"Qarabağ şikəstəsi"nin sədası

Çağdaş Azərbaycan nəsrinin tanınmış nümayəndəsi Qərib Mehdinin bu günlərdə "Vektor" Beynəlxalq Elm Mərkəzi tərəfindən çap olunmuş yeni kitabı "Qarabağ şikəstəsi" adlanır.

Xalqın dərdlərini musiqi dili ilə söyləyən "Qarabağ şikəstəsi"nin adı təsadüfən bir hekayənin adından bir kitabın adına çevrilməyib. Müəllifin bu kitabdakı "Qarabağ şikəstəsi" adlı hekayəsində xalqın torpaq dərdi, Vətən həsrəti orijinal bir tərzdə əks olunmuşdur.

Kitabda toplanan 4 povest və 4 hekayənin mövzuları nə qədər rəngarəng olsa da, onların hamısını bir xətt birləşdirir: şəxsiyyət və cəmiyyətin qarşılıqlı münasibətinin əks olunması.

Müəllifin 30 illik müşahidələrinin məhsulu olan, redaksiya işçilərinin həyatından bəhs edən "Nekroloq", cəmiyyəti bir şirkətin timsalında təsvir edən "Altıbarmaq", ali məktəbdə müəllim və təcrübəli mütəxəssis olan Məmmədağa Əlizadə haqqında "Sona yaxın", mövzusu adından məlum olan "Yazıçı Altay Məmmədovu xatırlayarkən" povestləri, "Qarabağ şikəstəsi", "Dəyişmə", "Kürsü bülbülü", "Elçi daşı" adlı sənədli hekayələri maraq doğuran məziyyətləri ilə seçilir. Onların hər birində müəllifin orijinal deyim tərzi, obrazları uzunmüddətli müşahidələrin nəticəsi kimi bədii ümumiləşdirmə ilə təsvir etməsi diqqəti cəlb edir.

"Qarabağ şikəstəsi", "Sona yaxın" əsərlərində kövrək notlar özünə yer tapır, "Altıbarmaq" povesti və "Elçi daşı" hekayələri isə Qərib Mehdi lirizmi ilə satirasının qovuşuğunun yeni nöqtələrini təşkil edir. Bu əsərlərin birində palaza bürünüb ellə sürünən kütləyə qarşı duran yeganə insan, digərində isə xalqın dərd və qəzəbini özündə cəmləşdirən daş bədii obraz səviyyəsinə yüksəlir. "Dəyişmə" və "Kürsü bülbülü" hekayələrində müəllif kinayəli təsvir tərzini axıradək ustalıqla aparsa da, "Altıbarmaq" və "Elçi daşı"nda kinayə qəzəblə birləşir, sarkazma dönür və bir də sətirlər arxasından müəllifin acı göz yaşları sezilir. Bu görünməyən, hadisələrin inkişafı gedişində oxucu tərəfindən sezilən göz yaşları çox acı və yandırıcıdır. Bununla belə, müəllifin qəhrəmanları məğlub deyillər: onların Günəşə doğru addımları qəti və inamlıdır ("Altıbarmaq"), qəzəbləri mənfilikləri məhvə məhkum etmək qüvvəsinə malikdir ("Elçi daşı").

Firəngiz İDRİSQIZI

Ədəbiyyat qəzeti.- 2012.- 27 yanvar.- S.6.