Unudulmaz səhnə ustası

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 1 mart 2013-cü il tarixli sərəncamı ilə Azərbaycan milli teatr tarixinin fitri istedada malik parlaq simalarından biri Əliağa Ağayevin 100 illik yubileyinin qeyd edilməsi qərara alınmışdır.

Bu gün Əliağa Ağayev aramızda olmasa da, onun Azərbaycan dramaturgiyası tarixində xidmətləri yaddaşlarda həmişə yaşayır.

Onu deyim ki, mənim teatra həvəsim lap uşaqlıqdandır. Bunun iki səbəbi vardı.

Valideynlərimin dediyinə görə, mənim doğulub-böyüdüyüm Şəki şəhərində Böyük Vətən müharibəsindən əvvəl M.Ə.Sabir adına Dövlət Dram Teatrı fəaliyyət göstərirmiş, lakin müharibə ərəfəsində həmin teatr fəaliyyətini dayandırmış, onun bütün avadanlığını (dekorasiyalar, geyim paltarları və s.) mərhum atam Qurban müəllimin direktor olduğu Şəki Pedoqoji Texnikumu almışdır. Ona görə də mən hələ uşaq ikən texnikumda tamaşaya qoyulan bütün tədbirlərə atam məni aparırdı. Texnikum tələbələrinin gücü ilə tamaşaya qoyulan əsərlərdən biri yaxşı yadımda qalıb. Mən o zaman hələ heç orta məktəbdə də oxumurdum. Lakin sonralar Nəcəf bəy Vəzirovun "Tamahkar" tamaşasına baxarkən yəqin etdim ki, bu tamaşa əvvəllər texnikum tələbələrinin ifasında baxdığım həmin tamaşalardan biridir.

Sonralar orta məktəbdə oxuduğum illərdə hər yay M.Qorki adına Gənc Tamaşaçılar Teatrı, M.Əzizbəyov adına Akademik Milli Dövlət Dram Teatrı (indiki Akademik Milli Dram Teatrı - İ.A.), C.Cabbarlı adına Gəncə Dövlət Dram Teatrı Şəkiyə qastrol səfərinə gəlirdilər. Bu, təxminən 1959-1964-cü illərdə olurdu və şəkililər hər yay yuxarıda qeyd etdiyim teatr kollektivlərindən birinin tamaşalarına baxırdılar. Mən o tamaşaların əksəriyyətinə həmin vaxtlar baxmışam. Bu məqsədlə atam həmişə mənə bilet pulunu ayrıca verirdi. Mən isə ev üçün bazarlıq edərkən əvvəlcə gedib axşamkı teatr tamaşalarına özüm üçün bilet alır, sonra isə bazarlıq edirdim. Bu tamaşaların çoxuna valideynlərimlə birgə baxmışam.

Bax, Əliağa Ağayevi həmin vaxtdan, bir aktyor kimi, tanıyırdım. O zaman bu böyük sənətkar M.Qorki adına Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktyoru idi. Abdulla Şaiqin "Bir saat xəlifəlik" əsərində Bəhlul Danəndə, Yusif Əzimzadənin "Anacan" pyesində, səhv etmirəmsə, təsərrüfat müdiri və b. rolları oynayırdı. Ə.Ağayevin hər dəfə səhnəyə çıxması tamaşaçıların gurultulu al- qışlarına səbəb olurdu. Mən Əliağa Ağayevin aktyorluğundan xüsusi ləzzət alırdım.

Artıq orta məktəbin yuxarı siniflərində oxuyurdum. Təxminən 1963-cü il olardı, rayonda hələ televizor yox idi. Evimizdə "Rekord" markalı radioqəbuledici vardı. Efirdə Hüseyn Mehdinin "Alov" pyesinin radio tamaşası verilirdi. Səhv etmirəmsə, həmin tamaşada ipəkçilik fabrikinin baş mühasibi - Bədəl Sadayev rolunu Ə.Ağayev, əsərin qəhrəmanı olan müstəntiq rolunu - Fərhad Kamalovu isə unudulmaz aktyorumuz, SSRİ xalq artisti Mehdi Məmmədov səsləndirirdi. Açığını deyim ki, bu əsər mənim hüquqşünas olmaq qərarına gəlməyimdə böyük rol oynadı.

1966-cı ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU-nun) hüquq fakültəsinə daxil oldum və tələbəlik illərində yuxarıda qeyd etdiyim teatrların, demək olar ki, əksər tamaşalarına baxmaq imkanı əldə etdim. Artıq bu zaman Ə.Ağayev M.Əzizbəyov adına Azərbaycan Milli Dövlət Dram Teatrında fəaliyyət göstərirdi.

Əliağa Ağayevin bu səhnədə yaratdığı Sabit Rəhmanın "Xoşbəxtlər" komediyasındakı Bərbərzadə, C.Cabbarlının "Almaz" pyesindəki kənd məktəbinin müdiri Mirzə Səməndər, Seyfəddin Dağlının "Mənziliniz mübarək" pyesindəki Ağadayı və bir çox obrazları tamaşaçıların xatirində həmişəlik qalacaqdır.

1970-ci il olardı. Bakı şəhərinin müxtəlif yerlərində vurulmuş afişalardan məlum oldu ki, Şekspirin "Hamlet" faciəsi yeni quruluşda tamaşaya qoyulur. Mən də həmin tamaşaya həvəslə baxdım. Bu böyük aktyor tamaşada bi- rinci qəbirqazan rolunu ifa edirdi. Bu bir daha onu göstərirdi ki, Əliağa Ağayevi heç vaxt rolun böyüklüyü və ya kiçikliyi maraqlandırmamışdı. O, hər bir obrazı özünəməxsus məhəbbətlə yaradırdı və buna görə də tamaşaçılarının sevimlisi idi.

Ə.Ağayev təbiətcə çox sadə adam idi. Həmin tamaşadan çıxarkən mən və tələbə yoldaşlarım yaxınlıqda olan dayanacaqda o zamanlar Yasamal rayonu istiqamətində işləyən 65 nömrəli avtobusa mindik və bu zaman Ə.Ağayevin arxa yerlərin birində oturduğunun şahidi olduq.

Əliağa Ağayevin yaradıcılıq diapazonu geniş olmaqla, başqalarından fərqlənirdi. Onun “O olmasın, bu olsun” filmindəki Məşədi İbad obrazı təkrarolunmaz bir obraz kimitamaşaçıların hafizəsində əbədi qalacaqdır.

Yaxud Əliağa Ağayev Sabit Rəhmanın ssenarisi əsasında çəkilmiş “Əhməd haradadır?” filmindəki epizodik rol olan avtovağzalın kassiri obrazını filmdə özünəməxsus ustalıqla yaratdığından həmin obraz filmdə az görünməsinə baxmayaraq, tamaşaçıların dərin rəğbətinə səbəb olmuşdur.

Əliağa Ağayev istər dram əsəri olsun, istər kinofilm olsun, heç vaxt epizodik rolları ifa etməkdən çəkinməmişdir. Bu böyük sənətkarın yaradıcılığının başlıca qayəsi ona tapşırılan obrazı özünəməxsus bədii boyalarla və məsuliyyətlə yaratmasıdır.

"Sehrli xalat" filmindəki Xan obrazı nəinki məktəblilərin, hətta yaşlıların da hafizəsində həmişəlik qalacaqdır. Bu sözlər onun "Koroğlu" filmində yaratdığı epizodik rol olan dəmirçi - silah ustası obrazına da aiddir.

Yaxşı yadımdadır ki, təxminən 3-4 ay bundan əvvəl televiziyada bu böyük sənətkara həsr olunmuş veriliş nümayiş etdirilirdi. Aktyorun qızının müsahibəsindən aydın oldu ki, Əliağa Ağayevin SSRİ xalq artisti adına təqdim edilməsi məsələsi gündəmə gəlir, lakin o, partiya üzvü olmadığına görə bu məsələ ləngiyir və ona təklif olunur ki, təcili Sov. İKP üzvlüyünə qəbul olunmaq üçün ərizə versin. Lakin böyük sənətkar bundan könüllü imtina edir və peşman da olmur...

Əliağa Ağayev televiziya tamaşalarında da fəal çıxış edirdi. Onun mərhum aktyorumuz Fazil Salayevin iştirak etdiyi səhnəcikdə yaratdığı əmi obrazı tamaşaçıların yaddaşında həmişəlik qalacaqdır.

1968-1970-ci illərdə Dövlət Filarmoniyasında "Gəlməli, görməli, gülməli" başlıqlı səhnəciklər nümayiş etdirilirdi. Bu səhnəciklərdə Əliağa Ağayevin keçmiş Azərbaycan SSR xalq artisti Bəşir Səfəroğlu ilə birlikdə görünməsi hər dəfə tamaşaçıların ürəkdən gülüşünə səbəb olurdu.

Əliağa Ağayev Azərbaycan Respublikasının xalq artisti idi və eyni zamanda o, sözün həqiqi mənasında xalqın artisti, böyük səhnə ustası idi. Onun xatirəsi qədirbilən xalqımızın qəlbində əbədi yaşayacaqdır.

Allah ona qəni-qəni rəhmət eləsin.

İlham ABBASOV,

Ədliyyə Nazirliyi Ədliyyə Akademiyasının

prorektoru, hüquq üzrə fəlsəfə doktoru

Ədəbiyyat qəzeti.- 2013.- 30 mart.- S. 8.