Üzeyir bəyi düşünərkən...

Sentyabrın 16-da “Mədəniyyət” kanalında “Musiqi irsimiz” verilişinin Üzeyir Hacıbəyliyə həsr olunmuş sayında çıxışım

İki gün sonra dahi bəstəkarın anadan olan günüdür. Bu günü əbədiləşdirmək, ümumxalq bayramına çevirmək üçün ümummilli lider Heydər Əliyev hələ 1995-ci ildə Üzeyir bəyin anadan olmasının 110 illiyi ərəfəsində sərəncam imzalamış və o vaxtdan hər il sentyabrın 18-i ölkəmizdə Milli Musiqi günü kimi qeyd olunur. Bu, təsadüfi deyildir. Üzeyir bəy Azərbaycan musiqişünaslığı tarixində ölkənin hüdudlarını yararaq beynəlxalq arenaya çıxan, nəzəri musiqişünaslığın zəngin üfüqlərində bərqərar olan ilk Azərbaycan bəstəkarıdır. Fəxrlə qeyd etməliyəm ki, onun yaratdığı əsərlər dünya musiqi mədəniyyəti xəzinəsinə daxil olmuşdur. Üzeyir bəy Yaxın Şərqdə ilk opera və operettaların müəllifidir. O, Azərbaycan peşəkar bəstəkarlıq məktəbinin əsasını qoymuşdur. Üzeyir bəy dahi idi, korifey idi. Yalnız korifeylərin ilk əsəri klassikaya çevrilə bilir. Üzeyir bəyin 22 yaşı olanda yazdığı, yüz ildən artıq zaman kəsiyində səhnədən düşməyən "Leyli və Məcnun" operası kimi.

Bir neçə kəlmə də Üzeyir bəy və aşıq sənəti barədə.

Üzeyir bəy aşıq sənətinə, aşıq yaradıcılığına da xüsusi diqqət və qayğı göstərirdi. Aşıq sənətinin, aşıq musiqisinin həmişəyaşar olmasını bir çox məqamlarla əlaqələndirirdi. Bu münasibətlə yazırdı: "Aşıq yaradıcılığı elə bir sənət aləmidir ki, orada şairin də, yazıçının da, bəstəkarın da, xanəndənin də, rəqqasın da istədiyi qədər götürəcəyi pay vardır".

Beləliklə o, aşıq sənətinin sinkretikliyini ortaya qoyurdu. Buraya aşığın aktyor olmağını da əlavə etmək olar.

Dahi bəstəkarın Azərbaycan aşıqlarının 1938-ci ildə keçirilən II qurultayında "Azərbaycan aşıq sənəti" adlı çıxışı (mən çəkinmədən onu çıxış yox, məruzə adlandırardım) bir çox mətləblərdən söz açır: Aşıqların təşkilatının yaranma məsələsini, musiqi məktəblərində aşıq sənətinin tədrisi, yerlərdə aşıqlar xorunun yaradılması, aşıq havalarının nota köçürülməsi - bunların hamısı Üzeyir bəyin ölümündən çox-çox sonralar yerinə yetdi.

Aşıqlar Birliyi yaranıb. Müvafiq məktəblərdə və universitetlərdə aşıq sənəti tədris edilir. Sənətşünaslıq doktoru, prof. İlqar İmamverdiyev saz havalarının hamısını nota köçürüb. Üzeyir bəyin əsərləri gənclərdə məhəbbət, vəfa, sədaqət, qəhrəmanlıq, vətənpərvərlik hisslərinin aşılanmasında müstəsna rol oynayır. Yaxşı yadımdadır, keçən əsrin 90-cı illərində Qarabağ məsələsi ortaya çıxanda toylar "Koroğlu" operasının uvertürası ilə başlayırdı. Hamı ayağa qalxıb əl-ələ verir, yumruq kimi birləşirdi. Üzeyir bəyə rəhmət oxuyurdu.

Bütün bu deyilənlər qəti qənaətə gəlməyə imkan verir deyim ki, hər bir müsəlman üçün hər şeyə Allahın adı ilə başlamaq zəruri olduğu kimi, milli musiqimizlə bağlı hər bir yeniliyə Üzeyir bəyin adı ilə başlamalıyıq.

Qəzənfər Paşayev

Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 7 oktyabr.- S.5.