Biz faniyik... Söz qalacaq

Əgər özü demədisə qəlb, yazmadım,

nə yazdımsa doğru yazdım, qəlp yazmadım.

Bu sətirlər şair-publisist, tərcüməçi, tədqiqatçı alim Hafiz Rüstəmin “Bakıdan Yardımlıya səyahət” (Kövsər nəşriyyatı, Bakı-2012) kitabındandır.

Müəllif doğma, ulu torpaqlarımızın gözəlliyini, dağlarını, şəlalələrini, nemətlərinin əvəzsizliyini vurğunluqla vəsf edir, xalqın saf xislətini, vətənə, torpağa bağlılığını, doğma el-obaya, adət-ənənələrə sədaqətini böyük ruh yüksəkliyi ilə tərənnüm edir.

Onun oxucu ilə paylaşmaq istədiyi mətləblər çoxdur və bunlar cəmiyyətdəki pis əməlləri ifşa etməklə bərabər həm də nəcibliyə, humanizmə, gözəlliyə xidmət edir. Bu mətləblərin predmetləri isə məhz axarına düşdüyümüz zamanın ictimai-əxlaqi, maddi-mənəvi, milli-tarixi, sosial-fəlsəfi, dini-mifoloji motivlərindən irəli gəldiyindən inandırıcı təsir bağışlayır, oxucunu dalınca çəkir.

Müəllifin əhval-ruhiyyəsi oxucu ilə üst-üstə düşür.

Hafiz Rüstəm “Sərhəd ağrıları” bölməsində bir çox söz ustaları tərəfindən qələmə alınan, hamımıza yaxşı bəlli olan ağrılı mövzuya yeni nəfəs vermişdir. Burada tarixi prosesin bütün tərəf və cəhətləri ehtiva olunur. Müəllif gerçəkliyi özünəməxsus nəzmə çəkərək faktı təhlil edir və hadisələrə münasibət bildirir.

Hafiz Rüstəmin “Bakıdan Yardımlıya səyahət” poemasında toxunduğu ən vacib, mühüm məsələlərdən biri tarixi vəzifənin bu gün Azərbaycan xalqının qarşısına qoyduğu, daha doğrusu, ondan tələb etdiyi milli birlik problemidir ki, müəllif demək olar ki, bütün bölmələrdə buna böyük vətəndaşlıq narahatçılığı ilə dönə-dönə ağrı ilə qayıdır. Düşmən üzərində qələbəyə ancaq bu minvalla, bütün mənəvi və fiziki qüvvələri səfərbər etməklə gəlmək olar. Amma əgər partiyalarda mənafelər, arzu və məqsədlər toqquşursa, o halda hansı qələbədən danışmaq olar?!

Müəllif göstərir ki, bu mürəkkəb konfliktlərin kəskin mübarizəsində milli birliyin qələbəsinə inam xülya görünür:

Nə qədər olarmış şöhrət düşkünü?

Hər biri düşünür ancaq özünü.

Milli barışığa gəlib nəhayət

Yumruq tək birləşə bilmir bu millət.

Müəllif göstərir ki, igidlik, qəhrəmanlıq şəxsi mənfəətlərə görə yox, xalqın xoşbəxtliyi və azadlığı naminə edilməlidir. İctimai ideallar naminə özünü qurban verməyə hazır olmağı tələb edən əməllər edilməlidir. Bu baxımdan o, Yardımlı torpağından çıxmış, 1991-ci il 20 noyabrda ölkənin bir qrup rəhbər işçiləri ilə Qarabağın Qarakənd səmasında erməni terrorunun qurbanı olan Vəli Məmmədovu nümunə gətirir. Onu belə tərənnüm edir: “Heç kəsdən təmənnası, umacağı yox idi, Var-dövlətdən kasaddı, gözü-könlü tox idi. Milləti düşünürdü, özünü unudurdu.”

İctimai və sosial həyatın bütün tərəflərini özündə ehtiva edən “Bakıdan Yardımlıya səyahət” poeması geniş təfəkkür, iti müşahidə qabiliyyəti və müşahidələrdən məna çıxaran dərin məzmun, fəlsəfi baxışlarla diqqəti çəkir. Poemada şəxsi hisslər və arzular ümumiləşdirilir, təkcə bir adamın yox, ümumun hiss və həyəcanlarına çevrilir.

Hafiz Rüstəm həm müasir, həm də klassik şeirin bütün bəhrlərinə bələddir və çətinlik çəkmədən onların hər birində qələmini sınamışdı. Müəllifin özünün işlətdiyi “poeziya-şah”dır ifadəsini götürsək, belə mühüm, ciddi mətləblərin şah hesab olunan şeir dili ilə, ustalıqla, hərarətlə nəzmə çəkilməsi də müəllifin incə poetik duyumundan və məharətindən xəbər verir. Burada onun Şərq dillərini də mükəmməl bilməsi diqqəti çəkir. “

Cəmiyyətin yaralı yerlərini ifşa edən Hafiz Rüstəm ağır bir yük altına girdiyini bilir və bu yükü şərəflə daşımaq üçün Yaradandan güc, qüvvət, cəsarət istəyir. Burada müəllif həm də öz portretini çəkmiş olur. Onun ruhunda bir azadlıq hayqırır. Zamanla iftilatda olsa da, səmimidir. Cövhərində düzgünlük, həyatın mənfi hadisələrinə, qeyri-bərabərliyə, acgözlüyə, yaltaqlığa, ikiüzlülüyə, nadanlıq və cahilliyə, riyakarlığa etiraz, üsyan vardı.

Bu comərd keyfiyyətləri o, öz soy-kökündən əks etmişdir. “Ot kökü üstündə bitər” - deyərlər. Müəllifin babaları Həsən İsaoğlu və Cankişi Murtuzoğlu Yardımlıda bolşevizmə qarşı mübarizə aparmış milli-müqavimət hərəkatının cəsur liderlərindən olmuşlar. “Qaçaq Həsən” dastanından bir fraqment” bölməsində oxuyuruq: “Ulu babam Alı bəyin nəvəsi Qaçaq Həsən Şura hökumətinə qan uddurub müxtəsər”, “Rəqibi arxadan yox, qənşər üzündən vurub”, “Satqınları salıbdır çaparaq at döşünə”, “Basdığını kəsməyib, comərd qəhrəman olub”.

Qeyd edim ki, poemada eybəcərliyin, rəzilliyin tənqid və ifşası ilə bərabər, gözəlliyin, ülvi cəhətlərin əxlaqı, füsunkarlığı vurğunluqla nəzmə çəkilib. Valideynləri ilə bağlı xatirələr, “Abidərdə”, “Bərcan”, “Təkdam şəlalələri”, “Dağlar... Meşələr” bölmələri buna parlaq sübutdur:

Poemada müəllifin bəzi zəruri mənbələrə istinad etməsi, qaranlıq məfhumlara, söz və ifadələrə ətraflı şərh və izah verməsi onun bir daha ensiklopedik biliyindən, geniş mütaliəsindən xəbər verməklə yanaşı, həm də yaradıcılığına bir sanballıq gətirir.

Mehriban Rzayeva,

yazıçı-publisist

Ədəbiyyat qəzeti.- 2013.- 1 fevral.- S.6.