Ənvər Məmmədxanlı - bu dünyanın ən nadir adamlarından biri

İlk öncə bir-birindən gözəl povest və hekayələrinin bal kimi şirin dili, təmiz təhkiyəsi, uca ruhuyla heyran eləmişdi məni.

Hələ kənddə yaşayanda bu əsərlərin müəllifi gözümdə əlçatmaz, qeyri-adi bir adama çevrilmişdi.

Sonra Bakıya gəldim. Ədəbi mühitə ayaq açdım. Amma Ənvər müəllim yenə də öz əlçatmazlığındaydı. Yalnız "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində işlədiyim illərdə onunla şəxsən tanış oldum. Sonra tale elə gətirdi ki, Çəmbərəkənddə alimlərin kooperativ evində kirayənişin qalanda qonşu olduq və məni subay adamın yaşadığını ilk baxışdan bəlirdən, kitablarla dolu mənzilinə dəvət etdı. Sonralar imkan tapdıqca görüşürdük. Maraqlı söhbətlərini dinləyirdim, arabir şahmat oynayırdıq.

Ənvər Məmmədxanlı zahirən qapalı adamdı, hər yetənlə ünsiyyət quran deyildi, lakin müəyyən münasibət yaranandan sonra onun nə qədər səmimi, aydın, təmiz, əsl ruh adamı olduğuna heyrətlənirdin... Dünya qayğılarından, cəmiyyətin dedi-qodularından uzaqdı, onunla görüşən başqa adamlar da, istər-istəməz onun uca aləminə qovuşurdular.

İlk görüşlərimizdə mən onun hekayə və povestləri, "Azərbaycan" jurnalında oxuduğum "Leyli və Məcnun" kinopovesti haqqında fikirlərimi söyləmişdim, sakitcə dinləmişdi, sanki başqa birisi barədə söhbətə qulaq asırdı, təkcə idi, ifadəli gözlərinin parıltısından onun gördüyü işlərin dəyərini yetərincə bildiyi hiss olunurdu.

Sonralar ara-sıra mənim iş yerlərimdə "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində, "Yazıçı" nəşriyyatında da görüşürdük. Dostlarının dairəsi məhduddu, amma qəribə bu idi ki, onun yaxın olduqlarının əksəriyyəti həm də mənim dostlarımdı.

Ovqatının yaxşı vaxtlarından birində "Babək" romanının üstündə işlədiyini demışdi. Çox qısa, adi bir şey haqqında danışırmış kimi, amma sonralar romanın birinci hissəsi nəşr olunanda öz ədəbi-fəlsəfi çəkisinə görə nadir bir nümunəsini yaratdığını başa düşdüm. Təəssüf ki, taleyin kəmfürsətliyini nəzərə almayıbmış. Ömür bitdi, roman bitmədi. Əsərin o siqlətlə davam edib başa çatmasının ədəbiyyatımız üçün nə boyda bir qazanc olacağını təsəvvürə gətirmək çətindir. Lakin indinin özündə də, yarımçıq vəziyyətində də "Babək" nəsrimizin şah əsərlərindən biridir.

Bir dəfə istirahət günlərinin birində Şüvəlan Yaradıcılıq Evində rastlaşdıq. Burda dincəlirdi, mən də istirahət günü havamı dəyişməyə çıxmışdım. Bir az gəzib-dolaşdıq, sonra Vaqif Bayatlı Odərlə məni Buzovnadakı bağına dəvət elədi. Əvvəlki səliqə-sahmanını itirməsi həm Ənvər müəllimin, həm də Rəsul Rzanın qonşudakı bağına qəribə bir həzin, tənhalıq gətirmişdi.

Neçə milyonluq şəhərin böyründəki bu bağı ömrün keçərilıyini basqa heç yerdə duymadığım bir şəkildə qabardır və insanın içi ifadəsi müşkül olan bir kədərlə dolur.

Mən bu hüznün içindəydim, nitqim bağlanmışdı, eləcə bu bağların bir küncündə təklənib düşünmək istəyirdim.

Amma nədənsə, həmin gün Ənvər müəllim tanınmaz dərəcədə şəndi, zarafatından yorulmurdu, bəlkə də bu bağların ötüb keçmiş gəncliyin ağır xatirəsi altında sınmamaq və ya özünü sındırmamaq üçün belə edirdi, hər halda o günkü halı hansı duyğularlasa gizli vuruşa da bənzəyirdi.

Görünur, bağda yaxşı kitabxanası varmış, indisə səliqəsizdi. "Bilmirəm kimə qismət olacaq, nəyi istəyirsiniz götürün" - dedi. Bu sözlərdən sonra nəyə əl vura bilərdim ki!..

Ancaq o həssas adamdı, durumumu duydu, zorla bir qucaq qiymətli kitabını Vaqifə, bir xeyli kitabı da mənə verdi. Həmin kitablar, o cümlədən Heynenin çoxcildlik küllüyyatı indi də kitabxanamdadır və onlara baxanda kitabların, kitab müəllifinin aqibətini düsünürəm.

Ənvər müəllimin ağ saçları bir bulud parçasına bənzəyirdi. Mənə elə gəlir ki, o, yağışını yağdırmaq üçün yer, məqam axtara-axtara yaşadı, yağışını yağdırmadı, getdi…

Sabir RÜSTƏMXANLI

Ədəbiyyat qəzeti.- 2013.- 1 mart.- S.3.