Azərbaycanlı alimin YUNESCO-ya
müraciəti müsbət
nəticə vermişdir
Müxtəlif
beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində
fəal iş aparan Azərbaycan
yalnız ölkəmizi və xalqımızı daha geniş şəkildə
təqdim və təbliğ etməyə deyil,
həm də milli maraqlarımızı
ardıcıl surətdə qorumağa
çalışır. Ən sıx əməkdaşlıq etdiyimiz beynəlxalq
qurumlardan olan YUNESCO-da əldə edilmiş
son uğur bunun bariz nümunəsidir.
Dünyanın
bu mötəbər elm,
təhsil və mədəniyyət təşkilatının
qəbul edilmiş qaydalarına müvafiq olaraq noyabr ayında bir həftə
davam edən Baş
Konfransın iclaslarında 2014-2015-ci illər üçün
ölkələrin təqdim etdiyi
siyahılar üzrə YUNESCO tərəfindən yubileyləri keçirilməli olan şəxsiyyətlər, tarixi
hadisələr və dəyərlər təsdiqlənməli
idi. Lakin həmin siyahıda XV əsrin görkəmli Azərbaycan
musiqişünası və ensiklopedik zəka
sahibi Əbdülqadir Marağayinin
“Məqasid ül-əlhan” əsəri müəllifinin
adı göstərilmədən İran İslam Respublikasının irəli sürdüyü nominasiya
kimi keçirdi. İlkin olaraq həmin məsələ
artıq YUNESCO-nun İcra
Şurasında rəsmən təsdiq edilmişdi
və noyabrın 9-da Baş Konfransda yekun olaraq qəbul ediləcəkdi. Amma bu məsələdən
xəbər tutan azərbaycanlı alim, Milli Məclisin
deputatı, Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının müxbir üzvü, filologiya elmləri
doktoru, professor Rafael Hüseynov müfəssəl
və elmi şəkildə əsaslandırılmış
məktubla YUNESCO-nun baş
direktoru İrina Bokovaya müraciət etmiş,
həm bir tədqiqatçı, həm
də Azərbaycanın Avropa
Şurasındakı nümayəndə heyətinin üzvü kimi
buraxılmış səhvin təcili olaraq
düzəldilməsini tələb etmişdi.
Rafael Hüseynovun məktubunda
ilk növbədə 600 illiyinin
qeyd edilməsi nəzərdə tutulan “Məqasid ül-əlhan” risaləsinin anonim bir əsər olmadığı, həmin qiymətli
kitabın böyük Azərbaycan alimi Əbdülqadir Marağayi
tərəfindən yaradıldığı bildirilir,
bu adın YUNESCO sənədlərində
göstərilməməsindən təəssüf ifadə edilir və Azərbaycan xalqının öz böyük
övladının müəlliflik hüququnu
qorumağa hazır olduğu
bəyan edilirdi. Rafael Hüseynovun
xanım İ.Bokovaya
ünvanladığı məktubla bağlı AzərTAc-ın
operativ olaraq
yaydığı xəbərdə diqqətə
çatdırılırdı ki, YUNESCO-nun xətti ilə yubileyin
keçirilməsini iddia edən ölkədən
bu təşkilata təqdim edilmiş məlumatlarda “Məqasid ül-əlhan”
əsərinin İran musiqisini
təhlil və tədqiq edən bir
mənbə olduğu göstərilmişdir.
Halbuki həmin əsər Azərbaycan-türk
musiqisinin materialları əsasında qələmə
alınmışdır. Eyni zamanda, Rafael
Hüseynovun məktubunda
vurğulanırdı ki, Əbdülqadir Marağayi Azərbaycan xalqının oğlu, dahi Azərbaycan alimi və sənətkarı olmaqla
yanaşı, həm də zəngin irsi
ilə bütün Yaxın və Orta Şərqin mənəvi
övladıdır. O, ömrü boyu səyahətlərdə olmuş,
yalnız Vətəni Azərbaycanda deyil,
uzun müddət Bağdadda,
Səmərqənddə, Bursada, Heratda da
yaşamış, ayrı-ayrı əsərlərini də həmin
ərazilərdə yaratmışdır. Bütün bunları nəzərə
alaraq azərbaycanlı alim
Rafael Hüseynov
Əbdülqadir Marağayinin “Məqasid
ül-əlhan” əsərinin 600 illik yubileyinin YUNESCO təqviminə təkcə
İranın deyil, məsələnin obyektiv və ədalətli həllini
tapması üçün Azərbaycan da daxil olmaqla
bir sıra əlaqədar ölkələrin
qatılması ilə daxil edilməsi təklifini
irəli sürürdü.
Məmnunluq hissi ilə qeyd etmək
lazımdır ki, bu məktub
təsirsiz ötüşməmiş, məsələ
araşdırıldıqdan və müvafiq
məsləhətləşmələr aparıldıqdan sonra müraciətə müsbət cavab verilmişdir. Bununla əlaqədar olaraq
Rafael Hüseynov AzərTAc-ın
xüsusi müxbiri ilə
söhbətində demişdir: “Ayrı-ayrı siyasi, mədəni,
elmi dünya təşkilatlarında,
xüsusən də son 13 il
ərzində Avropa Şurasındakı fəaliyyətlərimiz,
qatıldığımız saysız müzakirələr
bizə belə böyük həqiqəti
aşılamışdır ki, beynəlxalq
sənədlərdə bəzən bir
söz və ifadə mahiyyətə təsir
edən çox ciddi
məna daşıyır və ona görə
də ölkənin, xalqın maraqları baxımından həmişə
bizi tam təmin edən
mətnlərin qəbul edilməsinə
çalışmalıyıq. Burada isə
məsələ daha mühüm
idi. Azərbaycan xalqının görkəmli
bir şəxsiyyətinin adı gizlədilir
və əsərinin də başqa bir xalqın sərvəti kimi
təqdim olunmasına cəhd edilirdi. XX əsrdə də, yeni
başlanmış yüzillikdə də dəfələrlə
bunun şahidi olmuşuq ki, yalnız
torpaqlarımızı, sərvətlərimizi deyil, tarixi şəxsiyyətlərimizi
də mənimsəməyə təşəbbüslər olmuşdur. Ən azı Nizami
Gəncəviyə münasibətdə biz
buna az şahid
olmamışıq. Həmin səbəblər bizi daim ayıq-sayıq olmağa, çox zaman üzdən mədəniyyət hadisəsi
kimi görünən məsələlərin
də ardında siyasi hədəflərin
dayandığını unutmamağa səfərbər
edir.
Niyə biz Əbdülqadir Marağayi
ilə bağlı nominasiyanın şərikli təqdimatı
təklifini irəli sürdük? Məsələ
ondadır ki, ən müxtəlif ölkələrin,
o cümlədən Azərbaycanın da irəli sürmüş
olduğu təkliflər
araşdırıldıqdan sonra YUNESCO-da birinci mərhələdə
təsdiq edilmişdi. Başqa
ölkə tərəfindən irəli sürülsə də,
“Məqasid ül-əlhan” artıq siyahıda var
idi. Həmin nominasiyanın siyahıdan
çıxarılmasına nail olmaqla biz heç
nə qazanmazdıq. Lakin əsərin müəllifini dəqiqləşdirməklə,
onun azərbaycanlı olmasını elan etməklə və özümüzün
də bu nominasiyaya
qoşulmağımıza nail olmaqla irəli düşərək 2014-cü
ildə YUNESCO səviyyəsində daha bir dahimizin yubileyinin
keçirilməsinə müvəffəq ola
bilərdik. Nəticə etibarilə buna
da nail olduq.
Həm də elə etdik ki, çevrə bir az da böyüdü,
Azərbaycan klassiki Əbdülqadir Marağayinin əsərinin 600 illik
bayramı növbəti ildə bir
neçə ölkənin alim və mədəniyyət
xadimlərinin iştirakı ilə daha təntənəli
şəkil alacaqdır. Azərbaycan və
İrandan başqa
artıq YUNESCO tərəfindən Türkiyə və
Tacikistanın da bu nominasiyada iştirakı Baş
Konfransda noyabrın 19-da rəsmən təsdiqləndi.
İndi məqsədimiz ilk
növbədə gələn il YUNESCO-da Azərbaycanın Xarici
İşlər, Mədəniyyət və Turizm
nazirliklərinin, eləcə də Milli
Elmlər Akademiyasının birgə səyləri ilə
Əbdülqadir Marağayi və onun “Məqasid ül-əlhan” əsəri ilə
bağlı mükəmməl bir
konfransın keçirilməsinə nail
olmaqdır”.
Rafael Hüseynov bildirmişdir
ki, 2014-cü ildə Əbdülqadir Marağayinin “Məqasid ül-əlhan” əsərinin
600 illiyinin YUNESCO-da Azərbaycan
və bir neçə başqa
ölkənin müştərək nominasiyası kimi qeyd ediləcəyi ilə
bağlı əhəmiyyətli bir uğura nail olduqdan sonra yaxın aylar üçün əsas
vəzifəmiz həmin dəyərli
elm abidəsinin və onun
ölməz müəllifinin dünya
ictimaiyyətinə daha yaxşı
tanıdılması məqsədi ilə genişmiqyaslı
hazırlıq işləri aparmaqdan ibarətdir.
Əsgər
ƏLİYEV
AzərTAc-ın
xüsusi müxbiri
Paris
Ədəbiyyat qəzeti.- 2013.-
6 dekabr.- S.5.