl kəlmə" ədəbi mükafatı laureatları ilə görüş və imza mərasimi keçirildi. Tanınmış şair Əjdər Olun aparıcılığı ilə baş tutan mərasimdə tərcüməçi Telman Vəlixanlı, şairlərdən Ağacəfər Həsənli, Taleh Həmid, Səlim Babullaoğlu, Mahirə Abdulla, yazıçı Varis çıxış edərək ürək sözlərini söylədilər, Qismət yeni şeirlərini oxudu.

Gənc ədiblər məktəbi üzvlərilə görüş də sentyabrın 30-da keçirildi. AYB-nin gənclər üzrə katibi Rəşad Məcid tədbiri açaraq sərginin əhəmiyyətindən, Gənc ədiblər məktəbinin üzvləri olan yazarların sənət uğurlarından danışdı. Ötən il bu məktəbin üzvlərindən 50 nəfərə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin xüsusi diplomları verildiyini önə çəkdi, Qismətin, Cavad Zeynallının, Zərdüştün, Nərminin, Şahinin sənət uğurlarını təqdir etdi. Sonra Qismət, Elşad Ərşadoğlu, Zərdüşt Səfa, Elvin yeni şeirlərini oxudu, Pərvin və Cavad yeni hekayələrindən söz açdılar.

Tədbirdə iştirak edən xalq şairi, millət vəkili Sabir Rüstəmxanlı gəncləri təbrik edərək dedi: "Mən ömrüm boyu gənclərin tərəfində olmuşam, "Ədəbiyyat qəzeti"ndə, "Yazıçı" nəşriyyatında işləyəndə də çalışmışam gənc istedadlara kömək edim. Rəşad Məcid vaxtilə məni bu gənclərlə görüşə dəvət etdi. Maraqla iştirak etdim. Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə deyirdi ki, həmişə boynumun arxasında gənc şairlərin nəfəsini hiss etmək istəyirəm, istəyirəm o nəfəs məni yandırsın, mən irəli qaçım. Xalqımız istedadlıdır. Gəncliyin səsinə inanıram. Şairlər dünyaya fərqli baxışlarla baxan insanlardı. Ancaq gənclər bəzən iki-üç yaxşı şeir yazırlar, sonrası gəlmir, yorulurlar. Arzu edərdim ki, gənc istedadlarımız həmişə öz üzərlərində işləsinlər, vətəndaşlıq duyğusu ilə yazıb-yaratsınlar".

Sərgi mükafatlandırma, bağlanış mərhələsi ilə başa çatdı. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin məsul işçiləri Çingiz Əlioğlu, Vaqif Bəhmənli, M.F.Axundov adına Milli Kitabxananın direktoru Kərim Tahirov kitab bayramında iştirak edənlərə təşəkkürlərini bildirdilər. "Təhsil", "Şirvannəşr", "Qanun", "Çıraq", "Yazıçı", "Şəms", "Çinar-Çap", "Səda", "Elm və təhsil", "Şərq-Qərb", "Gənclik", "Azərnəşr", "Nil" və başqa nəşriyyatlara, eləcə də Türkiyə milli kitabxanasına, ABŞ səfirliyinə, Makedoniya kitabxanasına, Latviya, Qırğızıstan, Özbəkistan Milli kitabxanalarına və s. sərgi-yarmarkasının xüsusi diplomları təqdim edildi.

Hazırladı: S.Hüseynoğlu

Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 7 oktyabr.- S.1-2.