Allah dərgahına gedən yol

Şəhidin qəbri zahirdə qan ilə

islanar, amma,

Dolar müşk ilə daxildə,

saçar can ətri-rizvanı.

Əfzələddin Xaqani

Tarixdə elə şəxsiyyətlər var ki, onlar özləri üçün anadan olmayıblar.

Üzeyir Hacıbəyli

Əziz oxucu, bu sətirləri yazmağa başlayanda müqəddəs kitabımız "Quran"dan "Haqqa nahaqdan don geydirməyin, haqqı bilərəkdən gizlətməyin" ayəsini yada saldım, özümə söz verdim ki, bütün yazı boyu həmin ayənin hikmətini unutmayacağam, ondakı mənanın böyüklüyünü, ucalığını yazımda hifz edəcəm və bu ayə düşüncələrimə işıq saçacaq, yoluma nur çiləyəcək və inşallah, bu yöndə mən qarşıma qoyduğum məqsədə çatacam!

Həyəcanla dolu bu anlarda qəlbimdə bir hay-haray var, sanki sinəm üstə tonqal çatılıb, ocaq qalanıb. Axı hər qəhrəmanın bir yazısı hər yazının da öz qəhrəmanı, öz sevinci və ağrı-acısı var. Mənim də bu kitabımın qəhrəmanı torpaqlarımızın bütövlüyü uğrunda şəhid olmuş Azərbaycanımızın Milli Qəhrəmanı Fazil Umud oğlu Mehdiyevdir.

İndi, ulularımız demişkən, muraz üstəyəm, çətin və məsuliyyətli, eyni zamanda şərəfli bir yolun başlanğıcındayam. Yazmağa başladığım bu kitabla onlarca itnsanlarla söhbətləşmişəm, eləcə də qəhrəmanımızın doğmaları ilə görüşmüşəm, dönə-dönə qəhrəmanımızın valideynləri ilə dərdləşmişəm, qanlı-qadalı keçmişimizə boylanmışam, Fazil Mehdiyevin keçdiyi ömür yollarında xəyalən addımlamışam.

Bir neçə fəsildən ibarət olan bu kitabımda eyni zamanda oxucunu qəhrəmanımızın doğulduğu Laçının yaxın-uzaq keçmişinə aparmağa sövq edəcəm, qəhrəmanımızın son nəfəsinədək cərgəsində olduğu polisin tarixi ilə, dünəni və bu günü ilə tanış olmasına çalışacam. Fazil Mehdiyevin şəcərəsindən də söz açmağı unutmayacam.

Əziz oxucu, sizlərin arasından məni tanıyanlar da var, tanımayanlar da. Hər birinizdən üzürxahlıq edirəm ki, söz adamlarından iki nəfərin vaxtı ilə barəmdə yazdıqları aşağıda verdiyim sətirləri mənim lovğalanmağıma, özümdən müştəbeh olmağıma çıxmayasınız. Çünki mən o ölçüdən çox uzaqdayam. Sadəcə olaraq həmin fikirlərin yenicə qələmə aldığım bu kitabımın məzmununa, məqsəd və qayəsinə uyğun gəldiyini nəzərə alıb, əminlik üçün onu oxucu diqqətinə çatdırmağı zəruri bildim:

Ağsaqqal yazıçımız Cəmil Əlibəyovun mənim "Bir könüldən min könülə" kitabımda bir redaktor kimi yazdığı fikirlərdən sətirlər: "Güman edirəm ki, bu kitabda toplanmış yazıları oxuyandan sonra hər bir azərbaycanlıda belə bir duyğu - hökm fərman olacaq: Xüdavəndi-aləmin yaratdıqlarının ən qiymətli əşrəfi olan insanı sevmək, onu qorumaq və yaşatmaq gərəkdir!..

Sənət dostlarım bağışlasın, Qarabağla mərbut oxuduğum kitabların heç birində (mənim yazılarım da, o cümlədən) Qarabağ taleyi, Qarabağ xoşbəxtliyi və bədbəxtliyi bu qədər çılğın həyəcanla, məftunluqla, qürur və ürək ağrısı ilə təhkiyə edilməyib. Bu gümandayam ki, peşə uğurunun bünovrəsində yazıçılıqla publisistikanın müştərək iştirakı, bir-birini tamamlayan vəhdəti Elbrus Şahmarın torpaqdan səmaya ucalan ərən şəxsiyyəti dayanır".

Bu sətirlər isə professor Yaşar Qarayevin on beş il öncə mənim "Şirin candan keçənlər" kitabıma yazdığı rəydəndir: "Elbrus Şahmarın bu kitabı əslində Şəhidlər xiyabanının davamıdır. Onun ziyarətinə sən də Kərbəlaya ziyarət kimi qoş, əziz oxucu! Qurbanların məzarına qoyulan bu çiçək dəstəsinə bir gül - qərənfil və nərgiz artır. Qoy gəncliyin hər yeni nəsli tarixin və taleyin ilk ibrət dərsini bu təbii abidədən alsın, şəhidlərin təbaşirlə yox, qanla imza etdiyi ən nəhəng yazı lövhəsindən - dağüstü meşəlikdən, bir də bu kitabın səhifələrindən oxusun…"

Hər şeyi taleyin hökmünə tapşırmaq olmaz, axı insan faili muxtardır. Qərb filosoflarından birinin sözünün qüvvəti: "Məncə, belə bir şeyi həqiqət hesab etmək olar ki, bizim hərəkət və əməllərimizin yarısına tale ağalıq edir, ancaq o biri yarısı bizim öz ixtiyarımıza verilir".

Bütün yazı boyu yalnız və yalnız həqiqətə üz tutacaq, kitabın hər səhifəsində şərə qarşı çıxacaq, xeyirin təntənəsinə çalışacaq, heç vaxt şeytan xislətli insanlara sitayiş etməyəcəyəm, yaxşılarımızla fəxr edəcəyəm. Quranda deyildiyi kimi, "şeytana sitayiş etmək Allaha qarşı çıxmaq deməkdir".

Vətənin vətən daşı, xalqının övladı olmayan, ana dilini ana südü kimi varlığına hopdurmayan kəsin "mən azərbaycanlıyam" deyib bu başıbəlalı və bərəkətli torpağımızın üstündə gəzməyə, onun suyunu içib, çörəyini yeməyə, onun adından danışmağa mənəvi haqqı yoxdur.

Bu kitab mənim el-obamızın, Azərbaycanımızın, ümumən, bütün türk dünyamızın igid övladlarına, vətəndaşlıq adını qürurla daşıyanlarımıza, məlum hadisələrdə canından keçən ərənlərimizə, eləcə də barəsində kitab yazdığım Fazil Mehdiyevə olan məhəbbətimin təcəssümü və bar-bəhrəsidir.

Kitab üzərində gecə-gündüz böyük yanğı ilə işlədim. Məqsədim bu mövzuda yazılmış və bundan sonra yazılacaq kitablar arasında öz layiqli sözümü deməkdi. Bircə məqsədim oldu: qəhrəmanımızın adını öz ucalığında saxlaya bilim və əsərimin həm bədii, həm də ictimai-tarixi dəyəri olsun.

Elə həqiqətlər var ki, onun barəsində əvvəllər yazsaydıq, yaxud danısaydıq, bunu cinayət kimi qələmə verərdilər. Ancaq dünən deyə bilmədiyimizi bu gün də deməsək, bu özümüzə xəyanət olardı. Allah bizi o gündən saxlasın! Allah əməlimizi saleh etsin! Bu məqamda Məhəmməd peyğəmbərin bir kəlamı yada düşür: "Əməllərin dəyəri onların məqsəd və nəticəsi ilə ölçülür".

Min illər, üstə gəl doxsan il… Bəli, min illər, üstə gəl doxsan ildir zavalı xalqımızın başı qeylü-qaldadır. Çəkdiyimiz zülmün-zillətin sayı-hesabı yoxdur. Ərəbdən, farsdan, rusdan çəkdiyimiz az idi, indi də ermənidən çəkirik. "İndi də ermənidən" deyəndə ki, azı iki yüz ildi rus imperialistləri onları quduz it kimi üstümüzə qışqırdıb, bizi qulağı dinc yaşamağa qoymurlar. Sərasər davam edən bu davanın sonu görünmür. Bu illərdə neçə ana oğul itirib, neçə oğul al qanına boyanıb, şəhidlik zirvəsinə yüksəlib. Belə analardan biri Şövkət ana, belə oğullardan biri isə Fazil Mehdiyevdir.

Bəziləri polisə gələrkən məqsədləri firavanlıqlarını təmin etmək iştahasında olur. Nə yaxşı ki, onlar azdır, çox az. Yüzlərlə qeyrətli oğulu daxili işlər orqanlarına gətirən amal daha yüksək, daha ülvidir. Onlar ölümlə üz-üzə dayansalar da, bir məqsədləri var - əmin-amanlığın keşiyində durmaq, cinayətkarlığa qarşı mübarizə aparmaq. Ta o çağacan ki, mənsub olduqları xalq rahat, qorxusuz-hürküsüz yaşaya bilsin. Lakin son illərin uzun çəkən müharibəsi ilə bağlı polisin mübarizə fəaliyyəti daha da genişlənib. Alman filosofu Kantın belə bir sözü var: "Müharibə bəşəriyyət qanunlarını alt-üst edən ən böyük bədbəxtliklərdən biridir". Onun sözünün qüvvəti, vətənimizə bədbəxtlik gətirən müharibə bütün qanunları alt-üstə etdi. Bütün vətəndaşlarımızla bərabər polisin işi birə-beş çətinləşdi. Onlar daxili qayda-qanunlarımızın mühafizəçiləri olmaqla bərabər, xain düşmənə qarşı döyüşlərdə əsgər oldular. Bu yöndə saysız-hesabsız itkilərimiz olub. Laikn ölüm qeyrətli polis işçilərimizi qorxuda bilməyib. Ona görə ki, ölüm hədəsi onların vətən məhəbbəti qarşısında cılızlaşıb. Elə oğullarımızdan biri də yuxarıda adını çəkdiyimiz dağlar oğlu, dağ vüqarlı, laçın qanadlı laçınlı Fazildir. Andronikin anasını ağlar qoyan Sultan bəyin, onun əmisi oğlu və silahdaşı Çal Aslanın nəticəsi, hamımızın eloğlusu Fazil. O Fazil ki, döyüş zamanı dəfələrlə mərdlik nümunəsi göstərib, şəhidliyindən sonra respublika Prezidentinin fərmanı ilə "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adına layiq görülüb. Ancaq onu da deyim ki, Şövkət ana üçün heç bir fəxri ad, heç bir dövlət təltifi Fazilin yerini verə bilmir və heç zaman da verməyəcək. Təkcə o adın yüksəkliyinin şəcərəsinə başucalığı, üzağlığı gətirəcəyindən təsəlli tapır. Bir də gec-tez Azərbaycan torpağının bütövləşəcəyindən.

Gözü həmişə, hər an Arazdan şimala baxan, bu tayına boylanan ələmli-qəmli, "Heydərbaba soraqlı" quzey həsrətlisi Şəhriyar nə vaxtsa, hansı məqamdasa, hansı hiss və duyğu iləsə deyib: "Qarabağım çıxıb əldən, "Segah"ım qoy yetim olsun…".

Bəli, son illər erməni işğalçılarına qarşı döyüşlər zamanı vətənimizin hər qarış torpağı uğrunda minlərlə oğullarımız şəhid olub, mübarək qanları ilə torpaqlarımıza qeyrət suyu çiləyiblər. Bir amalları, bir məqsədləri olub: yağı düşməni vətənimizə buraxmamaq, qız-gəlinlərimizin, analarımızın, nənə-babalarımızın namus və ismətini gözləmək, işğal olunmuş torpaqlarımızı geri qaytarmaq.

Fazil Umud oğlu Mehdiyevin döyüş yolu ilə tanış olandan sonra bu yolun şərəfliliyi, rəşadəti məni heyrətləndirdi. Heyrətləndim ki, bu cəsarət, bu igidlik, eyni zamanda bu səriştəlilik və bacarıq 25-26 yaşa necə çıxıb. Axı onun etdiyi igidlikləri dönə-dönə bərkdən-boşdan çıxmış, mükəmməl hərbi təhsil və təlim görmüş, ən azı 34-35 yaşlı peşəkar döyüşçülər edə billər. Bu bir daha onu sübut edir ki, Fazil Mehdiyevdə Vətən məhəbbəti güclü imiş. Və bütün bu igidlikləri də ürəyində elinə-obasına yanğı olan, torpağımızın şərəfini hər şeydən uca tutan Fazil kimi oğullar edə bilər. Yəqin ki, bu məhəbbət, bu yanğılıq onun mayasından, soy-kökündən gəlir. Körpə vaxtlarından dönə-dönə valideynlərinin, qoca qarıların Koroğlu ilə, Qaçaq Nəbi ilə, bir də Sultan bəylə və ulu babası Çal Aslanla bağlı söz-söhbətlərinə qulaq asmış, onların igidliklərindən, torpağa bağlılığından körpə ürəyində qürur duymuşdu. Şair demişkən, Fazil hələ kiçik yaşlarından öz xalqının, öz yurdunun əsiri-eşqi olur.

Atalarımız dünyaya gələn övladlarına ad qoyanda, yüz ölçüb bir biçiblər. Onları ulu babalarımız, qəhrəman əcdadlarımız kimi cəsur, qorxmaz, igid və üstün görmək istəyiblər. Körpə vaxtı ona Fazil adı verəndə adını mən qoydum, bəxtini Allah versin, ömür-gün yollarında qorxmaz olsun, adını doğrultsun -deyiblər.

"Fazil" adının mənası "üstün, ləyaqətli, ideal" deməkdir. Və Fazil də həmin adın mənasını yüksək vətənpərvərlik duyğuları ilə doğrultdu həyatda.

Qəhrəmanlarımızın ömür yolu qısa oldu, çox qısa. Ancaq o qısa ömrüylə özünə əbədi abidə qoydu. Elinə-obasına baş ucalığı, doğmalarına şərəf gətirdi. Bir aqil necə də düz deyib: "Həyat uzunluğuna görə deyil, mənasına görə qiymətlidir". O mənada dünyamızın uzun ömürlüsü oldu Fazil.

Mühəmməd Peyğəmbər (s) şəhidlərin məqamını daha doğru-dürüst deyib: "Behiştə birinci şəhidlər daxil olur… Peyğəmbərlik məqamına ən yaxın iki məqam var, birinci ülamələr, ikincisi isə şəhidlər."

Müharibə zamanı qan torpaqla birlikdə qaynayır. Qan torpaqla birlikdə qaynayırsa, demək yüz-yüz, min-min həyat solur bu dəhşətli rüzgarda. Həyat isə hamı üçün əzizdir, şirindi, qiymətlidir. Amma təmiz adam üçün namus, qeyrət həyatdan da qiymətlidir, dəyərlidir.

Fazil həyatını torpaqlarımız uğrunda, namus və qeyrət yolunda qurban verdi və bununla da əbədiyaşar oldu.

O, döyüşə gedərkən doğmalarına söz verib, vəd eləyib ki, tezliklə sağ-salamat qayıdacaq, özü də qələbə müjdəsi, qələbə xəbəri ilə. Ancaq həmişə verdiyi sözə əməl edən Fazil son döyüşündə əməl edə bilmədi sözünə. Ona görə ki, torpaqlarımızın bütövlüyü, bir də qız-gəlinlərimizin, ana-bacılarımızın namusu naminə şəhidlik ucalığına qalxdı. Bu gün də doğmalarının, eləcə də valideynlərinin gözü yollardan yığılmır, onu gözləyirlər, axşam da, səhər də. Hələ çox gözləyəcəklər. Axı şəhidlər ölmür. Ölmür, ancaq bir daha geri qayıtmır.

Həyat qanlı-qadalı olub həmişə. Nə etmək olar. Axı bir də Fazil kimilərinə öldü demirlər, şəhid oldu deyirlər. Şəhidlik də bütün mənəvi keyfiyyətlərdən yüksəkdə dayanır. Bax, bu onun bütün doğmalarına təsəlli olmalıdır. Yəqin ki, qəhrəmanımızın adını qohum-əqrəba arasında neçə-neçə körpələrə qoyacaqlar. Vaxt gələcək o körpələr adını daşıdığı qəhrəmanın qanını alacaq. Bax, o vaxt yenidən dünyaya göz açacaq Fazil, elimizin mərd oğlu, igid oğlu fazil.

Bir aqilin belə bir kəlamı var: "Nəcib, mərd adam olmaq, on minlərin içindən seçilmək deməkdir". Haqqında söz açdığımız Fazil minlərin içindən öz mərdliyi, igidliyi, el-obaya bağlılığı ilə seçilən oğul idi. Mənə qədər də onun barəsində yazıblar, şübhəsiz, məndən sonra da yazacaqlar, ünvanına şeirlər qoşub musiqi də bəstələyəcəklər. Bax, beləcə qısa bir igid ömrü əbədiləşdiriləcək, ürəklərdə heykəlləşəcək.

Elbrus ŞAHMAR

Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 20 yanvar.- S.4.