Mənim anam

Mənim anam 1883-cü ildə, İtaliyanın birləşməsinin hələ heç iyirmi ili tamam olmamışkən dünyaya göz açıb. Evimizdə valideynlərim və ilk növbədə babamla nənəm birmənalı şəkildə napolitan dialektində danışırdı.

Ailəmiz üçün, məsələn, təyyarəyə minmək şüurlu surətdə özünə qəsd etmək kimi bir şey idi. Bunu ona görə söyləyirəm ki, mühəndis diplomu alıb özümü elektron hesablayıcıları sahəsində sınamağa qərar verəndə hansı hisslər keçirdiyimi oxucu yaxşı başa düşsün. Birinci problem bunu anama başa salmaq idi.

- Anacan, iş yeri tapmışam!

- Əhsən, əziz balam! Əhsən! Gördün? Müqəddəs Antoni özü səni qoruyur! Mən neçə illərdir ona dua edirəm. Həmişə də yalvarmışam ki, Müqəddəs Anto, bu uşaq ona görə oxuyur ki, diplom alsın, ancaq qorxuram diplom alandan sonra heç kim onu işə götürməsin. İçimi yeyə-yeyə demişəm: biz bu mühəndisliklə səhv eləmişik, gərək onu mühasibliyə hazırlayaydıq, bu daha yaxşı olardı, bankda sakit bir iş tapardı, biz də fikir çəkməzdik. Ancaq Müqəddəs Antonio bizə iltifat göstərdi! Mənim gözəl balam, anan dərhal gedib Müqəddəs Antoniyə təşəkkür ayini oxutdurmalıdır. Bəs necə? İndi isə, de görüm, o iş yerini harada tapmısan?

- EHM-də.

- Deyirsən yəni, inanmaq olar? Mən onun adını heç vaxt eşitməmişəm.

Anamdan xeyli cavan və təbii ki, daha məlumatlı olan xalam Culiya söhbətə qarışır:

- Sən heç nə başa düşmürsən! İndi elektrik məişət cihazları dəbdədir. Odur, bax, sinyora Sparanonun əri, üç soldoluq1 balaca dükanı ilə var-dövlət yığıb. Mersedesləri - var, qulluqçuları - var, dincələndə də ki, - İskiyada !2

Nə məişət cihazları? Mən elektron hesablayıcılarla işləyirəm! Anacan, elektron hesablayıcılar elektrik cihazları deyil! Bunlar, cəmisi bircə saniyə ərzində milyon əməliyyat aparan ən mükəmməl, ən güclü maşınlardır!

- Yəqin ki, ziyana düşmüsən.

- Nə ziyan, anacan! Mən bu hesablayıcıların satışı və kirayəsi ilə məşğul olan ticarət bölməsində çalışıram.

- Əziz balam, mən səni ruhdan salmaq istəmirəm, ancaq sən bu hesablayıcıları kimə satmaq fikrindəsən? Bizim bu Napolidə hesablamağa elə bir şeyimiz də yoxdur axı.

- Bütün iri təşkilatların hesablayıcılara ehtiyacı var.

- Axı hansı işi görməkdən ötrü?

- Necə, yəni hansı işi? Təşkilatlarda hesablamalar aparmaqdan ötrü! Banklarda aparılan maliyyə əməliyyatlarını, pul təminatlarını, sənayedəki, Napoli bələdiyyəsindəki ödənişləri yadına sal...

- Hə də, sən də elə oturub-durub düşünürsən ki, Napolidəki bu xirtdəyə qədər işsizliklə hamı cumub sənin hesablayıcı maşınlarını alacaq! Sənin o dediyin sənaye mərkəzləri hesablama aparmaq istəyəndə, məncə, bilirsən, gərək nə etsinlər? Gərək yığsınlar Napolidəki bütün işsizləri, versinlər adambaşına bir çötkə, onda görərsən Napoli işsizləri sənin elektron maşınlarından nə qədər cəldliklə hesablamağı bacarır! Məncə, sən Banko di Napolidə bir işə düzələ bilsəydin, bu daha yaxşı olardı.

- Ana, narahat olma, görəcəksən ki, yaxşı düzəlmişəm.

- Sənin o satmaq istədiyin hesablayıcılar neçəyədi ki?

- Müxtəlif modelləri var, özü də, bu maşınlar, bir qayda olaraq, satılmır, icarəyə verilir.

- İcarəyə verilir? İcarəsi neçəyədi ki ?

- Belə də, aşağı da olur, yuxarı da, modelinə baxır. Məsələn, eləsi var ayda bir milyona, eləsi var on milyona.

- Ayda on milyona? Ya Ərafdakı ruhlar! İndi sən deyirsən bu maşınları kim alacaq, gözəl bala? Heç vaxt yadından çıxarma ki, sən həmişə namuslu insan olaraq qalmalısan! Unutma ki, göydəki uca Tanrımız hər şeyi görür və hər şeydən də agahdır! O, başımızın üstündədir, baxır və hökm verir!

Nə isə, axırı belə oldu ki, Müqəddəs Antoninin zəmanəti və ulu Tanrımızın hökmü ilə Napolidə işləməyə başladım. Əvvəlcə bir qədər çətin oldu. Əslində, 1981 ci il idi və napolitan müştərilərinin mexanikləşdirilmiş hesabatın imkanları barədə aydın təsəvvürləri yox idi. “İnformatika” termini isə hələ kəşf də olunmamışdı.

- Mühəndis, mən anlamadım, - deyə müştərilərdən biri mənə söyləyirdi, -siz deyirsiz ki, satışa buraxdığınız hər mal növünün üstünə mütləq məxsusi kartoçkalar, fakturalar vurulmalıdır. O kartoçkaları kim vurmalıdır ki? Bəlkə siz özünüz gəlib vuracaqsınız?

- Xeyr, sinyor, sizə xüsusi deşikaçan maşın, - perforator veriləcək; onun vasitəsi ilə hansısa bir işçiniz, - yeri gəlmişkən, bizdə təlim keçmiş qadınlardan biri, - kartoçkaların perforasiya əməliyyatını yerinə yetirəcək.

- Yaxşı, anladım. Ancaq, mühəndis, çox üzr istəyirəm, əgər satdığımız hər malın üstünə bir kartoçka vurmalıyıqsa, bir ildən sonra bütün dükanlarımız yığın - yığın kartoçkalarla dolu olacaq ki! Heç kimə lazım olmayan bir belə kartoçkanı biz hara atmalıyıq? Bunun üçün yerimiz də yoxdur, axı! Yox, mühəndis, məncə, sizin bu maşınlar bizlik deyil. Bu maşınlar yaraşar milanoluya, torinoluya, - onlar avtomobil buraxırlar. Biz isə çörəkçiyik, un məmulatı satırıq, camaat gəlir-gedir, malını alıb, pulunu verir, bizə malların siyahısı, nə bilim, filan-bəşməkan gərək deyil. Bir də ki, biz işçilərimizlə ödənişi də, bütün tədarükü də nağd pulla edirik, axırda da, hər nə qalırsa, mən də, qardaşlarım da, min şükür deyib, ailələrimiz arasında bölürük.

Nə isə, artıq dedik ki, əvvəlcə çətin idi. Ancaq illər ötdü, Napoli sənayesi də elmin yeni nailiyyətləri ilə yavaş-yavaş tanış oldu. Bu gün Napoli texnika sənayesinin şimallılara qibtə edəcək heç nəyi yoxdur, əksinə, milli miqyasdakı bəzi fəaliyyət sahələrində onlar şərtsiz olaraq inkişaf edib, hətta irəli də çıxmışlar.

Mənim anam isə, yox. Mənim anamda oğlunun peşəsinə və ayda on milyon lirəlik qiyməti olan bu müdhiş maşınlara bəslədiyi birmənalı inamsızlıq həmişəlik olaraq qalmışdı.

Sonra bir gün işlər lap qarışığa düşdü; məni Napolidən Milanoya keçirmişdilər, ticarət nümayəndəsindən dönüb ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə məsul təyin olunmuşdum. İctimaiyyətlə əlaqələrin nə demək olduğunu anama başa salmaq mənasız bir iş idi.

- Mən heç zad qana bilmirəm, - deyə o söyləyirdi, - deməli, sən səhər doqquzda gedirsən işə, sonra dükanı açıb nə edirsən?

- Anacan, mən hansısa dükanı - filanı açmalı deyiləm, mən yalnız bizim cəmiyyətin xariclə əlaqələrini asanlaşdırmalı və yaxşılaşdırmalıyam. İndi başa düşdün?

-Yox.

Yenə həmişəki kimi, məni eşidən xalam Culiyanın səsi gəlir:

-Ay arvad, bu uşaq (uşaq - yəni mən!) camaatla gərək mehriban və nəzakətli dolansın.

- Maaşını həmişə vermirlər ki?

- Niyə vermirlər ki? İctimaiyyətlə əlaqələr amerikanların təzə icadıdır. Uşaq bir müştəri görən kimi, tez onun başının üstünü kəsdirib deyir: “Siz necə də gözəlsiniz, gedəyiniz bir fincan qəhvə içəyiniz...”

- O, gündə neçə fincan qəhvə içməlidir ki?

- O, qəhvəni zorla içirtmir ey, onu sadəcə təklif edir. Vacibi odur ki, camaatla nəzakətli və mehriban dolansın.

- Necə yəni, bundan qabaq nəzakətli dolanmırdı ki?

- Nəzakətli dolanırdı, ancaq indi lap artıracaq!

Nə isə, hörmətli cənablar, ictimaiyyətlə əlaqələr işinin nə olduğunu anama başa salmağa nail ola bilmədim, ancaq digər tərəfdən bu məntiqi bir sey idi. Bu, o zamanlardan belədir ki, Napolidə ictimaiyyətlə əlaqələr həmişə və hamı tərəfindən bütövlüklə pulsuz-parasız olub. Axırı belə oldu ki, “heç kim vətənində peyğəmbər deyil” məsəlindəki kimi, yeni peşəmə uyğun gələn nəsə axtarmaqdan imtina etdim. Hətta bu gün belə, Napoliyə dönərkən, məni bu qədər sevən insanlara nə işlə məşğul olduğumu başa salmağa hədsiz dərəcədə çətinlik çəkirəm. Məsələn, elə dünən, ev bərbəri işləyən və Allahın köməkliyi ilə, əntiq şeylər və hidravlik mallarla alver edən don Paskualinonun yanına getmişdim; o, üzümü sabunlaya-sabunlaya, mənə baxıb deyir:

- Mühəndis, siz o böyük-böyük saraylar tikən mühəndislər var ha, onlardansız?

- Yox, don Paskuali, mən elektron hesablayıcılarla işləyirəm, EHM -dəyəm!

Ani bir sükut, sonra Paskuali xeyirxahlıqla deyir:

- Neynəmək olar, mühəndis, olan şeydir, vecinizə də almayın. Bir də ki, sizinçün nə fərqi, yaxşısı budur canınıza qulluq edin!

Luçano De Kreşentso

İtaliya

İtalyan dilindən çevirəni:

Cəmşid CƏMŞİDOV

1. Soldo - xırda pul vahidi

2. İskiya - Napoli körfəzində ada

Ədəbiyyat qəzeti.-2013.- 8 mart.- S.6.