Vaqifin şirin dilində…

Böyük Şəhriyar deyirdi: "Şair ola bilməzsən anan doğmasa şair". Tehrana farsca cildlər müəllifi oğlunun evinə qonaq gələn anası "Lalın da anası balasını başa düşür, mən səni başa düşmürəm" - deyə müqəddəs səmimiyyətlə gileylənmişdi. Məşhur "Heydərbabaya salam" həmin "ana tələbi"nin nəticəsi olaraq yarandı. Şəhriyar övlad borcunu yerinə yetirdi. Doğma dilin dərdinə dərman olduğunu dillər əzbəri olmuş yaradıcılığı ilə təsdiq etdi:

Türki, vallah, analar oxşarı laylay dilidir, -

Dərdimi mən bu dəva ilə müdava elədim.

Belə demək mümkünsə, bu ədəbi əqidə o taylı-bu taylı ədəbiyyatımızın ən görkəmli nümayəndələrinin hər biri üçün səciyyəvidir.

Ancaq məlum ictimai-tarixi şərait səbəbindən quzey ədəbiyyatımızın əldə etdiyi müstəsna nailiyyətlər əlbəttə, şübhəsizdir.

Dünya ədəbiyyatının ən məşhur nümunələrinin dilimizə tərcüməsi prosesinin özü böyük sənət məktəbi səviyyəsində misilsiz rol oynadı.

Bu qiymətli faktlar oxuculara yaxşı tanışdır. Ancaq bir məqamı xüsusilə xatırlatmaq lazım gəlir. O da tərcümə dilinin təmizliyi - doğmalığı tələbidir. Maraqlıdır ki, hətta geniş işlənən ərəb mənşəli "tərcümə" sözünün özünün doğma dildəki variantı - "çevirmə" üstün tutulur. Məsələn, Səməd Vurğun A.Puşkinin "Yevgeni Onegin"ini tərcüməsi ilə bağlı deyir:

Axıtdım alnımın inci tərini, -

Yanmadım ömrümün iki ilinə;

Rusiya şeirinin şah əsərini, -

Çevirdim Vaqifin şirin dilinə.

Burada bir cəhəti də deməmiş keçmək istəməzdim. Şairin məlum şeirindən yuxarıda verdiyimiz bir bəndin sonuncu sətri ilk variantda "Mən çevirdim Azərbaycan dilinə" şəklindədir. Lakin müəllif həmin misranı - şəksiz prozaik misranı "Çevirdim Vaqifin şirin dilinə" şəklində verməklə hətta bütünlükdə şeirin özünə bir şirinlik gətirib.

Bu, eyni zamanda Səməd Vurğunun və ümumən onun qüdrətli müasirlərinin tərcümə ədəbiyyatımızın əslində ən yaxşı orijinal əsərlərimizin dili qədər təmiz, yüksək bədii keyfiyyətli olması tələbini, məsuliyyətini aşkar təsdiq edir.

Bütün bunlara ancaq əsl mənada böyük yaradıcılıq zəhməti hesabına nail olmaq mümkündür. Bir klassik şeirin bir neçə müəllifin tərcüməsində verilməsi damcıda dəryanın keyfiyyətini müəyyən etmək cəhdi mənasında heç şübhəsiz, əhəmiyyətsiz olmaz.

A.Vəfalı

Ədəbiyyat qəzeti.- 2012.- 13 yanvar.- S.3.