"Dağılan dünyamız"

Dünya bəşər övladının dilində ən çox işlənən və ən çox hallanan bir ifadədir - desək, yəqin ki, yanılmarıq. Həm də çox ittiham olunan bir subyektdir. Biri deyir, dünya yalan dünyadır. Biri deyir, dünya yaman dünyadır. Biri deyir, haqqı satan dünyadır. Biri deyir, tərəzisi əyilən, üzü dönən dünyadır. Amma əslində dünya müdrik dünyadır. Müdrikdir ki, bu ittihamların hər birinə mərdliklə sinə gərməyə özündə güc tapa bilir. Dünyamız kinsiz- küdurətsiz bir dünyadır ki, onu bu qədər lənətləyənləri qoynunda bəsləyib, sevə bilir. Bəlkə də hər bir bəşər övladı dünyanın bu gözəl xislətindən nümunə götürüb, onu özünün həyat amalına çevirməlidir. İnsan oğlunun ömür boyu müxtəlif, çox müxtəlif xəstəliklərə mübtəla olma ehtimalı var. Elmi- texniki tərəqqinin inkişafı ilə onlardan xilasolma yolları da çoxalıb. Amma "mənəvi korluq" deyilən bir xəstəlik var ki, onun tibbi yolla əlacı yoxdur. Davamlı surətdə dünyaya yağdırılan ittihamlar da bəlkə elə bu "korluğun" nəticəsidir. Bu mərəzə mübtəla olanlar dünyanın psixoloji yaşantılarını görə bilmirlər. Amma dünya da düşünür, dünya da çırpınır və çırpındıqca da dəyişir. Dünya zaman-zaman içindən dağılır. Dünyanın bu iztirablarını görüb, onunla birgə bu halları yaşayıb və bu yaşantıları ifadə edib, qələmə almaq sıradan hər kəsə müyəssər olmur. Amma bu gün haqqında söhbət açmaq istədiyim professor Gülrux Əlibəyliyə qismət olub. Gülrux xanım dünyanın bu yaşantılarına "Düşünən dünyamız", "Çırpınan dünyamız", "Dəyişən dünyamız", "Dağılan dünyamız" kitablarında özünəməxsus bir tərzdə münasibət bildirib. Deyə bilərsiz ki, indi çoxdurmu kitab oxuyan? Bu sualı Gülrux xanım "Dağılan dünyamız" kitabında özü belə cavablandırır: "Kitab oxumağın dəbdən düşdüyü zamanda mənə ilham verən, ürəyimi qızdıran, əlimə yenidən qələm almağa vadar edən ağıllı, saf qəlbli oxucum yox deyil. Əlbəttə, bu oxucu milyonların lap kiçik bir hissəsini təşkil edir. Əgər bu buz bağlayan dünyamızda kimsə "Kitabı haradan tapmaq mümkündür?" sualını verirsə və ya oxucu tirajın azlığına heyfsilənirsə, deməli yazmağa da, yaşamağa da dəyər."

Elə ona görə də yazır. Ətrafda baş verən hadisələri öz məntiqi ilə dəyərləndirərək, həm də öz məninə sadiq qalaraq yazır. Özü bu barədə belə deyir: "Həyatım boyu dərk etmişəm ki, özünə sadiqlik böyük xoşbəxtlikdir." Elə ona görə də Gülrux Əlibəyli ilk növbədə öz məninə sadiq qalmağa çalışıb. Onun xoşbəxtlik haqqındakı təsəvvürləri də yalnız öz məntiqinə əsaslanır. Yazır ki, "Bu günün xoşbəxtliyi daxili azadlığımın şüurlu və müdrik çağının yaradıcı anlarının xoşbəxtliyidir. İstərdim ki, insanın həyatında ən azad, ən müstəqil, ən dolğun və maraqlı dövr qocalıq olsun." Gülrux Əlibəylinin həyata baxışları o qədər pozitivdir ki, bir çox qaranlıqların arasında kiçik bir işığı belə görüb sevinə bilir. Başqa sözlə desək, qaranlıqların içində parlayan o işığı dəyərləndirə bilir. Bu baxımdan onun qocalıq haqqındakı fikirləri də çox maraqlı və təqdirəlayiqdir. Yazır ki, "Qocalıq prosesdir. Biri üçün gözlənilməz və qısa, o birisi üçün uzun və üzücüdür. Hər şey qocalığa hazırlıqdan, həyat tərzindən, ağılla idarə olunan ömürdən asılıdır. Qocalıq həm də böyük xoşbəxtlikdir. Yaxınların sənə azadlıq verir. Sənin böyük həyat təcrübən var. İti təfəkkürünlə ondan istifadə edirsən." Hər bir fərdin nikbin düşüncələri onun həyat tərzində müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Gülrux Əlibəylinin də publisistik yazılarında nikbinlik və həyatsevərlik əsas xətdir.

Bu gün istər dövri mətbuatda, istərsə də televiziya verilişlərində dünyamızın dağılma ehtimalı ilə bağlı çoxsaylı fikirlər, yerli və xarici ekspertlərin müxtəlif rəyləri səslənir. Əlbəttə ki, söhbət cismani dünyadan gedir. Amma bu cismani dünyanın içində onun əsas hərəkətverici qüvvəsi olan bir mənəvi dünya da var. Əslində onun dağılma prosesi daha böyük fəsadlar verə bilər. Bu fikir ağlımdan keçərkən doğrusu, bir az sıxıldım. Gülrux Əlibəylinin "Dağılan dünyamız" kitabına üz tutdum. Kitabdakı bir fikir diqqətimi daha çox cəlb etdi: "Əgər dünya dağılırsa, deməli dağılma hər adamın içərisindən, daxilindən başlayır və tədricən böyüyür. Xərçəng xəstəliyi kimi ətrafa yayılır, metastaz verir." Bu məntiqdən belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, insan ilk növbədə iç dünyasını dərk etməlidir. Onu qorumalıdır. Bir daha Gülrux Əlibəylinin həyat fəlsəfəsinə üz tutaq: "Mən içərimə endim. Daxili aləmim mənim üçün hədsiz maraq mənbəyi oldu. Uzun müddət keçəndən və yeni həyat tərzimin səmərəli bəhrəsini görəndən sonra dərk etdim ki, çoxdan ataraksiya tərzi ilə yaşayırammış (yəni gözə görünmədən yaşamaq, şəxsi təkamüllə, inkişafla ömür sürmək). Yalnız bunun sayəsində özümü ölümdən qorumuş və həyat fəallığımı, düşünmək qabiliyyətimi itirməmişəm."

"Gəldiyim nəticələr Epikürün ataraksiyasında, Mişel Montenin esselərində təbliğ edilən özünüdərk, "özündə sevinc və xoşbəxtliktapma çağırtısı və Lev Tolstoyun "şüurlu eqoizm" nəzəriyyəsi ilə üst-üstə düşdü və mən həm fiziki, həm də mənəvi rahatlıq tapdım".

Professor Gülrux Əlibəyli bu gün də öz mənəvi rahatlığı ilə azad, müstəqil, yaradıcı bir ömür yaşayır. Həm də öz ömründə böyük sənətin, böyük korifeylərinin ömrünü yaşadır. Onlara həsr etdiyi portret yazılarda hər birindən məhəbbətlə söhbət açır. Onu ömrünün 9-cu onilliyinə gətirib çıxaran da elə bu böyük məhəbbətin özüdür. Dünyaya, təbiətə, insanlara, həyata olan məhəbbəti.

Yanvarın 12-si Gülrux Əlibəylinin anadan olduğu gündür. 84 yaşı tamam olur. Gülrux xanım deyir ki, "mən heç vaxt yaşımı gizlətməmişəm. Həmişə onu özümə yeganə var- dövlət sanmışam. Dünyada yalnız bir şeyə - cansağlığına həsəd aparmışam. Çünki körpəlkdən çox zəif olmuşam. Yetkin çağımda da vücudumla, onun köməksizliyi ilə mübarizə etmişəm. Dəfələrlə ölümlə üz-üzə gəlmişəm. Ölməmişəm. İradəm, həyat eşqim məni xilas edib."

Həyat eşqiniz heç zaman bitib-tükənməsin, Gülrux xanım! Hələ neçə illər bundan sonra belə var-dövlət hesab etdiyiniz yaşınızın üstünə yaş gəlsin.

"Hər günü Allah payı, təbiətin sovqatı kimi qavramaq, hər saatdan, dəqiqədən, saniyədən şükranlıqla zövq almaq hər kəsin haqqıdır." Bu da sizin fikirlərinizdir. Yanvarın 12-dən etibarən ömrünüzə qədəm qoyan yeni ilinizin hər günündən, hər saatından zövq almaq qismətiniz olsun!

Bu yazını hazırlayarkən Gülrux xanımla görüşmək imkanım olmadı. Amma onun "Dağılan dünyamız" adlı kitabını bir daha oxudum və bu qənaətə gəldim ki, mənəvi dünyamızı dağılmağa qoymasaq, cismani dünyamızı da qoruyub saxlaya bilərik.

Zərxanım ƏHMƏDLİ

Ədəbiyyat qəzeti.- 2012.- 13 yanvar.- S.5.