“Qardaş köməyi”

“Qardaş köməyi” kitabı 2012-ci ildə “İpəkyolu” nəşriyyatında Türkiyə Respublikası Baş nazirlik Türk Əməkdaşlıq və Koordinasiya Agentliyi və Gəncliyə Yardım Fondunun dəstəyi ilə çap olunmuşdur. Kitabın məsləhət heyəti Nizami Cəfərov, Salih Polat, Ahmet Tecimdir.

Mətni transliterasiya edən Arif Həşimov, Sedat Demir, İbrahim Eroldur. “Qardaş köməyi” kitabında yer alan yazılar həm əski əlifbada, həm Türkiyə türkcəsində, həm də latın qrafikası ilə Azərbaycan dilində nəşr olunmuşdur. Toplunun üz qabığında Əzim Əzimzadənin bir rəsmi verilmişdir. Şəklin altında bu misralar yazılmışdır:

Düşüb ormanda zəxmnak ahu, -

Bakışır zar-zar neçələri;

Yad edərlər məzalimi-bəşəri

Bu da bir şeri-məhzəni digər.

“Qardaş köməyi” kitabının içərisində maraqlı fotoşəkillər də verilmişdir.

Kitaba ön sözü Gəncliyə Yardım Fondunun prezidenti Ahmet Tecim, “Türkiyə-Azərbaycan: etle tırnak, ayrılmaz iki parça” məqaləsini TBMM Adana millət vəkili, Türkiyə-Azərbaycan Parlamentlərarası Dostluq qrupu başqanı Necdet Ünüvar, təqdimatı Atatürk Universiteti Kazım Karabekir Egitim fakültəsi tarix egitimi Anabilim Dalı başkanı Betül Aslan yazmışdır.

Kitabda Azərbaycan-Türkiyə parlamentlərarası dostluq qrupunun həmsədri Nizami Cəfərovun “Qardaşlıq borcu, insanlıq vəzifəsi” məqaləsi çap olunmuşdur.

“Qardaş köməyi” Türkiyə torpaqlarında Sarıqamış, Qars, Ərdahan, Kağızman, Oltu, Ərzurum, Nasanqala, Nınıs, Van, Ərciyəz, İspır, Ərzincan, İğdır, Trabzon və s. bölgələrdə müharibədən zərər çəkən müsəlman qaçqınlarının xeyrinə Azərbaycan-türk yazarları tərəfindən dərc edilmiş bir nömrədən ibarət rəsmli məcmuədir.

Ədəbiyyatşünas alim Vaqif Sultanlının tədqiqatına görə bu nadir jurnalın redaktoru məşhur Azərbaycan publisisti Məhəmməd Əmin Rəsulzadə olmuşdur.

“Qardaş köməyi” toplusunda Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin “Bizim nöqteyi-nəzərdən Rusiyada cümhuriyyəti-ənam” məqaləsi dərc olunmuşdur.

Dərgidə yazıları çap olunmuş müəlliflər Azərbaycanın çağdaş mətbuatının görkəmli nümayəndələridir. Məcmuədə müxtəlif janrlarda yazan H.Cavid, A.Şaiq, M.Ə.Rəsulzadə, A.Səhhət, Ə.Cavad, F.Köçərli, Ə.Haqverdiyev, S.Hüseyn, Ö.F.Nemanzadə, Ə.Nəzmi, M.S.Ordubadi, Ş.Əfəndizadə, C.Cabbarzadə, T.Ş.Simurq, H.İ.Qasımov, N.Bəsir kimi məşhur yazarlarla yanaşı, Fateh Kərim, Manafzadə Sabit, Hüseyn Mirzəcamalov, Əli Mişan, Asya Nərimanova, Əli Şövqi, Bədrəddin Əlhüseyni, Oruc Orucov və başqaları kimi nisbətən az tanınmış yazarların ədəbi, siyasi, tarixi, ictimai məqalələri yer almışdır.

Dərgidə nəşr olunan ilk redaksiya məqaləsindən dərginin məqsəd və məramnaməsi aydın görünür: “Əvət, biz sizə ancaq hərbin yıxdığı, zülmün yaxdığı o atəşnak, o hövlnak mənzərələri təsvir edəcək zavallı qardaşlarımız üçün bir azca mərhəmət, bir azca şəfqət, diləyəcəkdik. İndi yalnız buna kifayət etməyir, edəmiyoruz və var səmimiyyətlə diyoruz ki: Millətdaş, ey vətəndaş! Bütün Rusiya afaqını işıqlandıran hürriyyət günəşi çıxmış, hər yan işıqlanmışdır. Bax iştə gör: Qardaşlıq nə olduğunu anla, qardaşa kömək etmənin əsl həqiqi yollarını bul. Bil ki, bu gün kəmali-hürriyyətlə aça bildiyin o al bayraq daqi-mandaları bir loxma əkməyinə möhtac qalan o zavallı cinsdaşlarının, o məzlum millətdaşlarının qanı bahasına alınmışdır”.

“Qardaş köməyi” dərgisində Hüseyn Cavidin “Hərb və fəlakət”, Yusifzadə Əli Rainin “Qonaqlara” şeirləri, Əhməd Cavadın “Yazıq” şeiri və “Xuda qəbul nəkə” hekayəsi, Abdulla Şaiqin “Əşxas” adlı bir pərdəlik draması, Abbas Səhhətin “Qara günlü Həlimə”, Tağı Şahbazi Simurqun “Aclar”, Ə.Haqverdiyevin “Süleyman əfəndi”, Şəfiqə Əfəndizadənin “Qadın səsi” hekayələri də çap olunmuşdur.

Belə dəyərli bir kitabı çapa hazırlayanlar təəsüf ki diqqətsizliyə yol vermişlər. Nəzərə almayıblar ki, bu kitabın nəşrindən on il əvvəl - 2002-ci ildə “Nurlan” nəşriyyatında “Qardaş köməyi” kitabı nəşr olunmuşdur.

Kitab millət vəkilləri, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Azərbaycan-Türkiyə parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupunun rəhbəri Anarın, qrupun üzvləri Bəxtiyar Vahabzadənin, Zeynəb Xanlarovanın, Zəlimxan Yaqubun, Nizami Cəfərovun, Nizami Xudiyevin, Şamil Qurbanovun, Mayis Səfərlinin, İsmayıl Ömərovun, Famil Məmmədovun, İqbal Ağazadənin təşəbbüsü və şəxsi vəsaitləri hesabına nəşr edilmişdir. Kitabın elmi redaktorları akademik Kamal Talıbzadə və filologiya elmləri doktoru Paşa Əlioğludur. Kitabı transliterasiya edən, ön sözün müəllifi və müəlliflər haqqında məlumatların tərtibçisi filologiya elmləri namizədi Nəzakət Qafqazlıdır. Kitabın sonunda Anarın “Qardaşlıq borcu, insanlıq vəzifəsi” məqaləsi verilmişdir. Müəllif məqalədə “Qardaş köməyi” dərgisinin yaranması, topluda nəşr olunan müəlliflər, onların yazıları haqqında geniş, əhatəli şəkildə danışmışdır.

Nizami Cəfərovun özünün xəbəri olmadan adından verilmiş məqalənin adı və ixtisarlarla verilmiş məzmunu bütövlükdə xalq yazıçısı Anarın 2002-ci ildə çap olunmuş eyni adlı məqaləsidir. Bu xeyirxah işi ərsəyə gətirənlər məqaləni götürdükləri kitabı ilk dəfə çapa hazırlayan Kamal Talıbzadə, Paşa Əlioğlu, Nəzakət Qafqazlının zəhmətlərini xatırlamağı da unutmuşlar. Onlar kitabın 2002-ci il nəşrinə istinad etmədiklərini yəqin deməzlər. Ən azı ona görə ki, Anar müəllimim ön sözü elə həmin kitabdan götürülüb.

Yəqin ki, araşdırıcılar və ya kitabı çapa hazırlayan Nəzakət Qafqazlı 2012-ci ildə işıq üzü görən kitabda on il əvvəl çap olunmuş kitabdakı transliterasiyanın necə əksini tapdığını da müəyyənləşdirməyə çalışacaqlar.

Bütün hallarda kitabı çapa hazırlayan heyət ən azı həmkar əməyinə hörmət olaraq ilk nəşrin adını çəkməli idi.

Ümumən qüsurlara baxmayaraq, “Qardaş köməyi” dərgisinin təkrar nəşri bütün Türk dünyası üçün gərəklidir. Birinci Dünya müharibəsi illərində Azərbaycan türklərinin yaratdıqları Bakı Müsəlman Cəmiyyəti xeyriyyəsinin rəhbərliyi ilə Türk dünyasına çox böyük yardım göstərən “Qardaş köməyi” hərəkatı bütün dövrlərdə təqdirəlayiqdir. Bu kitab dünya türklərinin bir araya gəlməsi, ədəbi, mədəni, iqtisadi əlaqələrin inkişafı üçün faydalıdır.

Məlahət Qənbərova

Ədəbiyyat qəzeti.- 2013.- 1 fevral.- S.2.